Samenvatting van het boek: Dijk, J.J.M. van, W. Huisman & P. Nieuwbeerta (2021) Actuele criminologie, 11 e druk, Den Haag: Sdu Uitgevers.
1e jaars Criminologie, vrije universiteit Amsterdam.
H1 Criminologie: Een terreinverkenning
Identificatie met slachtoffer
Empathie; identificatie met slachtoffer (stel dat ik..), belangrijke reden voor
vrijwillige hulp en stille tochten.
Angst; vaak als bepaald kenmerken overeenkomen met slachtoffers > identificatie
met slachtoffer.
Geliefde lectuur; duidelijk geen overeenkomende kenmerken zorgen voor
neerwaartse vergelijking= zichzelf vergelijken met mensen die het slechter hebben>
verklaring voor populariteit van sensationele misdrijven.
Afschuw en woede; verontwaardigd over hoe men iemand zoveel leed kan
aandoen>sterkst als slachtoffer weerloos/onschuldig was bv. Kindermisbruik.
Vergeldingsbehoefte; de wens dat overtreders van essentiële regels worden
gestraft. (Is niet wraakbehoefte, oog om oog tandt om tand).
Neiging te ontsporen; “eigen rechter spelen”, overheid grijpt in.
o Het zondebokmechanisme: interne sociale spanningen opgeheven door de
rituele doding van een zogenoemde zondeblok (vb.: lynchpartijen donkere
bevolking Amerika of rassenrellen n.a.v. misdrijf asielzoeker).
Franse socioloog Durkheim
Criminaliteit, door het oproepen van negatieve emoties, een positieve sociale functie vervult>
gevoelens van morele verontwaardiging met elkaar delen, bevestigen van de leden van een
gemeenschap elkaar in hun normbesef.
Het plegen van eigenrichting> wanneer burgers zelf straffen gaan uit delen aan vermeende daders
(het heft in eigen handen nemen).
Identificatie met daders
Identificatie wekt schuldgevoel op; eigen hoofd staat niet toe dat men bewust in positieve
zin identificeert met misdadigers.
o Schuldgevoel leidt tot een roep op zwaarder straffen.
Gevoel van medelijden; dader wordt als slachtoffer gezien komt vaak voort uit verontrusting
voor het lot van gedetineerde.
o Rooms-katholieke geloofsleer: het bezoeken van gevangenen behoort tot een van
de zeven werken van barmhartigheid> vrijwilligerswerk vanuit kerken is de
oorsprong van reclasseringswerk.
Collectieve frustratie bij daders als slachtoffer; vaak als men zelf gevoel heeft dat zich tekort
is gedaan dan zien ze gearresteerden ook als tekortgedane mede-slachtoffers.
o Vorige eeuw: marxistische critici zien politie en justitie als instrument om
arbeidsklasse te onderdrukken.
o Nu: politie krijgt verwijt van rassendiscriminatie/’etnisch profileren’.
Het koele oog
Criminologen hebben de missie om bij te dragen aan een evenwichtige en humane reactie op
misdrijven. Objectieve informatie ter beschikking stellen over de achtergronden van crimineel
gedrag, de effecten ervan op de slachtoffers en de functies van straffen voor daders, slachtoffers en
maatschappij.
,Daarom wordt criminologie ook wel gezien als het koele en onmisbare oog van de strafrechtspleging
en het criminaliteitsbeleid in het algemeen.
Wat is criminologie?
De criminologie is de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van de aard en
achtergronden van menselijke gedragingen die door de wetgever strafbaar zijn gesteld en van de
wijze waarop de overheid en de overige maatschappij daarop reageert.
Binnen de strafbaar gestelde gedrag kan onderscheid worden gemaakt tussen:
1) Gedragingen die naar aard moreel verwerpelijk zijn (moord, verkrachting of diefstal) -mala
in se= Misdrijven
2) Gedragingen die door de overheid verboden zijn op praktische gronden
(verkeersovertredingen). Mala prohibita = overtredingen.
Criminologie is gericht op het verzamelen van kennis over een van de oudste en belangrijkste
vormen van overheidsbeleid, namelijk het tegengaan van criminaliteit (binnenlandse veiligheid).
