Samenvatting volledige boek: ‘Pioneers Of Psychology’
Fancher & Rutherford
Exclusief: hoofdstuk 1, het laatste gedeelte van hoofdstuk 2 (vanaf Leibniz), hoofdstuk 14
Hoofdstuk 2............................................................................................................................................1
Hoofdstuk 3............................................................................................................................................6
Hoofdstuk 4............................................................................................................................................9
Hoofdstuk 5..........................................................................................................................................12
Hoofdstuk 6..........................................................................................................................................15
Hoofdstuk 7..........................................................................................................................................18
Hoofdstuk 8..........................................................................................................................................21
Hoofdstuk 9..........................................................................................................................................24
Hoofdstuk 10........................................................................................................................................27
Hoofdstuk 11........................................................................................................................................29
Hoofdstuk 12........................................................................................................................................34
Hoofdstuk 13........................................................................................................................................38
Hoofdstuk 15........................................................................................................................................41
Hoofdstuk 16........................................................................................................................................45
Hoofdstuk 2
Rene Descartes (1596-1650) was een topstudent op een topuniversiteit maar hij merkte dat
het enige wat hij leerde van boeken was dat hij eigenlijk nog helemaal niks wist. Uiteindelijk
werd Decartes filosoof. Hij beschreef de menselijke geest en het lichaam als twee
verschillende dingen die een eigen verklaring en analyse nodig hadden. Galileo Galilei
(1564-1642) heeft aangetoond dat wetenschap en theologie sterk verbonden zijn. Nadat
Descartes op 16-jarige leeftijd volgens zichzelf alle kennis uit alle boeken ooit tot zich had
genomen verhuisde hij zonder ouders naar Parijs. Hier kwam hij onder begeleiding van Marin
Mersenne, die niet veel later ook alweer weg ging. Dit deed Descartes besluiten om de echte
wereld op te zoeken en soldaat te worden. Hij sloot aan bij de Protestantse partij in Breda. Al
snel verveelde Descartes zich tot hij per toeval Isaac Beckman tegen kwam die een
wiskundig-geleerd in het leger zocht. Beckman nam Descartes onder zijn vleugel. Descartes
ging met Beckman mee toen hij naar Duitsland ging. Hij sloot zich hier aan bij de Katholieke
partij. Hij bleef intellectuele interesse houden en kreeg onderweg twee grote inzichten:
Door het zien vliegen van een mug kwam hij tot het inzicht dat alles gedefinieerd kon
worden met 3 afstand, in dit geval tot de beide muren en het plafond. Dit geldt voor
, alles in het heelal. Hierdoor werd geometrie en algebra gecombineerd met elkaar;
ofwel Analytic geometry, wat tegenwoordig is opgenomen in het curriculum van
wiskunde. Descartes had daarvoor altijd gedacht dat er geen werkelijk goede manieren
waren om wiskunde in te zetten.
Descartes had een inzicht waar hij langer over heeft nagedacht totdat hij in slaap viel
op bed. Hij kreeg een reeks agressieve en met paniek-gevulde dromen, totdat er een
grote bliksemstraal de kamer oplichtte. Er kwam in zijn droom een boek tevoorschijn
over het pad der levens, dit verdween en kwam weer terug met een duidelijker beeld
erbij. Descartes had kennis gekregen over een nieuwe methode voor het vergaren van
echte kennis.
