Hoofdstuk 12 – Water and Major Minerals (Sodium t/m Chloride)
Natrium
Natrium is een essentiële voedingsstof. Het is een onderdeel van natriumchloride. Keukenzout bestaat
voor 40% uit natrium en voor 60% uit chloride. De Dietary Guidelines adviseren om niet meer dan 2300
mg natrium per dag te consumeren. Voor mensen ouder dan 51 jaar wordt aanbevolen maximaal 1500
mg per dag te consumeren. Deze hoeveelheid geldt ook voor Afro-Amerikaanse mensen of mensen met
een hoge bloeddruk, diabetes of een chronische nierziekte. Toch is natrium in de voeding essentieel
voor een normale lichaamsfunctie.
Functies van natrium
Natrium is het belangrijkste positief geladen ion in extracellulaire vloeistof en een kritisch elektrolyt in
de regulatie van lichaamsvloeistoffen. Het werkt samen met kalium, het belangrijkste positief geladen
ion in intracellulaire vloeistof, en chloride, het belangrijkste negatief geladen ion in extracellulaire
vloeistof. Deze stoffen zorgen voor de waterbalans in het lichaam en voor de regeling van de bloeddruk.
Zenuwtransmissie en spierfunctie vereisen natrium. Natrium helpt ook de zuurgraad van het lichaam op
peil te houden en bevordert de opname van sommige voedingsstoffen, zoals glucose.
Het is bijna onmogelijk om te weinig natrium binnen te krijgen. De meeste mensen eten zelfs meer dan
de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH). De feitelijke natirumbehoefte door het lichaam is relatief
klein – slechts een paar honderd milligram per dag. De ADH volgens The Food and Nutrition Board is
1500 mg (voor volwassenen). De bovengrens voor natrium is 2300 mg per dag (de geschatte
hoeveelheid in ongeveer één theelepel keukenzout).
Bronnen van natrium
De gemiddelde Amerikaan consumeert zo’n 3000 tot 5000 mg natrium per dag. Bewerkte
voedingsmiddelen bevatten het meeste zout. Bij deze voedingsmiddelen ontbreken vaak belangrijke
voedingsstoffen, zoals vezels en antioxidanten.
Sojasaus en andere sauzen, zout of gerookt vlees, kaas, vis, gezouten snacks, bouillonblokjes en
ingeblikte soepen zijn allemaal natriumrijke voedingsmiddelen. Kruiden en specerijen op basis van zout
(zoals citroenzout en kruidenzout) en die met de smaakversterker mononatriumglutamaat (MSG)
bevatten ook veel natrium.
Hyponatriëmie
Het natriumgehalte in het bloed kan soms te laag zijn, meestal als gevolg van ernstige diarree,
overgeven of lange tijd intensief zweten. De symptomen van een tekort aan natrium lijken op de
symptomen van uitdroging. Als ernstige hyponatriëmie (= abnormaal lage natriumconcentraties in het
bloed als gevolg van overmatige uitscheiding van natrium door de nieren, door braken of diarree) niet
wordt behandeld, dan komt er extracellulaire vloeistof in de cellen terecht, waardoor deze opzwellen.
Hypernatriëmie
Een snelle inname van grote hoeveelheden natrium (bijvoorbeeld door het drinken van zeewater) kan
hypernatriëmie (= abnormaal hoge natriumconcentraties in het bloed als gevolg van verhoogde nier
retentie of snelle inname van grote hoeveelheden zout) en hypervolemie (= een abnormale toename van
het bloedvolume) tot gevolg hebben. Dit leidt tot oedeem (zwelling) en een verhoging van de bloeddruk.
Het eten van te veel natrium gedurende een langere tijd, kan bijdragen aan een hoge bloeddruk
(hypertensie). Voor mensen met hoge bloeddruk is het verlagen van de natriuminname een nuttige
verandering die de bloeddruk zou kunnen verlagen.