De relativiteit van het begrip criminaliteit
De aard van het strafbaar gestelde gedrag, dat wil zeggen wat onder de criminaliteit wordt verstaan,
wordt bepaald door de wetgevers en dit zal dus van tijd tot tijd en van land tot land enigszins
verschillen.
De focus van het strafrecht is, kortom, voortdurend aan veranderingen onderhevig. Criminologen
spreken bij de invoering van nieuwe wettelijke bepalingen waardoor op bepaalde gedragingen
strafsancties worden gesteld over ’criminalisering’ van dergelijk gedrag en bij het schrappen van
bestaande strafbepalingen van ‘decriminalisering.’
Van de Renaissance naar de Verlichting
Tijdens renaissance: humanistisch denken zorgt voor nieuwe kijk op misdaad en straf;
levensbeschouwing biet langer op het goddelijke maar op ratio en universele waarden.
In het humanisme was levensbeschouwing niet langer gebaseerd op het goddelijke en wat
de kerk daarover voorschreef, maar op de ratio en universele waarden zoals menselijke
waardigheid.
Coornhert (1567): Hij schreef voor wat volgens hem oorzaken van criminaliteit waren en hij deed
aanbevelingen voor een effectievere bestrijding van criminaliteit. Volgens Coornhert nam het aantal
criminelen toe door de lage pakkans en de geringe afschrikking door de doodstraf. Volgens
Coornhert was de doodstraf niet afschrikwekkend genoeg, hij pleitte voor werkstraffen waarbij
dwangarbeid op roeischepen verricht moest worden. Revolutionair voor zijn tijd was ook dat
Coornhert pleitte voor het bouwen van gevangenissen om misdrijfplegers tijdens detentie een
ambacht te leren en nuttig werk te laten doen in plaats van ze ter dood te veroordelen.
De klassieke school
Criminaliteit volgens Cesare Beccaria (Italiaanse filosoof) een overtreding van dat contract en zou
ook alleen in de mate van de inbreuk op het contract moeten worden bestraft, het zogenoemde
proportionaliteitsbeginsel. Bovendien was wreed overmatig zwaar straffen in strijd met het
utilitaristische principe: er zou daardoor minder geluk zijn. Strafzekerheid was belangrijk, maar dan
moest de straf wel op maat zijn (gelijkheidsbeginsel), op basis van duidelijke wetten opgelegd
(legaliteitsbeginsel) en niet willekeurig!
Proportionaliteitsbeginsel
Gelijkheidsbeginsel
Legaliteitsbeginsel
,De positivistische school
In de negentiende eeuw werd het denken over misdaad en straf, in plaats van door de
geesteswetenschappen, juist sterk beïnvloed door de natuurwetenschappen.
Dit leidde tot een meer Deterministisch mensbeeld: de vrijheid van handelen van mensen
wordt bepaald door factoren waarop die mens zelf weinig invloed heeft. Dus is ook
criminaliteit gedetermineerd gedrag.
Empirisch ideaal: Positivisten probeerden op basis van observatie, meting en inductief redeneren
de oorzaken van misdaad vast te stellen. Zij waren van mening dat het gevangenzetten van
misdadigers gericht moest zijn op behandelen en het voorkomen van herhaling.
De Italiaanse antropologieschool
Eerste stroming binnen positivistische school: Antropologie.
Antropologie is de studie van de mens
Deze stroming zocht de oorzaken van crimineel gedrag in de mens zelf en was sterk
beïnvloed door de medische wetenschap; door systematische observatie zoeken naar
medische factoren voor crimineel gedrag> men was dus een ‘crimineel mens’.
Cesare Lombroso: gevangenis arts die rond 1870 de uiterlijke kenmerken van zijn patiënten
systematisch ging meten= Positivistische methode= scuola positiva.
De Frans milieuschool
Tweede stroming binnen de positivistische school ontstaan door de ontwikkeling van sociologie en
statistiek.
Quetelet zocht verbanden tussen menselijk gedrag en kenmerken van de samenleving.
Alexandre Lacassagne: het is de sociale omgeving die iemand tot criminaliteit brengt.