Voorheen kenmerkte het Descartes dat hij overal over twijfelde; dat was nu zijn eerste regel
voor het vergaren van echte kennis. ‘Accepteer nooit iets totdat iemand heeft laten zien dat
het 100% kan worden bewezen.’ Hierdoor begon Descartes de fundamentele kennis in
bijvoorbeeld de geometrie ook te betwijfelen. Hij had daarom besloten om geen soldaat meer
te zijn maar om zijn regel toe te passen op meerdere fundamentele elementen. Hij heeft
meerdere jaren gewerkt met deze ideeën en een (ongepubliceerd) boek geschreven: ‘Rules for
the Direction of the Mind’. Hierin beschreef hij dat alleen de fundamentele dingen in het
leven, de simple natures, niet in twijfel getrokken konden worden. Uiteindelijk waren
volgens Descartes alleen extension (ruimte ingenomen door objecten) en motion (de beweging
van iets door de ruimte) simple natures. Galileo zei eerder ook al iets dergelijks over de
primaire kwaliteiten van vorm, kwantiteit en beweging. Volgens hem is alles in het
universum op deze drie eenheden gebouwd, wat deze dan uiteindelijk secundaire kwaliteiten
maken. Descartes heeft lang niks gepubliceerd totdat op een lezing een scheikundige de
simple natures niet genoeg waardeerde. Iemand uit het publiek was onder de indruk en
moedigde Decartes aan om te publiceren. In 5 jaar schreef hij over natuurkunde en fysiologie.
Hij schreef Treatise of Light en Treatise of Man). Toen hij wilde publiceren kwam hij er
achter dat Galileo was opgepakt door de Katholieken omdat hij beweerde dat de aarde om de
zon draaide - en niet andersom. Descartes beschreef ook iets dergelijks in zijn boek en wilde
geen onnodige risico’s nemen. Hij publiceerde nooit maar had wel een manuscript wat
mensen na zijn dood hebben gepubliceerd. ‘The World’ ging over basisconcepten van het
universum en kreeg later speciale aandacht voor licht en zicht. ‘Man’ ging over de toekomst
van biologie en filosofie.
Descartes’ filosofie omtrent objecten stelde dat er niet zoiets als een vacuüm bestaat. Wanneer
een object beweegt zorgt dit niet voor een lege ruimte maar deze ruimte wordt direct opgevuld
door ander materiaal. Hij stelde dat er vuur-elementen zijn (zo klein dat ze als een soort
perfecte vloeistof fungeren), lucht-elementen (nog steeds heel klein en vullen de ‘lege
ruimtes’) en aarde-elementen (al het tastbare materiaal). In ‘The World’ gaat Descartes meer
in op de functie van licht en zicht. Zo stelde hij dat er een directe kortst-mogelijke lijn van
lucht-elementen tussen het oog en een object loopt. Vibraties van het object lopen via de
luchtdeeltjes naar het oog. Dit zet mechanismen in het oog aan. Descartes deed ook onderzoek
naar veel lichaamsfuncties die volgens hem volledig geautomatiseerd gaan. Hij richtte zich
voornamelijk op het zenuwstelsel in de hersenen (in eerste instantie bij dieren). Hij zag dat er
in de hersenen ventrikels gevuld met gelig vloeistof, animal spirits, aanwezig waren.
Volgens hem konden vibraties stukjes in het zenuwstelsel ‘open zetten’. Zo konden de animal
spirits via de zenuwen naar de spieren en klieren gaan. Zijn theorie was niet helemaal juist
maar hij was wel een van de eersten die de hersenen centraal stelden en een reflex (stimulus
onttrekt een respons) aan heeft gekaart. Een ongeconditioneerde reflex is een automatisch,
onvrijwillige reflex (slijmaanmaak, knipperen). Descartes stelde dat er nog een type reflex
,was; de acquired response, waarin door herhaaldelijke acties bepaalde poriën in de hersenen
beter de animal spirits zouden kunnen vervoeren. Later heeft Pavlov heeft hier werk van
gemaakt en dit is klassieke conditionering genoemd. Volgens Descartes komen bij emotionele
reflexen/reacties de animal spirits met een andere kracht of meerder stoffen door de kanalen
aan. Lichaamsreacties zouden dus worden bepaald door externe factoren en de interne
emotionele respons die gegeven kan worden d.m.v. de animal spirits. Descartes heeft
onderscheid gemaakt tussen een staat van wakker zijn en slaap. Tijdens een staat van waken
zijn de ventrikels maximaal gevuld en is er maximaal alertheid op externe stimulatie. In een
staat van slaap zijn de ventrikels maar deels gevuld en niet in staat een signaal te geven. Af en
toe tijdens slaap zorgen draaikolkjes in de animal spirits er voor dat geïsoleerde delen van de
hersenen genoeg animal spirits bezitten om vezels effectief signalen af te geven. Dromen is
hier het resultaat van volgens Descartes. Eigenlijk stelde Descartes dat alles heel erg
mechanistisch werkt en dat alle niet-menselijke dieren volledig zouden kunnen worden
verklaard op deze manier, aan de hand van automata. Maar mensen hadden ook zoiets als
rationaliteit, bewustzijn en free will. Hij stelde daarom dat bij mensen de ziel/geest
interacteert met het lichaam. Veel van zijn latere werk gaat de rationele geest en de interactie
met het mechanistische lichaam.
