Samenvatting Frank Verhulst (2020):
Leerboek kinder- en jeugdpsychiatrie
Inhoudsopgave
Samenvatting Frank Verhulst (2020): Leerboek kinder- en jeugdpsychiatrie ........................................ 1
Boek: Frank Verhulst (2020): Leerboek kinder- en jeugdpsychiatrie ...................................................... 3
Hoofdstuk 1: Het vakgebied kinder- en jeugdpsychiatrie ....................................................................... 3
Hoofdstuk 2: Diagnostiek ........................................................................................................................ 3
Hoofdstuk 5: Autismespectrumstoornis ................................................................................................. 5
Hoofdstuk 6: Aandachtsdeficiëntie/hyperactiviteitsstoornis (ADHD) .................................................. 11
Hoofdstuk 7: Gedragsstoornissen ......................................................................................................... 16
Oppositioneel-opstandige stoornis/oppositional defiant disorder (ODD): ...................................... 16
Normoverschrijdend-gedragsstoornis/conduct disorder (CD).......................................................... 16
Hoofdstuk 8: Angststoornissen ............................................................................................................. 21
Separatieangststoornis ...................................................................................................................... 21
Gegeneraliseerde angststoornis........................................................................................................ 21
Specifieke fobie ................................................................................................................................. 21
Sociale-angststoornis ........................................................................................................................ 22
Paniekstoornis ................................................................................................................................... 22
Agorafobie ......................................................................................................................................... 22
Schoolweigering ................................................................................................................................ 25
Selectief mutisme .............................................................................................................................. 25
Hoofdstuk 9: Posttraumatische-stressstoornis ..................................................................................... 25
Hoofdstuk 10: Obsessief-compulsieve stoornis (OCS) .......................................................................... 28
Hoofdstuk 11: Stemmingsstoornissen................................................................................................... 30
Depressieve stoornis ......................................................................................................................... 31
Bipolaire stemmingsstoornis ............................................................................................................. 34
Disruptieve-stemmingsdisregulatiestoornis ..................................................................................... 35
Hoofdstuk 12: Schizofreniespectrumstoornissen en andere psychosen .............................................. 37
Hoofdstuk 13: Somatische symptoomstoornis en verwante stoornissen ............................................ 42
Somatische symptoomstoornis ......................................................................................................... 42
Conversiestoornis .............................................................................................................................. 42
Hoofdstuk 14: Eetstoornissen ............................................................................................................... 45
Anorexia nervosa ............................................................................................................................... 45
Pagina 1 van 58
, Boulimia nervosa ............................................................................................................................... 47
Hoofdstuk 15: Ticstoornissen ................................................................................................................ 49
Hoofdstuk 16: Psychiatrische stoornissen bij jonge kinderen............................................................... 52
Hechtingsstoornissen ........................................................................................................................ 54
Voedingsstoornissen ......................................................................................................................... 56
Slaapstoornissen................................................................................................................................ 57
Pagina 2 van 58
,Boek: Frank Verhulst (2020): Leerboek kinder- en jeugdpsychiatrie
Hoofdstuk 1: Het vakgebied kinder- en jeugdpsychiatrie
Psychische stoornis Een samenstel van problemen op het gebied van de cognitieve functies,
de emotieregulatie of het gedrag van een persoon.
➢ Gaan gepaard met lijden en/of sociaal disfunctioneren
Psychopathologie De wetenschap of studie van het geestelijk en psychisch lijden.
Theoretische en empirische kennis van psychische stoornissen en
processen die tot stoornissen leiden.
Kinderen 0-11 jaar in dit boek
Adolescenten/jeugdigen 12-18 jaar in dit boek
Verschillen voor kinderen en jeugdigen in psychiatrie in vergelijking tot volwassenen:
➢ Kinderen en jeugdigen zoeken meestal niet zelf hulp voor hun problemen
➢ Kinderen en jeugdigen zijn afhankelijk van het gezin en hun functioneren houdt vaak direct
verband met de gezinssituatie
➢ Bij het beoordelen van problemen bij kinderen en jeugdigen speelt de ontwikkeling een
centrale rol
➢ Bij het diagnostisch onderzoek van kinderen en jeugdigen worden gegevens van anderen
informaten dan de patiënt zelf sterk meegewogen
➢ Interventietechnieken en de organisatie van zorg voor kinderen en jeugdigen wijken af van
die voor volwassenen.