Pauteurs uitspraak: Iedere maatschappij krijgt derhalve de criminaliteit die zij verdienen.
Socialistische criminologie
De strijd binnen de positivistische criminologie tussen de antropologie school en milieuschool leidde
tot studies die inzichten uit beide richtingen integreerden en oorzaken in zowel biologische als
sociologische factoren zochten.
Willem Bonger (hoogleraar criminologie) legde het accent op de relatie tussen de
ontwikkeling van criminaliteit en economische condities.
De moderne criminologie kent de volgende aandachtsgebieden:
Beschrijvende criminologie (criminografie)
Etiologie (de leer der oorzaken)
Penologie (de leer der straffen)
Nieuwe richting en kritische school
1900 nieuwe richting in de strafwetenschappen: voortbouwen op criminele antropologie en
criminele sociologie.
Deze Utrechtse school probeerde het leerstuk van de vrije wil te combineren met
deterministische theorieën en in de strafrechtspraktijk toe te passen: door enerzijds de
dader verantwoordelijk te houden voor zijn gedrag, maar anderzijds ook oog te hebben
voor de omstandigheden die hem tot zijn daad hebben gebracht.
Strafrecht was niet erop gericht om te straffen maar eerder een accent op behandeling en
resocialisatie.
, Sleutelbegrippen van deze zogenoemde kritische criminologie:
Machtsongelijkheid
Stigmatisering (labelen) van delinquenten
Secundaire deviantie (toenemend afwijken gedrag, omdat zijn omgeving als crimineel
beschouwd).
Kritische criminologie concentreerden zich op vragen over criminaliserinsprocessen: hoe verloopt
de totstandkoming van nieuwe wetten en hoe worden de opsporingsprioriteiten van de politie
bepaald? Welke belangen van invloedrijke groepen spelen daarbij een rol? Waarom zijn sommigen
gedragingen die elders niet onder de strafwet vallen in het eigen land strafbaar?
Bianchi en Hulsman bepleitten de geleidelijke vervanging van het strafrecht door nieuwe vormen
van conflictsoplossing= abolitionisme.
Veramerikanisering van de criminologie
Jaren 20/30 vorige eeuw: studies van Chicago- school naar criminaliteit in bepaalde buurten in
industriële steden. Het ging om oude arme buurten waar veelal immigranten, en dus veel culturen
bij elkaar woonden. Gebrek aan sociale samenhang en gemeenschapsstructuren zorgen voor
criminaliteit.
Socioloog Merton (1938): opsteller van anomie- of straintheorie: toegenomen misdaad in
Amerikaanse steden kwamen voort uit tegenstelling russen de officiële ideologie van de American
dream (vrijheid en gelijkheid voor iedereen) en de werkelijkheid van geringe kansen voor de
migranten en donkere bevolking in achterstandswijken. De gedepriveerde zouden weinig kansen
hebben om de droom op legale wijzen te verwezenlijken en daarom grijpen naar illegale manieren
om carrière te maken.
H2 Beschrijvende criminologie
Betrouwbare criminologische kennis
- Criminoloog moet waarheidsgehalte van beweringen objectief toetsen.
Bestaande problemen noemen en overdrijvingen/vertekeningen/mythevorming
tegengaan.
Politie en justitie
Soorten gegevens
Politiecijfers: de door politie en justitie geregistreerde gegevens over alle ter kennis
van de politie gekomen misdrijven en overtredingen. (Dus ook delicten waarvan de
dader niet is gevonden.)
Gerechtelijke statistieken: de cijfers van de afhandeling van misdrijven en
overtredingen door het strafrechtelijke systeem.
Geen volledig beeld: Dark Figure
Afhankelijk van haal- en brengwerk
Haalwerk: misdrijven die de politie zelf constateert door controles uit te voeren.
o Verkeersmisdrijven en drugs- en milieumisdrijven. (Darkfigure)
o Afhankelijk van politie-inspanningen.
Brengwerk: particulieren of bedrijven die aangifte doen bij de politie van een
misdrijf waarvan zij het slachtoffer zijn geworden.
o Afhankelijk van de bereidheid van de bevolking om aangifte te doen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper melisa38. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.