Descartes stelde in Discourse on Method dat toen hij alles begon te bevragen, hij zich
afvroeg dat wat hij deed niet gewoon een droom was. Hij kon alles behalve zijn eigen
subjectieve brein in twijfel trekken: ‘’I think, therefor I am.’’ (cogito ergo sum). Descartes
stelde dat zijn geest compleet los van het lichaam aan het functioneren was. Zijn ego was
nooit volledig in een staat van bewustzijn zoals andere zintuigen dat zijn. Zo kwam hij op het
idee dat andere ideeën ook niet te verklaren waren aan de hand van zintuigen en dat ze
daarom wel verwant zouden moeten zijn aan de natuur van het denken (perfectie,
oneindigheid, etc). Ze werden innate ideas van de geest genoemd. Dit lijkt veel op de ideeën
van Avicenna en Plato. Dit idee heeft veel van zijn verder werkt gevormd. Door het innate
idea van perfectie kwam Descartes tot de conclusie dat er wel een god moest zijn die alle
aspecten van perfectie bezit. Descartes werd zeker dat kennis vanuit zijn zintuigen correct was
omdat hij echt was en omdat god, die alles gemaakt heeft, ook echt was.
Door zijn duidelijke onderscheiding tussen lichaam en geest wordt Descartes gezien als
dualist. Omdat Descartes ook de nadruk heeft gelegd op dat deze twee een interactie met
elkaar kunnen hebben wordt dit interactive dualism genoemd. Descartes heeft het
ontwikkelen van het interactieve dualisme gedaan samen met Princes Elizabeth of Bohemia.
Elizabeth mocht niet naar school maar kreeg uitstekend privéonderwijs waardoor ze ‘La
Greque’ werd genoemd. Ze las werk van Descartes en de twee kwamen in contact omdat ze
beide in Nederland woonden. Elizabeth stelde belangrijke filosofische vragen over hoe een
materieel lichaam kon interacteren met een immateriële geest. Een lichaam zonder geest leeft
op basis van automata en een geest zonder lichaam heeft geen input. Descartes was
weggeblazen van het idee dat mensen ondersteboven beelden zien die een samenhangend
geheel vormen vanuit twee verschillende ogen. Volgens hem was er een specifiek gedeelte in
het lichaam wat dit een coherent beeld maakte. Omdat er maar één enkele pineal gland
(pijnappelklier) in de symmetrische hersenen aanwezig is ging Descartes er vanuit dat dit de
plek was waar deze twee beelden samen kwamen. Dit zou zelfs de plek zijn waar alle
lichamelijke sensaties naar de geest toe gaan. De geest zou de vrije wil bezitten om de
pijnappelklier te verplaatsen binnen de animal spirits en daardoor reflexen uit te oefenen. De
pijnappelklier zou ook zo zijn geplaatst zodat het veel draaikolkjes van de animal spirits waar
kan nemen. Dit zou de oorzaak zijn van emoties, en de bewuste ervaring van de geest van
deze draaikolkjes werd door Descartes ook wel passions genoemd (bewuste waarneming van
, liefde, passie, angst, etc.) Als gevolg op deze gevoelens wil de geest de pijnappelklier
verplaatsen waardoor en meer of minder van een soort stof in de animal spirits vervoerd
worden. Veel mensen ware sceptisch over dit idee. Twee van Descartes’ boeken werden
verbannen door religieuze instanties. Hij stuurde zijn goede werk daarom alleen naar een paar
mensen die hij vertrouwde, onder wie Elizabeth. Descartes werd door Koningin Christina van
Zweden uitgenodigd om daar te werken. Hij accepteerde dit, maar het was geen succes.
