Geschiedenis geven
tijdvak 5: tijd van ontdekkers en hervormers (1500-
1600)
5.1 Het didactisch aspect: jaartallen en tijdbalken
Kinderen moeten kunnen tellen en begrip hebben voor grote getallen als je gebruik wilt maken van
jaartallen -> vaak pas in bovenbouw.
De algemene tjdbalk ziet er als volgt uit: prehistorie, oudheid, middeleeuwen, vroegmoderne tjd,
moderne tjd. De jaartallen erbij worden afgerond = overzichtstjdsbalk. Het jaar 0 bestaat echter
niet, de nul geef het punt aan waar de westerse jaartelling veranderd van ‘voor Chr.’ naar ‘na Chr.’.
Om de tjdbalk concreter te maken kwam de Commissie Historisch en Maatschappelijke Vorming met
een indeling van 10 tjdvakken met afgeronde jaartallen. Elk tjdvak is herkenbaar aan eigen icoon en
één of twee begrippen. Ook is er een korte beschrijving van kenmerkende aspecten.
De ten tjdvakken moeten m keer herhaald worden: in de bovenbouw van bo, in de onderbouw van
vo en in de bovenbouw van vo. Zo wordt de kennis wss geautomatseerd.
} Wetenschappelijk veel bezwaar over de tjdvakken -> ‘het is willekeurig en onaanvaardbaar’, ‘zal
een leerkracht een tjdvak niet als een afgeronde periode gaan behandelen, waardoor het zicht op de
lange ontwikkelingen verloren gaat?’, enz.
Tips voor gebruik van tjdbalk in de klas:
Klassikale tjdbalk permanent in de klas, zelfde tjdbalk hanteren in groep 6, 7 en 8.
Regelmatg reeks overzichtsjaartallen herhalen.
Tijdbalk op verschillende momenten gebruiken.
Illustrates op de tjdbalk als herkenningspunten.
Kinderen afeeldingen bij de tjdbalk laten zoeken.
De deelperiode die je behandelt vergroten.
5.2: De achtergrondinformatie: Tijd van ontdekkers en hervormers
(1500-1600)
Europa maakte na een periode van afsluitng van andere gebieden weer kennis met andere culturen
en producten. Een belangrijke factor was de vraag naar luxeproducten uit het oosten -> specerijen,
zijde, porselein en katoen. Deze producten werden uit het oosten naar Constantnopel huidige
Istanbul) gebracht en door Europese kooplieden opgehaald. Islamitsche Turken veroverden
Constantnopel en de kooplieden moesten een andere handelsroute zoeken.
5.2.1: In middeleeuwen dachten veel mensen nog dat de aarde plat was met in het midden m
contnenten: Europa, ffrika en fzi en Jeruzalem als middelpunt. De kerk dacht dit ook. Mensen
konden niet begrijpen dat de aarde rond kon zijn want dan zouden de mensen er toch afvallen? De
schatng om de groottee van de aarde verschilde sterk.
In de oudheid kwamen Griekse wetenschappers tot de conclusie dat de aarde rond moest zijn -> de
ronde schaduw van de aarde was te zien op de maan bij maansverduistering.
Na val van RR ging veel kennis verloren, een deel kwam terecht bij Europese wetenschappers
12e/1me eeuw). Hun wereldbeeld veranderde, veel andere middeleeuwers niet.
5.2.2: In 1m41 ontdekten Portugezen de Canarische eilanden. Nu waren zij de eerste die een
zoektocht voor een andere route naar India begonnen. Vooral prins Hendrik de Zeevaarder
stmuleerde de Portugese scheepvaart. Hij stchttee in 1418 een speciale academie voor zeevaart waar
mensen informate uitwisselden. Deze kennis en ervaringen die in Portugal werd opgedaan zouden
, voor de ontdekkingsreizen in de 15e en 16e eeuw van groot belang zijn, ook Columbus was erg
geïnteresseerd.
