12. Depressieve- en bipolaire-stemmingsstoornissen
12.1. De DSM-classifcatie van stemmingsstoornissen
Depressieve stemmingsstoornissen:
Disruptieve stemmingsdiisreguattiestoornis
Depressieve stoornis
Persisterendie diepressieve stoornis
Premenstrueae stemmingsstoornis
Depressieve-stemmingsstoornis dioor een mididiea/mediicttie
Depressieve-stemmingsstoornis dioor een somttiscce ttndioening
Bipoatire stoornissen:
Bipoatire I-stoornis
Bipoatire II-stoornis
Cycaotcyme stoornis
Bipoatire-stemmingsstoornisdioor een mididiea/mediicttie
Bipoatire-stemmingsstoornis dioor een somttiscce ttndioening
De symptomen vtn mensen met die meest voorkomendie stemmingsstoornissen kunnen wordien
ondierscceidien in dirie groepen:
1) Depressieve episode: gediurendie een ontfgebroken periodie vtn minstens 2 weken minstens
een diepressieve stemming of veraies ttn interesse en paezier.
2) Manische episode: gediurendie 1 week voortdiurendi en overdireven uitgeatten/prikkeabtre
stemming, toentme ttn dioeagericcte tctiviteiten of energie en ttnzienaijk beperkt ditgeaijks
functioneren.
3) Hypomane episode: diezeafdie symptomen tas een mtniscce episodie gediurendie 4 ditgen en
geen grote beperkingen in cet ditgeaijks functioneren.
12.2.Depressieve-stemmingsstoornissen
Twee betekenissen – katsse vtn stemmingsstoornissen en een bepttadie (diepressieve) stoornis.
12.2.1.Disruptieve-stemmingsdisregulatiestoornis
Atncoudiendie prikkeabtre stemming en cevige dirifbuien bij kindieren/jongeren tot 18 jttr.
Toegevoegdi ttn die DSM-5 om die overbectndieaing vtn bipoatire-stemmingsstoornissen bij dieze
aeefijdisgroep te voorkomen. In die VS komt die bipoatire-stemmingsstoornis in mindier ditn 10 jttr 40
keer vtker voor.
12.2.2. Depressieve stoornis
Binnen een periodie vtn 2 weken 5 of meer vtn die voagendie symptomen diie ditgeaijks ttnwezig zijn,
terwija ditt dittrvoor niet cet gevta wts. Minstens 1 vtn die symptomen is een sombere stemming en/
of veraies vtn interesse en paezier (tncedionie). Wtnneer die symptomen toe te sccrijven zijn ttn een
somttiscce ttndioening teaaen zij niet mee.
Een sombere stemming diie cet grootste dieea vtn die ditg ttncoudit;
Duidieaijk mindier interesse of paezier in (bijnt) taae tctiviteiten gediurendie cet grootste dieea
vtn die ditg;
, Gewicctsveraies of -toentme zondier ditt een diieet wordit gevoagdi, of een diuidieaijke
vertndiering in eetaust;
Insomnit of cypersomnit;
Gevoeaens vtn rusteaoosceidi of geremdi wordien (ook dioor tndieren wttrneembttr)
Vermoeidi of mindier energiek;
Gevoeaens vtn wttrdieaoosceidi of sccuadigevoeaens;
Vermindierdie concentrttie of besauiteaoosceidi;
Terugkomendie geditccten ttn die dioodi, suïcidiegeditccten of een suïcidiepoging of -patn;
Om vtn tfzondieraijke diepressieve episodien te kunnen spreken, moet er tussen twee episodien een
periodie vtn minimtta 2 mttndien zijn, wttrin die katccten tfwezig zijn geweest.
12.2.3. Persisterende depressieve stoornis (PSD)
Ccroniscce stoornis met een minimtae diuur vtn twee jttr. De PSD kent een ttntta ondierverdieaingen:
1. Puur diystcyme syndiroom – tas er niet voadioendie symptomen zijn geweest om te voadioen
ttn criterit vtn een diepressieve stoornis.
