Samenvatting
Samenvatting Nectar Hoofdstuk 13 Hormonen 5VWO
Dit is een samenvatting van Hoofdstuk 13 Hormonen van het biologieboek van Nectar voor 5VWO.
[Meer zien]Voorbeeld 1 van de 3 pagina's
Voorbeeld 1 van de 3 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
2 beoordelingen
Door: romayrasakes • 2 jaar geleden
Door: Chymene • 4 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
13.1 HormoonklierenHormoonklieren zijn organen die in het lichaam organen en weefsels activeren. Cellen van de klier
maken dan een hormoon en geven die aan het bloed. Zo komt het hormoon bij alle lichaamscellen.
Alleen de cellen met een passende receptor reageren. Hormonen werken dus alleen bij hun
doelwitorganen- en weefsels.
Zweet en verteringsklieren maken producten die in het uitwendig milieu komen: exocriene klieren.
Hormoonklieren werken endocrien. Hormoonklieren kunnen processen in meer weefsels en organen
tegelijk aansturen. Zo stimuleren de geslachtsklieren (testes/ovaria) de celdeling in verschillende
lichaamsdelen, bevorderen de ontwikkeling van sec. geslachtskenmerken en stimuleren het gedrag.
Ontregeling van de hormoonklier door stoffen als BPA heeft gevolgen voor het functioneren van de
mens.
In de doelwitorganen en -weefsels beïnvloeden hormonen processen als celdeling, groei, vorming van
geslachtscellen en melkproductie. Ook de Ca2+- en glucoseconcentratie van het bloed en de
lichaamstemperatuur worden door het hormoonstelsel geregeld en hormonen zijn betrokken bij de
vertering en het slaap-waakritme. Er is een goede aansturing van die processen nodig en
samenwerking met het zenuwstelsel. De coördinatie gebeurt vooral via de hypofyse (T88C). Deze
prikkelt andere hormoonklieren en activeert organen en zit net onder de grote hersenen. Naast de
ligging maakt ook de structuur duidelijk dat dit zenuw- en hormoonstelsel verbindt. De hypofyse
bestaat uit een achter- en voorkwab. Uitlopers van neuronen (zenuwcellen) uit de hypothalamus
voeren in de achterkwab (neuro)hormonen aan. Deze activeren gladde spieren en de nieren. De
voorkwab maakt zelf hormonen, die andere hormoonklieren tot actie aanzetten.
De hypothalamus controleert het endocriene stelsel. Als reactie op info uit het lichaam activeren
bepaalde neuronen uit de hypothalamus de voorkwab (T89A+C) met releasing hormonen (RH’s) die
ze afgeven en een ‘tussenstap’ vormen. Het FSH-releasing-hormoon (FSH-RH) stimuleert de
hypofysevoorkwab tot afgifte van FSH, die het werk gaat doen. Andere neuronen van de hypothalamus
geven inhibiting-hormonen (IH’s) af, die de productie van hormonen door de hypofyse remmen.
Andere neuronen produceren neuroonhormonen die in de achterkwab in het bloed komen. Voor deze
hormonen (ADH en oxytocine) is de hypofyse dus alleen maar de plaats van afgifte, de productie doen
de hypothalamuscellen.
FSH activeert de eierstokken. Hierdoor groeien follikels en hervatten de primaire oöcyten de meiose
(T86D). Hormonen uit de follikels zorgen om de beurt voor een juiste verdeling van de chromosomen
tijdens de meiose. Dit gebeurt vooral door het hormoon oestradiol, dat ook de ontwikkeling van
vrouwelijke secundaire geslachtskenmerken en botstructuur beïnvloed (T89A).
BPA ontregelt de werking van oestradiol. BPA heeft qua structuur enige overeenkomst met oestradiol.
Tijdens de menstruatiecyclus (T86C) vertoont de concentratie oestradiol in het bloed een patroon. Het
effect raakt verstoord wanneer BPA aan de oestradiolreceptoren bindt. Dit beïnvloedt de
vruchtbaarheid. Bij een muis waar BPA aan het eten was toegevoegd was bij de dochters niets te
merken maar wel bij de zonen. Ze konden moeilijk aan een wijfje komen doordat hun normale gedrag
om een vrouwtje te vinden verstoord was.
13.2 Reacties van cellen op hormonen
Organismen maken een ontwikkeling door en ook omstandigheden veranderen. De seizoenen zijn
voorspelbaar, maar bijv. een hittegolf niet. Als een organisme in alle situaties goed wilt functioneren is
een goede afstemming en coördinatie van levensprocessen nodig. Zintuigen, zenuwen, hersenen en
hormoonklieren werken samen. Coördinatie gebeurd vaak in stappen.
Gedurende je leven geeft de hypothalamus groeihormoon releasing hormoon (GRH) af (T89A+C), wat
in de hypofyse leidt tot de afgifte van groeihormoon GH. Dit stimuleert o.a. indirect de deling van
kraakbeencellen. Het gaat namelijk via de lever die ook als hormoonklier werkt. Die maakt IGF. In de
kindertijd werkt IGF in op de groeischijven van de pijpbeenderen. De kraakbeencellen van de
groeischijven delen en differentiëren tot botcellen: pijpbeenderen groeien. Na de puberteit verdwijnen
de groeischijven.
Ook de reactie op stress gaat in stappen (T89A+C). Uit de hypothalamus komt releasing-hormoon CRH
vrij, wat de hypofyse aanzet tot productie van ACTH. Dit stimuleert cellen van de bijnierschors tot
productie van verschillende hormonen als cortisol. Cortisol verhoogt de glucosespiegel van het bloed,
wat de energietoevoer naar de cellen veilig stelt. Een hoge temp. en grote zweetproductie bij stress
zorgen ervoor dat de bloeddruk daalt en het lichaam met een serie reacties in nieren, lever,
hypothalamus en bijnierschors reageert. Verschillende hormonen als ADH uit de hypothalamus en
aldosteron uit de bijnierschors zijn aan het werk om het watergehalte van het lichaam te regelen.
Een hormoon werkt uitsluitend bij eigen doelwitcellen die de juiste receptor hebben. De herkenning
hangt af van het hormoon. Hydrofobe steriodhormonen, gemaakt uit cholesterol (T67K), bewegen
gemakkelijk door het celmembraan, net als vitamine D, een pro-hormoon van calcitriol (T82A). In het
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper saravanelferen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen