Samenvatting management in netwerken
Hoofdstuk 1
Vlindereffect bekende metafoor om de chaosprocessen in een interconnected wereld
duidelijk te maken. De beweging veroorzaakt eerst een klein effect, maar in de serie effecten
die daarna ontstaat, wordt elk van de effecten steeds groter.
De chaosprocessen in een interconnected wereld, die met elkaar in verband staan, zijn pas
achteraf vast te stellen, niet vooraf te voorspellen.
Eerste kenmerk interconnected wereld: interdependenties.
Dit bestaat uit een groot aantal partijen of actoren. Niemand kan zonder de steun van
anderen iets voor elkaar krijgen. Deze wederzijdse afhankelijkheden (of interdependenties)
resulteren in een veelheid aan relaties tussen deze actoren, het geheel aan deze relaties zijn
een netwerk. Binnen zo’n netwerk zijn er veel spelers en niemand kan zeggen dat hij in
charge is (horizontale relaties)
- Hier tegenover staat een hiërarchie: piramideachtige structuur waarin er 1 persoon of
groep is die de leiding heeft en de besluiten neemt. Alle andere personen zijn hieraan
ondergeschikt (verticale relaties)
Typen interdependenties:
Bilaterale of multilaterale afhankelijkheden: afhankelijkheden kunnen bestaan tussen
2 partijen maar ook tussen meer dan 2 partijen.
Één- of multidimensionale afhankelijkheden: afhankelijkheden kunnen op 1 dimensie
betrekking hebben maar ook op meer dimensies
Synchrone versus asynchrone afhankelijkheden: actoren kunnen op een moment in
de tijd allemaal van elkaar afhankelijk zijn, maar de afhankelijkheden kunnen ook in
de tijd gespreid zijn.
Statische versus dynamische afhankelijkheden: een afhankelijk is dynamisch als die in
de loop van de tijd verandert. Een statische afhankelijkheid is niet aan verandering
onderhevig.
In veel netwerken van interdependenties is sprake van multilaterale, multidimensionale,
asynchrone en dynamische afhankelijkheden wat besluitvorming weer heel complex maakt.
Een tweede belangrijk aspect van interdependenties is dat deze per onderwerp verschillend
kunnen zijn. ‘Een provincie heeft een machtspositie in zowel infra als natuur en milieu.
Wanneer een partij het onderspit delft in de besluitvorming over infra, kan dat gevolgen
hebben voor de houding van die partij in de besluitvorming over natuur en milieu.
Besluitvorming wordt dus complexer.’
Een derde aspect: niet altijd is bij alle actoren in een netwerk bekend wat de wederzijdse
afhankelijkheden (interdependenties) zijn. Netwerken van interdependenties zijn al complex,
maar worden dat nog meer als de betrokken actoren geheel verschillende percepties van
eenzelfde netwerk hebben.
Tweede kenmerk: ongestructureerde, wicked problemen
Dit gaat over de inhoud van problemen in een netwerk waarvoor geen een juiste oplossing is.
Dit staat tegenover gestructureerde problemen waartoe wel 1 juiste oplossing is (1+1?)
,De 3 vragen: juiste data? De systeemgrenzen? Methodes voor toerekening?
Als allemaal verschillende partijen verschillende voorkeuren hebben kan er een conflict
ontstaan over deze 3 vragen. Er is hier vaak geen objectief antwoord op mogelijk. Als dit
gebeurt zullen veel partijen de neiging hebben om keuzen te maken die passen bij de eigen
belangen.
Essentie:
- De feiten die we nodig hebben om tot een goed besluit te komen, kunnen
objectiveerbaar zijn of kunnen niet-objectiveerbaar zijn.
- De normatieve afweging die we moeten maken om tot een goed besluit te komen,
kan objectiveerbaar zijn of niet objectiveerbaar.
Wanneer de feiten dubbelzinnig zijn en de normatieve afweging niet of moeilijk
objectiveerbaar is, ontstaan ongestructureerde problemen.
Derde aspect: dynamiek
De interconnected wereld is voortdurend in beweging. Dit staat tegenover stabiliteit. Je hebt
2 vormen van dynamiek: actoren en inhoud. Deze kunnen beide verschuiven bij de
actoren kunnen er mensen toe- en aftreden en bij inhoud kan het probleem zich
verschuiven. Deze 2 soorten dynamiek kunnen elkaar versterken. Wanneer die 2
ontwikkelingen elkaar versterken, kan dynamiek ontaarden in chaos. Maar achter die chaos
zit dus wel een patroon – dynamiek in actoren en dynamiek in inhoud.
