1. Resonanties van de revolutie: Europa rond 1848
1848 is een sleutelmoment ook voor latere geschiedenis, dus daarom daar beginnen
1848: een Europese gebeurtenis met mondiale weerklank. op het moment zelf was het
moeilijk te duiden
echo’s van de Franse revolutie
de tragedie vd Franse revolutie → veel gebeurtenissen id 19e eeuw zijn het gevolg ve poging
om de Franse revolutie te verwerpen.
Franse revolutie als worsteling over balans tussen twee tendensen: die in de Verklaring vd
Rechten vd Mens etc (vrijheid) en die van de Terreur (idee dat de FR revolutie onherroepelijk
leidde tot terreur, autocratie en het verlies van al die vrijheidswaarden). dit leidt tot veel
spanning, zowel in Frankrijk als daarbuiten
Europese geschiedenis
het ontstaan van een contrarevolutie id rest v Europa: oa mobilisatie van een leger om de
Franse troepen te verslaan. maar de geallieerden worden verslagen door de Fransen!
gevolg van de FR revolutie en de manifestie v Frankrijk na de revolutie: grote veranderingen
op de Europese kaart, herschikking van staten
in veel staten ook hervormingen, vaak geënt op gebeurtenissen in Frankrijk: o.a. juridische
vertaling v beginsel v gelijkheid (bv burgerlijk wetboek). overal verhoudt de staat zich dus
ongeveer op dezelfde manier tot burgers. ook hervormingen van belastingen, meer
efficiëntie. daarnaast nieuwe plaats voor de kerk in de samenleving (minder invloed). staat
gedraagt zich steeds meer als autoritair: politiemacht, censuur, etc.
volk gaat ook steeds meer rol spelen in politiek/de staat, steeds meer factor om rekening
mee te houden: burgerparticipatie.
protest tegen de Franse militaire macht in andere delen van Europa (tijdens Napoleon era) →
volksprotest in Europa, mensen keren zich tegen Frankrijk → mobilisatie v mensen tegen
Frankrijk
de Franse revolutie en mondiale geschiedenis
gebruik Franse idealen in andere delen vd wereld om zich los te worstelen van het
bewind/meer vrijheid te verkrijgen.
voorbeeld: Haïtiaanse revolutie, waarbij slaven zich keren tegen slavenhouders maar ook
slavenhouders meer rechten willen. zowel slaaf als slavenhouder sluit zich dus aan bij
Franse idealen. onafhankelijkheid van Haïti in 1802 leidt tot Frans ingrijpen waarbij veel
geweld. gevolg: iedereen in de wereld denk dat geweld/terreur inherent is aan revolutie,
,misschien omdat mensen gewoonweg niet geschikt/beschaafd genoeg zijn om de revolutie
te dragen? (veel racisme)
dit wordt terug geprojecteerd op Frankrijk: meer twijfel over de beschaafdheid van Fransen
zelf. was Frankrijk wel toe aan revolutie? daardoor uiteindelijk weer een monarchaal figuur in
Frankrijk (Napoleon).
gevolg: revolutionaire ideaal wordt steeds meer ter discussie gesteld, wat als idealen altijd
tot ellende leiden?
ook discussie over het hele idee van “geschiedenis”: gezien als probleem. in Franse revolutie
idee dat de geschiedenis vooruitgaat en de wereld alleen maar beter wordt (teleologische
geschiedenis). dit wordt vaker ter discussie gesteld: mensen zien helemaal geen
vooruitgang, maar chaos en geweld.
de restauratie, maar geen weg terug
er is weliswaar geen vooruitgang, maar de weg terug is ook afgesloten! men wil terug naar
hoe het was (Restauratie) maar dit heeft problemen. kan je de FR revolutie ongedaan
maken? (nee). restauratieregimes hebben veel problemen
● de staatkundige vormgeving van Europa in de vorm van nieuwe internationale
ordening
hierover veel discussie op Congres v Wenen (1814-1815). hierbij allerlei
vertegenwoordigers van Europese staten + andere belanghebbenden (bv kleine
Duitse staatjes). alliantie van Rusland, Oostenrijk, Pruisen, Engeland.
resultaat: soort gezamenlijke visie over de indeling van Europa
o.a. territoriale herschikking van Europa. toont aan dat er écht geen restauratie was:
ontstaan nieuwe staten/staatkundige eenheden. dit zou rust, stabiliteit en orde
moeten brengen: idee van Europees concert, samenwerking om stabiliteit te
waarborgen, gebaseerd op idee dat Frankrijk grootste dreiging was voor de Europese
stabiliteit. dit werd gedaan door Frankrijk te bezetten van 1814-1818 met allerlei
dwangmaatregelen. maar ook idee dat je Frankrijk niet moest uitlokken dus ook een
stem moest geven/goed behandelen.
er moest sws een revolutionaire heropleving voorkomen worden. belangrijk element
van Heilige Alliantie: opgericht in 1814, gezamenlijk doel om revolutie de kop in te
druken
wat heeft het Congres opgeleverd? machtsbalans, of hegemonie (VK en Rusland)?
