Hoofdstuk 2 - communicatie
Biesta: We moeten niet alleen pedagogisch geïnteresseerd zijn in subjectiviteit en subjectheid, maar
onderwijs daadwerkelijk te beschouwen als een proces dat op een bepaalde wijze bijdraagt aan de
schepping van zulke subjectiviteit. proces kan alleen worden begrepen in zwakke termen. Moet
gezien worden als een proces dat radicaal open is en dus altijd het risico in zich draagt dat het
beoogde doel niet zal worden bereikt.
Communicatie is een belangrijk onderwijspedagogisch thema, het grootste deel van het onderwijs
vindt plaats door middel van communicatie.
Communicatie wordt in het onderwijs gezien als een proces van overdracht van informatie.
Succesvolle communicatie en dus onderwijs is volgens de mens een situatie waarin informatie van de
ene locatie naar de andere wordt getransporteerd zonder enige vervorming of ruis.
Deze manier van kijken schiet tekort waar het de communicatie tussen mensen betreft.
Communicatie tussen mensen is geen proces van informatieoverdracht van ene naar andere brein,
maar moet worden begrepen als een proces van betekenis en interpretatie en dus als een proces dat
radicaal open en onbepaald is en daarom zwam en riskant.
John Dewey
John Dewey is relevant omdat hij niet alleen de beperkingen van de overdrachtsmetafoor voor de
menselijke communicatie heeft blootgelegd, maar omdat hij tevens een alternatieve visie heeft
ontwikkeld waarin communicatie verschijnt als praktisch, open, generatief en creatief proces. Zijn
ideeën zijn van belang om simplistische ideeën over onderwijscommunicatie te bekritiseren.
Communicatie is het prachtigste wat er bestaat volgens John Dewey. Geest, bewustzijn, denken,
subjectiviteit, betekenis, intelligentie, taal, rationaliteit, logica, gevolgtrekking en waarheid ontstaan
enkel door en als resultaat van communicatie. Natuurlijke gebeurtenissen worden opnieuw
aangepast om aan de voorwaarden van gesprek te kunnen voldoen.
Hij zei dat de wereld van innerlijke ervaring afhankelijk is van de ontwikkeling van de taal, als een
sociaal product en een sociale functie. Taal is een natuurlijke functie van menselijke groepsvorming,
en de consequenties hiervan slaan terug op andere gebeurtenissen, fysiek en mentaal, en kennen ze
hiermee betekenis en belang toe.
In zichzelf praten is een product van en een reactie op het spreken met anderen; sociale
communicatie is niet het gevolg van het in zichzelf praten. Dus communicatie is een voorwaarde van
bewustzijn.
Communicatie is het tot stand brengen van samenwerking in een activiteit van partners waarin de
activiteit van eenieder wordt gemodificeerd en gereguleerd door die samenwerking. Communicatie is
een proces waarin iets letterlijk gemeenschappelijk wordt gemaakt in ten minste twee centra van
gedrag. Je kan het dus niet enkel egocentrisch duiden. Een reactie op iemands anders handelen die
een gelijktijdige reactie op een object met zich meebrengt. Gebeurtenissen met betekenis.
, Onderwijs als communicatie
Filosofie van communicatief handelen, omdat hij communicatie op zo een praktische manier opvat. In
onderwijs ook communicatie een centraal idee. Dewey heeft het probleem van onderwijs onderzocht
in de vorm van communicatie.
Dewey schrijft dat onderwijs primair bestaat uit overdracht door communicatie, en dat dit geen
proces is van directe besmetting of letterlijke inprenting. Communicatie die deelname in een
gezamenlijk begrijpen garandeert. Een wezen dat in verbinding staat met andere wezens kan zijn
eigen activiteiten niet uitoefenen zonder daarbij rekening te houden met de activiteiten van anderen.
Zij zijn immers de onmisbare voorwaarden voor de realisatie van zijn intenties. Onderscheid tussen
onderwijs en training, in training zijn ze geen partners in een gedeelde activiteit, bij onderwijs draait
het daar juist om.
Gemeenschappelijk begrip wordt geproduceerd door en is de uitkomst van succesvolle samenwerking
in het handelen. Dit is waarom hij schrijft dat fundamentele feit dat taal bestaat uit geluiden die
wederzijds begrijpelijk zijn voldoende is om aan te tonen dat de betekenis ervan afhangt van de
verbinding met een gedeelde ervaring.
Sociale betekenistheorie
Ook het belang van de rol die objecten spelen vindt Dewey belangrijk. Dewey denkt dat denken zelf
een sociale oorsprong heeft, dus dat denken alleen mogelijk wordt wanneer iemand in staat is om
een bewust onderscheid te maken tussen objecten en hun mogelijke betekenissen. Daarnaast is het
zo dat iemand enkel wanneer hij een idee heeft over een object in staat zal zijn om te reageren op het
object vanuit het perspectief van de positie van het object binnen een opvattend systeem van
handelen. Dit maakt het handelen naar intelligent handelen mogelijk, is cruciale overgang in
onderwijs volgens Dewey.
Onderwijs, communicatie, participatie
De betekenis van de wereld is uiteindelijk niet gesitueerd in de objecten en gebeurtenissen zelf, maar
in de sociale praktijken waarin objecten, gebaren, geluiden en gebeurtenissen een rol spelen.
Betekenis is tussen degenen die de sociale praktijk vormen. Daarom dat communicatie een geheel en
kwestie van participatie is. als betekenis alleen bestaat in sociale praktijken, dan volgt daaruit dat
betekenis alleen kan worden gerepresenteerd in en door middel van sociale praktijken.
Unieke aan Dewey’s theorie ligt in het gegeven dat hij onderwijs benadert als een proces van
communicatie, in plaats van alleen focussen op lesgeven of instructie. Hij ziet onderwijs als een
gezamenlijke onderneming van onderwijzers en leerlingen, niet dat als iets wat kinderen wordt
aangedaan. Participatie in een gezamenlijke activiteit is het centrale idee binnen Deweys
onderwijstheorie. Er kan alleen sprake zijn van participatie als alle deelnemers kennis hebben van dit
gemeenschappelijke doel en daar een reëel belang in hebben. Wat ertoe doet is niet participatie zelf,
maar de kwaliteit ervan. Er bestaat educatieve en non-educatieve participatie.