Descartes kreeg pneumonie (longziekte) en overleed op 11 februari 1650 op 53-jarige leeftijd.
Veel van zijn inzichten in de psychologie klopten niet helemaal maar zijn observaties omtrent
het hebben van controlecentra (zenuwstelsel en hersenen) in het lichaam en de reflexen waren
correct. Ook heeft hij mensen zoals Freud geïnspireerd om verder te borduren op de
intrapsychische conflicten. Locke en Leibniz zijn de belangrijkste succesoren van Descartes
met twee tegengestelde visies.
John Locke (1632 - 1704) publiceerde het boek ‘’An Essay Concerning Human
Understanding’’. Leibniz reageerde middels een paper op de bevindingen van Locke, waar
Locke niet helemaal tevreden mee was. Daarom bereide Leibniz zijn ideeën uit in zijn
manuscript ‘’New Essays On Human Understanding’’. Helaas overleed Locke net voor
publiceren en Leibniz wilde het daarom niet meer publiceren. Beide hadden geen
academische carrière maar kozen voor een carrière in het echte leven. Locke nam de ideeën
van Descartes als basis voor empirisch theorie. Hij stond niet achter het idee van Descartes
dat de geest altijd een reactie klaar had staan. Leibniz nam de ideeën van Descartes mee
betreffende het hebben van een actieve bewuste geest die invloed heeft op de individuele
waarneming van de wereld, terwijl hij het niet eens was met bepaalde ideeën van Descartes
omtrent natuurkunde. Locke ’s vader had een belangrijke rol in de burgeroorlog in Engeland,
wat beloond werd met een plaatsje voor zijn zoon op de Westminster School in Londen.
Locke leerde daar dat er meerde perspectieven waren op zaken. Locke ging daarna naar
Oxford en kreeg buiten-curriculair les over de observationele aanpak voor wetenschap en
medicijnen. Locke studeerde samen met Thomas Willis waardoor hij de kennis (maar niet de
graad) van een dokter bezat. Ook werd Locke bevriend met chemicus Robert Boyle die
Boyle’s Law heeft gevonden: volume van gas veranderd door de druk die er op komt. Locke
was tijdens discussies weinig mee aan het schrijven en zou zich irritant gedragen, maar Boyle
vond dit niet en werd goede vrienden met Locke. In deze periode las Locke Descartes’ werk
en nam de houding aan om niks voor waar aan te nemen. Hij had kennis van heel veel
verschillende onderwerpen maar had geen specifieke focus, tot een ontmoeting met Sir
Anthony Ashley Cooper (1621 - 1683). ‘Lord Ashley’ was een zeer prominente speler in de
politiek en werd invloedrijk onder King Charles II. Toen Lord Ashley voor een medisch
bezoek naar Oxford kwam, maar de dokter was zelf ziek, viel Locke in. Locke en Ashley
werden goede vrienden en Locke heeft Ashley kunnen genezen van zijn cyste. Locke werd de
politiek en medisch adviseur nadat Ashley leider werd van 8 welvarende ondernemingen in
Carolina. Locke bleef actief in de groep van Boyle wat later de Royal Society of London werd
genoemd, waar hij onder meer Isaac Newton ontmoette. Toen het ging over verschillende
moraliteiten vond Locke het belangrijk om te weten hoe wij als mens in staat zijn kennis te
vergaren. Hij schreef hier het boek An Essay Concerning Human Understanding over. Lord
Ashley promoveerde tot Earl of Shaftesbury en kwam in conflict met het koninklijk huis om
de opvolging van de troon. Shaftesbury werd opgesloten, later bevrijd maar ging daarna wel
dood in Nederland. Locke verhuisde zelf ook naar Nederland onder de valse naam Dr. Van
der Linden. Hij leed een verborgen leven maar had genoeg tijd om zijn essay af te maken en
twee andere stukken. Na een troonopvolging keerde Locke terug naar Engeland waar hij een
gewoon leven kon leiden.