● interne staatkundige ordening: geen herstel van alle oude staten, geen reconstructie.
na 1815 ontwikkeling compleet nieuwe staten. voorbeeld: herstel monarchie, maar
meestal constitutioneel ingebed (zowel als garantie als beperking van macht)
, belangrijk element: veranderde status/positie vd aristocratie. aristocratie bestond
voorheen uit privileges die de aristocratie onderscheidden; maar na de FR revolutie
worden privileges niet meer als aanvaardbaar gezien. nadruk op burgerlijke
gelijkstelling. aristocratie verliest niet macht, maar macht met ander aanzien.
aristocratie is nog steeds economische macht door grote bezittingen; ook soort
meritocratie: idee dat aristocratie privileges verdienen vanwege hun goede karakter
en moraliteit (morele superioriteit)
● politieke cultuur, oppositie en repressie: repressieve nationale eenheid en
“Biedermeier”-cultuur
○ excessieve nadruk op eenheid: idee dat politieke meningsverschillen per
definitie verkeerd zijn, politiek negatieve bijklank. politiek wordt gezien als
ideaal vd samenleving. saamhorigheid ook vaak paternalistische en familiale
toon: idee van de natie die zich gedraagt als perfecte gezin/huishouden. dit
idee wordt ook geprojecteerd op politieke macht → politieke leiders
presenteren zichzelf als vader van het volk. deze nadruk op het gezin en
familiale waarden wordt de Biedermeier-cultuur genoemd
○ ook veel politieke oppositie: onenigheid met politieke ontwikkelingen. o.a.
door optreden van reactionairen: critici vd Restauratie, die vinden dat er teveel
van de revolutionaire ideeën is overgebleven en dat men nóg meer moet
terugkeren naar het ancien régime. dus: contrarevolutionairen. o.a.
François-René de Chateaubriand. deze contrarevolutionairen dragen bij aan
de opleving van het politieke debat; dominante aanwezigheid, bv in
parlementen
ook oppositie vanuit mensen die juist vinden dat de revolutionaire idealen
moeten worden hersteld, o.a. Europese liberalen (Thorbecke). revolutionaire
principes als basis voor staat. pleiten voor gematigdheid: veranderingen
moeten geleidelijk, gulden middenweg
radicale oppositie: nationalisten. liberalen, maar vinden dat nationale eenheid
essentieel is om liberalisme door te voeren (Mazzini). ook overlap met
radicalere groepen, bv de Carbonari (oude revolutionairen met radicale
gelijkheidsgedachten, gericht op gebruik v geweld om bewind omver te
werpen).
○ door politieke oppositie: repressie. o.a. in Frankrijk door Karel X die zich laat
kronen en erg respressief is, mn in opvolging politieke oppositie
Joseph Fouché: politiebaas die vergaande repressie doorvuurt. of Cornelis
Felix van Maanen in NL die ook veel repressie doorvoert. deze mensen waren
al actief tijdens Napoleon dus zetten in feite autocratie voort
, Klemens von Metternich: tegenstander v Napoleon en revoluties; repressie in
Oostenrijk en Duitsland
veel revolutionairen worden verbannen → komen ergens anders terecht en
verspreiden dus hun ideeën naar de rest vd wereld
● revoluties van 1830
reden: onvrede! eerste revolutiegolf, leidt bv in Frankrijk tot afzetten Karel X (einde
Bourbon-dynastie)
revoluties zijn inadequaat: problemen verdwijnen nauwelijks. crisis, honger,
epidemieën. verslechtering sociale omstandigheden → mensen voelen zich minder
beschermd door de staat. ontstaan crisisgevoel → daardoor ook veel migratie, mn
naar VS
politieke crisis: als liberalen aan de macht komen zijn ze soms compleet
incompetent
verscherping tegenstellingen in Europa → revolutie in 1848
resonantie van 1848 in de tweede helft vd 19e eeuw
de revoluties van 1848
crises en slechte omstandigheden, in Frankrijk → protesten waardoor Louis Phillipe (FR
vorst) aftreedt. vanaf dat moment de Tweede Republiek. in deze revolutie veel radicale
krachten, o.a. voorstanders sociale revolutie/socialisten. dit gedachtegoed wordt verworpen
door de liberaal Lamartine die het socialisme verwerpt en liberalisme aanhangt
in 1848 al verwarring over wat de revolutie eigenlijk was. opstand begint in januari 1848 in
Palermo, van daaruit verspreiding/copycat-gedrag.
mondiale weerklank: ontstaan revolutionaire bewegingen geïnspireerd door Europese
gebeurtenissen. pleiten voor liberale hervormingen
fundamentele problemen met revolutie: het feit dat revolutionairen over de wereld verspreid
zijn toont aan dat revoluties in Europa mislukten (daarom vertrokken ze)
interpretaties van 1848
1. romantisch: idee van bloei van het volk. o.a. door Garibaldi
2. sceptisch: o.a. door Karl Marx. idee van revolutie als totaal mislukt, o.a. omdat in
Frankrijk alweer de republiek ongedaan wordt gemaakt door Louis Napoleon. Marx
kijkt erg neer op Napoleon.