Hoofdstuk 2: Diagnostiek
Het diagnostisch proces bestaat uit 2 onderdelen:
1. Het verkrijgen van informatie over de klachten en symptomen (het diagnostisch onderzoek)
2. Het maken van een samenvattende conclusie (het stellen van de diagnose)
De vier belangrijkste bronnen van informatie → ouders, leerkrachten, kinderen en jeugdigen zelf en
hulpverleners.
3 methoden om diagnostische gegevens te verkrijgen
Ongestructureerde methoden Gesprek met ouders/kind, observaties, test in de klas.
Gestructureerde methoden Invullen van vragenlijsten, afnemen van gestandaardiseerde
interviews/observaties
Gestandaardiseerde tests of Algemeen lichamelijk en neurologisch onderzoek, psychologische
onderzoeken tests en technisch onderzoek (bijv. hersenonderzoek, genetisch
onderzoek, chemisch onderzoek etc.)
5 componenten van psychiatrisch diagnostisch onderzoek:
1. Informatie van ouders (klacht / gezingerelateerd)
2. Informatie van de leerkracht (schoolgerelateerd)
3. Informatie van het kind/jeugdige
a. Onderzoek naar de cognitieve functies en het sociaal-emotioneel functioneren
b. Lichamelijk en technisch onderzoek
c. Het gesprek met het kind of de jeugdige
Het hulpverleningsproces
1. Aanmelding
o Reden voor zoeken van hulp en aard van hoofdklacht (+ urgentie problemen)
Pagina 3 van 58
, o Vragenlijsten om de voorgeschiedenis of emotionele en gedragsproblemen vast te
stellen, 2 soorten vragenlijsten:
▪ Generieke vragenlijsten: breed scala van problemen
▪ Vragenlijsten gericht op een specifiek probleem (depressie, ASS, ADHD)
▪ Bijv.
• Achenbach System of Empirically Based Assessment (ASEBA)
o Vaardigheden kind + emotionele/gedragsproblemen
• Child Behavior Checklist (CBCL) → voor ouders
• Teacher’s Report Form (TRF) → leerkrachten
• Youth Self-Report (YSR) → zelfbeoordelingsversie vanaf 11 jaar
• Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) voor ouders en leerkrachten
o Demografische gegevens
2. Diagnostisch onderzoek
o Gesprek ouders:
▪ ontwikkelingsanamnese
• Zwangerschap/geboorte, eerste levensmaanden, motorische ontwikkeling,
slapen/eten, taal- en spraakontwikkeling, ontwikkeling gehechtheid en sociale
relaties, schoolverloop, levensgebeurtenissen en eerdere gedrags- of
emotionele problemen)
▪ Huidig functioneren en gezins-/familieanamnese
• Lichamelijke gezondheid (prestatieniveau, gedrag, activiteiten,
stemming/angsten/tics, contact, gewetensfunctie/schuldgevoel, seksualiteit,
ouder-kindinteractie, relatie ouders, psychische gezondheid familie,
criminaliteit, alcohol/drugs in familie)
o Gesprek kind/jeugdige: 3 componenten
▪ Vraaggesprek, waarin de hulpvraag, het huidige functioneren en de motivatie voor
behandeling wordt besproken
• School, vrienden, hobby’s, gezin, angsten, zorgen, zelfbeeld, stemming,
lichamelijke klachten, agressie en antisociaal gedrag, alcohol, drugs, gokken,
gamen, seksualiteit, trauma/psychosociale stressoren
▪ Geven van opdrachten, zoals motoriekopdrachten
▪ Observaties tijdens het gesprek
o Gesprek leerkracht
▪ Gedrag van het kind in de klas/op het schoolplein, relatie met de leerkracht,
schoolprestaties en sociale functioneren.
▪ Bijv. a.d.h.v. Teacher’s Report Form (TRF)
o Psychodiagnostiek, lichamelijk en technisch onderzoek
▪ Technisch onderzoek: CT-, MRI- of bloed- en urineonderzoek
3. Diagnostische formulering
o Vergelijken van informatie
o Integratief beeld van het functioneren van kind/jeugdige
o Diagnose in engere zin: classificatie
▪ Classificatie = het groeperen van individuen op basis van hun onderscheidene
kenmerken (stoornissen).
• Via Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)
o Etiologische (vanuit verleden, bijv. genetica) en prognotische (risico- en beschermende
factoren vanuit het heden) hypothesen
o Diagnose in ruimere zin → een diagnostische formulering moet de volgende elementen
bevatten: leeftijd en geslacht, intelligentie, DSM-5-classificaties, overige symptomen,
leeftijd van het ontstaan en beloop van de klachten, effect van de symptomen op
Pagina 4 van 58