In een hiërarchie is sprake van 1 actor die in charge is, zijn problemen vaak gestructureerd
en is sprake van een zekere mate van stabiliteit. Hiertegenover staat dus een netwerk, met
veel actoren, ongestructureerde problemen en dynamiek.
Vergelijking van besluitvorming in een hiërarchie en een netwerk
Ongestructureerd/ non-lineair versus gestructureerd/ lineair
Bij een hiërarchie heb je 1 iemand aan de top die het probleem aanpakt en uiteindelijk een
besluit neemt.
Bij een netwerk heb je altijd verschillende actoren met verschillende belangen. Ze zijn niet
zelfstandig om een probleem op te lossen. Ze moeten samenwerken voor een effectieve
besluitvorming. Belangrijkste gevolg is dat besluitvormingsprocessen vaak grillig en
ongestructureerd verlopen.
Fasen en rondes
Bij een netwerk heb je rondes. Het proces leek afgerond, maar plotseling kan er een nieuwe
ronde ontstaan, met nieuwe machtsverhoudingen.
Bij een hiërarchie heb je fasen. Als dit eenmaal afgerond is, is dit ook echt afgerond en kan er
niet weer iets nieuws ontstaan.
Actoren gedragen zich inhoudelijk of strategisch
Bij een netwerk gedragen actoren zich strategisch, ze spelen het spel slim mee door
bijvoorbeeld pas in de staart van een besluitvormingsproces actief te worden.
1 of meer arena’s – processen hebben geen duidelijk begin- of eindpunt
Bij een netwerk heb je meerdere arena’s en geen duidelijk begin- of eindpunt doordat
tegenstanders met elkaar gaan onderhandelen, als jij mij hiermee helpt compenseer ik jou
daarmee. Processen zijn met elkaar vervlochten en gaan gewoon door.
Inhoud probleem is stabiel of verschuift
, Bij een netwerk is het zo dat als actoren doorhebben dat ze zich blind gaan staren op een
probleem, dat dit niet op te lossen valt, dat je je aandacht moet gaan verleggen en je moet
gaan richten op een probleem dat wel op te lossen valt.
Consistentie en meebewegen
Bij een hiërarchie is het consistent, er zijn eenmaal doelen opgesteld en die moeten worden
gerealiseerd, alles is heel voorspelbaar.
Bij een netwerk moet je juist meebewegen met de besluitvorming en is alles heel
onvoorspelbaar.
De grilligheid binnen een netwerk heeft 2 componenten:
- Inhoudelijk grilligheid: de inhoud van een probleem en een oplossing verschuift
voortdurend
- Procesmatige grilligheid: de besluitvorming heeft geen duidelijk begin- en eindpunt
en verloopt in rondes.
Bij de besluitvorming in een netwerk kunnen barrières ontstaan:
Beperkte impact en succes
De variëteit beperkt de impact en succes van een interventie.
Maatwerk
Een reactie op variëteit is maatwerk de interventie wordt afgestemd op de specifieke
kenmerken van de betrokken partijen.
Dergelijk maatwerk kan al snel op de grenzen van beheersbaarheid stuiten.
Herinterpretatie van de interventie
In een netwerk met variëteit worden interventies vaak vervormd en geherinterpreteerd.
Verschillende actoren kunnen tot verschillende interpretaties van eenzelfde interventie
komen.
Hit-and-run
Een partij kan in de verleiding komen om andere partijen uit te buiten, dit is hit-and-run
pak je kans in een netwerk en zorg dat je daarna weg bent. Dit leidt tot chaos. Hit-and-run
kan zich ook tegen je keren als je ‘vijand’ jou weer tegen komt en je dan afhankelijk van hem
bent, dan slaat hij zijn slag terug.
Onoverzichtelijkheid en stroperigheid
Het geheel van interdependenties kan onoverzichtelijk zijn. Actoren hebben veel tijd nodig
om uit te vinden wat de posities van de andere actoren zijn en er moet veel overleg
gehouden worden omdat de andere actoren moeilijk in beweging komen.
Armoedige inhoudelijke besluitvorming
Wanneer bij besluitvorming aan veel verschillende belangen moet worden voldaan, bestaat
de kans dat het resultaat grauw is, waar geen van de partijen enthousiast over is.
Variëteit biedt ook kansen voor een actor:
Trefkans bij een deel van de partijen verhoogd
In een situatie van veel variëteit neemt de kans toe dat ten minste 1 of enkele actoren
gevoelig zullen zijn voor een interventie. Variëteit verhoogt de kans dat een actor bij een deel
van de partijen succes heeft met zijn interventies.
Verdeel en heers
De variëteit van een netwerk kan worden gebruikt voor een verdeel-en-heersstrategie.
Herinterpretatie: constructive ambiguity
