lOMoARcPSD|2668334
, lOMoARcPSD|2668334
Leerdoelen les 1
➢ De verschillende perspectieven op gezondheid beschrijven. (1)
Hippocrates: ziekte is verstoord evenwicht van 4 circulerende lichaamsvloeistoffen. Humores.
Galenus: een lichamelijke of pathologische basis voor alle ziektes.
Vroege middeleeuwen werd gezondheid verbonden met geloof en spiritualiteit.
Decartes 17e eeuw: lichaam en geest zijn afzonderlijke entiteiten. Wel is er interactie tussen de twee entiteiten.
Dualisme: lichaam en geest zijn afzonderlijke eenheden.
Biomedisch model (diagnose-receptmodel): De opvatting dat ziekten en symptomen een
achterliggende fysiologische verklaring hebben. Dit model stelt: een symptoom van een ziekte heeft een
achterliggende oorzaak die via medische interventie kan worden genezen. Er bestaat een directe causale
relatie tussen een ziekte en de symptomen ervan. Het wegnemen van de oorzaak laat de symptomen
verdwijnen en de gezondheid zal worden herstelt. Bij het biomedische model blijft weinig ruimte over voor
subjectiviteit en kwalitatieve aspecten. Het biomedische standpunt wordt wel reductionistisch genoemd;
Gezondheid is afwezigheid van ziekte of gebrek.
WHO: Biopsychosociaal: het standpunt dat ziekten en symptomen door een combinatie van lichamelijke,
sociale, culturele en psychologische factoren kunnen worden verklaard.
Dit model neemt nadrukkelijk de subjectiviteit/beleving van de gezondheid en ziekte mee in de
beoordeling van de gezondheid. Daarnaast wordt gekeken naar de sociale en culturele factoren die
mede bepalen of iemand gezond dan wel ziek te noemen is. Het vormt een complex en
multidimensionaal handvat voor het bestuderen van de menselijke beleving van ziekte en
gezondheid.
Machteld Huber: Gezondheid is niet de afwezigheid van ziekte, maar het vermogen van mensen om met de
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven om te gaan en zoveel mogelijk de eigen regie te
voeren.
• Lichaamsfuncties
o Medische feiten, medische waarnemingen, ervaren gezondheid, lichamelijk
functioneren, klachten en pijn, energie
o Ik voel me gezond
• Mentale functies/beleving (mentaal welbevinden)
o Cognitief functioneren, emoitonele toestand, eigenwaarde, gevoel controle te
hebben, zelfmanagement, veerkracht, je situatie begrijpen
o Ik voel me vrolijk
• Spiritueel/existentiele dimensie (zingeving)
o Meaningfulness, doelen nastreven, toekomstperspectief ervaren, acceptatie
o Ik heb vertrouwen in mijn toekomst
• Kwaliteit van leven
o Welbevinden, geluk beleven, genieten, lekker in je vel zitten, levenslust
o Ik geniet van mijn leven
• Sociaal-maatschappelijke participatie (meedoen)
o Sociale en communicatieve vaardigheden, sociale contacten, betekinsvolle
relaties, geaccepteerd worden, maatschappelijke betrokkenheid, betekenisvol
werk
o Ik heb goed contact met anderen mensen
• Dagelijks functioneren
o Basis algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL), instrumentele ADL,
werkvermogen, gezondheidsvaardigheden
o Ik kan goed voor mezelf zorgen
, lOMoARcPSD|2668334
➢ Uitleggen wat positieve gezondheid inhoudt. (2)
Gezondheid als het vermogen om je WEL aan te passen en WEL je eigen regie te voeren in het licht van de
sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven. (de 6 dimensies van Huber waarbij kwaliteit van leven
en dagelijks functioneren de meest gezondheidsbepalende factoren zijn).
➢ Sociale verschillen in ziekte en gezondheid beschrijven. (1)
De invloed van omgevingsfactoren, en van culturele en sociale factoren op onze gezondheid is minstens
even groot. Gezondheidsverschillen: de verschillen in gezondheid en levensverwachting tussen
verschillende groepen. Hierbij zijn duidelijke verschillen tussen landen onderling. Deze verschillen zijn mede te
verklaren door economische, sociale en omgevingsfactoren. Ze hebben te maken met: gebrek aan drinkwater,
slechte voeding en beperkte toegang tot de gezondheidszorg.
Iemands sociaaleconomische status wordt uitgedrukt in opleiding, beroepsstatus of inkomen.
• Het opleidingsniveau vormt een weergave van de materiële, intellectuele en overige middelen
van de familie. Het is een sterke voorspeller van werk en inkomen en we verkrijgen er vaardigheden
en kennis uit die mede bepalend zijn voor onze gezondheid.
• Het beroep is belangrijk voor de plaats op de sociale ladder. Sommige beroepen vormen
vanwege de slechte arbeidsomstandigheden een gevaar voor de gezondheid.
• Het inkomen hangt sterk samen met de materiële hulpbronnen waarover iemand kan
beschikken. Iemand die meer verdient kan zorgen dat de gezondheid zo min mogelijk
wordt geschaad.
• Etniciteit vormt niet alleen een biologische maar ook een sociale determinant van gezondheid. Het
is soms het gevolg van discriminatie en sociale uitsluiting.
• Naast leeftijd en geslacht blijft het opleidingsniveau een van de belangrijkste determinanten
van chronische gezondheidsproblemen.
• De omgeving vormt de schakel tussen de ongelijke verdeling van macht, geld en middelen en het
ontstaan van gezondheidsachterstanden.
o De fysieke en sociale omgeving is van invloed op de leefstijl van mensen en andere
psychosociale factoren, zoals stress, maar kan ook direct de gezondheid schaden.
▪ Fysieke omgeving: woonomstandigheden, de materiële
levensstandaard/financiële situatie, fysieke arbeidsomstandigheden en de fysieke
buurtomgeving. Afhankelijk van de kwaliteit kan de fysieke omgeving de
gezondheid zowel bevorderen als schaden.
▪ Sociale omgeving: sociale netwerken, sociale steun, sociaal kapitaal, sociale
cohesie en sociale participatie en integratie. Soms is er sprake van sociale
uitsluiting.
• De gezondheidszorg: de toegankelijkheid en kwaliteit van de geboden zorg voor verschillende
sociaaleconomische en etnische groepen heeft een rechtstreeks effect op de gezondheid. De
gezondheidszorg heeft als belangrijke taak gezondheidsproblemen of een verslechtering van de
gezondheid te voorkomen en de situatie van de patiënt te verbeteren. Ze draagt er op deze manier
aan bij dat gezondheidsproblemen geen (of minder) gevolgen hebben voor de sociaaleconomische
positie van mensen en dat participatie en eventuele re-integratie mogelijk blijven.
• Armoede heeft van alle sociale en economische factoren misschien wel de meeste impact op de
gezondheid. Deze cijfers worden deels door de omgevingsfactoren veroorzaakt, deels door
economische en sociale factoren.
Voor de ongelijkheid tussen sociaaleconomische klassen in geïndustrialiseerde landen bestaat een
aantal verklaringen:
1. De verantwoordelijkheid ligt bij het individu, gezondheidsproblemen is dus een gevolg van
het eigen gedrag.
2. Het behoren tot een sociale klasse kan op zich al invloed hebben op de gezondheid.