1
, Hypertensie
Hypertensie (= een aanhoudende hoge bloeddruk) wordt vaak een ‘’stille moordenaar’’ omdat het
meestal geen specifieke symptomen of vroege waarschuwingssignalen heeft. Meer dan twee derde van
alle Amerikanen boven de 65 jaar heeft een hoge bloeddruk. Het is een belangrijke risicofactor voor
hartaandoeningen, nieraandoeningen en beroertes.
Studies tonen aan dat het verminderen van de inname van natrium, vet en cholesterol, samen met het
verhogen van de inname van fruit, groente en vetarme zuivelproducten, de bloeddruk kan verlagen. Het
beperken van het lichaamsgewicht, regelmatig lichaamsbeweging krijgen en het verminderen van de
inname van alcohol kunnen ook bijdragen tot het verlagen van de bloeddruk.
Kalium
Net zoals natrium het belangrijkste extracellulaire positief geladen ion is, zo is kalium het belangrijkste
positief geladen ion in cellen. Kalium heeft ook invloed op de bloeddruk, maar op een andere manier.
Als mensen met hypertensie voeding consumeren dat veel kalium bevat, kan de bloeddruk verbeteren.
Functies van kalium
Intracellulaire vloeistof bevat ongeveer 95% van het kalium in het lichaam. De grootste hoeveelheid zit
in de skeletspiercellen. De stroming van natrium en kalium in en en uit cellen is een belangrijk onderdeel
van spiercontracties en de overdracht van zenuwimpulsen. Kalium draagt ook bij aan het reguleren van
de bloeddruk.
Hoewel voedselproducenten vaak natrium toevoegen aan bewerkte voedingsmiddelen, voegen ze niet
routinematig kalium toe. Als iemands dieet veel bewerkte voedingsmiddelen bevat, kan het niet voldoen
aan de kalium aanbevelingen. De ADH is ongeveer 4700 mg kalium (voor volwassenen). Dit is hoger dan
de Daily Value van 3500 mg per dag én hoger dan de hoeveelheid die de meeste Amerikanen
consumeren – dit is namelijk 2000 tot 3000 mg per dag.
Bronnen van kalium
Verse groenten en fruit, met name aardappelen, spinazie, meloenen en bananen, zijn belangrijke
voedingsbronnen van kalium. Vers vlees, melk, koffie en thee bevatten ook kalium. Afro-Amerikanen
kunnen vooral profiteren van een verhoogde kaliuminname – deze bevolkingsgroep heeft meestal een
lage inname van kalium en een hoge prevalentie van hypertensie en zoutgevoeligheid.
Hypokaliëmie
Hypokaliëmie (= een te lage concentratie kalium in het bloed) komt door een tekort aan kalium. Een
tekort aan kalium gepaard met een teveel aan natrium, resulteert vaak in een hoge bloeddruk. Bij
Amerikanen die te veel natrium eten en te weinig kalium, is de kans op overlijden door een te hoge
bloeddruk verhoogd met 50%. Een lage inname van kalium kan ook het zuur-base-evenwicht in het
lichaam verstoren en bijdragen aan botverlies en nierstenen. Langdurig braken, chronische diarree, het
misbruiken van laxeermiddelen en het gebruik van diuretica zijn de meest voorkomende oorzaken van
een kaliumtekort. Symptomen van een kaliumtekort zijn spierzwakte, verlies van eetlust en verwarring.
Een ernstig tekort aan kalium kan de hartritmes verstoren – dit kan uiteindelijk fatale gevolgen hebben.
Hyperkaliëmie
Slecht werkende nieren of een overmaat aan intraveneus kalium kunnen hyperkaliëmie (= een te hoge
concentratie kalium in het bloed) veroorzaken. Omdat ernstige hyperkaliëmie het hart kan vertragen en
uiteindelijk kan stoppen, moeten mensen die lijden aan nierfalen hun kaliumopname controleren.
2