Wss is Columbus rond 1451 in Genua, Itali geboren. Dit was een van de grootste handels- en
havensteden van Europa. fls handelsreiziger kwam hij in Lissabon. Door zijn huwelijk kreeg hij
connectes aan het hof, hij sloot vriendschap met in aanzien staande Duitse cartograaf Martn
Behaim. Ook deed hij veel kennis en ervaring op tjdens grote zeereizen die hij in Portugese dienst
ondernam naar Engeland en ffrika. In 148m diende Columbus een voorstel voor fnanciering van
tocht naar fzi in bij Portugese hof, dit werd afgewezen.
Het Portugese hof vond hem een vervelende blufer. In 1485 ging Columbus teleurgesteld naar
Spanje, daar waren ze wel geïnteresseerd, maar toch afgewezen. In Engeland in eerste instante ook,
maar mocht uiteindelijk toch met een kleine vloot m schepen).
In 1492 begon de reis met de Niña, de Pinta en de Santa Maria. Toen hij in fmerika kwam dacht hij in
India te zijn en noemde hij de bewoners indianen. De naam fmerika komt van fmerigo Vespucci
ontdekkingsreiziger langs Zuid-fmerikaanse kust).
5.2.m: De Portugezen gingen na de val van Constantnopel als eerst opzoek naar een zeeweg van
ffrika naar India in de hele 15e eeuw.
In loop van 16e eeuw bemoeiden ook anderen Europese nates zich met de zeehandel -> Engeland
kaapvaarten), Fransen vestgden zich na lange tocht in het huidige Canada) en de Republiek: zij
haalden altjd veel uit Lissabon maar toen de Spaanse koning Filips II aan de macht kwam in NL
zorgde dit voor problemen strijd tussen Portugal en Spanje). Ze moesten dus een andere manier
zoeken.
Willem Barentsz maakten m reizen om noordoostelijke doorgang te vinden. Bij de laatste toch liep hij
vast bij Nova Zembla. Een van de bemanningsleden, Gerrit de Veer hielt een journaal bij, hierdoor is
het een bekend verhaal. 10 maanden woonden de overlevenden in een houten huis dat ze
tmmerden, in een sloep probeerden ze bewoond land te bereiken: maar 12 man bereikten in 1597
fmsterdam.
Engelsman Hudson onderzocht in 1610 de mogelijkheid naar Noord-fmerika te varen. Het schip
vroor vast en ze moesten overwinteren. Toen hij de tocht wilde voorzetteen brak er muiterij uit, hij
besloot terug te gaan. In 1611 weer vastgevroren en hongersnood, ze werden in een sloep gezet,
maar 6 mannen arriveerden in Engeland, rest wss in de naar hem vernoemde baai om het leven
gekomen.
5.2.4: Vanaf einde van 16e eeuw verschenen Nederlandse handelsnederzetngen in fzi , fmerika en
ffrika. NL’ers niet op uit koloni n te vestgen zoals Spanje en Portugal, maar ze wilden bases van
waaruit ze handel konden drijven. NL kolonisate was dan ook niet in handen van regering of
staatshoofd, maar ‘uitbesteed’ aan handelsmaatschappijen of compagnie n -> VOC en WIC.
Na Franse tjd 1795-181m) koos NL wel voor de koloniale politek.
Voorgeschiedenis! : Portugezen breidden hun invloedsferen uit 1511) met geweld, ook op Java
Bantam). In 1596 toen de Nederlander, De Houtman op Bantam arriveerde waren de Javanen
enerzijds achterdochtg en anderzijds zagen de inlandse vorsten de Hollanders als mogelijke
bondgenoten tegen de Portugezen.
Het eerste contact met de inlanders verliep slecht. De Portugezen hadden invloed aan het hof en
wilden die niet delen. Toch slaagde De Houtman erin een overeenkomst te sluiten met de vorst van
Bantam. Na veel wantrouwen vertrok De Houtman met een dramatsche terugtocht. De betrokkenen
waren het wel eens over mogelijkheden voor handel.
In 1602 VOC opgericht.
} groot aantal nieuwe producten naar EU. Uit fmerika kwamen maïs, pinda, ananas, tomaat, aardbei,
paprika, cacaoboon, tabak, avocado, rubber, papaja,
goud, zilver, suiker en katoen.
Uit fzi kwamen peper, nootmuskaat, kruidnagels, papaver, wierook, safraan, gember, kaneel,
porselein, sieraden en zijde.