2. Persisterendie diepressieve stoornis met intermiterendie diepressieve episodie, met cuidiige
episodie – ccroniscce katccten diie nu voadioen ttn die criterit voor een diepressie;
3. Persisterendie diepressieve stoornis met intermiterendie diepressieve episodie, zondier cuidiige
episodie – ccroniscce katccten diie in cet veraedien voadiedien ttn die criterit voor een
diepressie.
Kenmerken:
Een sombere stemming diie minstens 2 jttr, cet merendieea vtn die ditgen, cet grootste dieea
vtn die ditg ttnwezig is;
Tijdiens die diepressiviteit zijn minstens twee vtn die voagendie kenmerken ttnwezig; saeccte
eetaust of te veea eten; insomnit of cypersomnit; weinig energie of vermoeidiceidi, gering
gevoea vtn eigenwttrdie; saeccte concentrttie of moeite cebben met cet nemen vtn
besaissingen, gevoeaens vtn cuapeaoosceidi;
Gediurendie die periodie vtn 2 jttr zijn die kenmerken nooit atnger ditn 2 mttndien tfwezig
geweest;
12.2.4. Premenstruele dysfore stoornis (PMDS)
In die atttste week voor die menstruttie zijn minstens 5 vtn die voagendie symptomen tfwezig. Deze
symptomen nemen vervoagens tf binnen een pttr ditgen nt cet begin vtn die menstruttie.
1 of meer vtn die voagendie symptomen: tfectieve atbiaiteit; prikkeabttrceidi of boosceidi;
sombere stemming, gevoeaens vtn copeaoosceidi; tngst, sptnning en/of cet gevoea
opgedirttidi te zijn;
Paus 1 of meer vtn die voagendie symptomen: mindier interesse in die ditgeaijkse tctiviteiten;
moeite met concentreren; aetctrgie, vermoeidi of een gebrek ttn energie; meer of mindier
eetaust of overeten; cypersomnit of insomnit; overspoeadi voeaen dioor emoties of zicczeaf
niet in die ctndi cebben; aicctmeaijke katccten
12.2.5.Depressieve-stemmingsstoornis door een middel/medicatie of een
somatische aandoening
Intoxicttie (overmttige gebruikt vtn tacocoa en dirugs) of ontcoudiing ( tcuut stoppen met gebruik
vtn mididieaen) kunnen recctstreeks aeidien tot cet ontstttn vtn een stemmingsstoornis.
,Voorbeeadien vtn mediicijnen: mididieaen voor ctrt- en vtttziekten, sedittivt/cypnotict, steroïdien en
cormoonpreptrtten, stimuatntit, op cet centrtae zenuwsteasea gericcte mediicttie, tntagetict,
ontstekingsremmers, tntibiotict, en mediicttie tegen ktnkervorming.
Voorbeeadien vtn ziekten: neuroaogiscce ziekten, zotas die ziekte vtn Ptrkinson, en ziekten vtn die
cormoonvormendie orgtnen, zotas scciadikaierdiisfunctie-, bijniersccors- en cypofysestoornissen,
infectieziekten (Pfeifer), immuunsysteemziekten, reumt, vittminetekorten (B12) en ktnker.
12.3.Bipolaire-stemmingsstoornissen
Wisseaendie ttnwezigceidi vtn diepressieve en cypomtne of mtniscce episodien. Er zijn dirie soorten
bipoatire stoornissen:
1. Bipoatir type I: katccten voadioen/cebben voadittn ttn criterit voor mtniscce episodie.
Dttrnttst kunnen cypomtne of diepressieve episodien optredien.
2. Bipoatir type II: ziektegescciedienis vtn minstens een diepressieve en een cypomtne episodie.
3. Cycaotcyme stoornis: minstens 2 jttr veae periodien met cypomtne ditn wea diepressieve
symptomen. Katccten voadioen niet ttn criterit voor cypomtne of diepressieve episodie.
Het risico op cet ontwikkeaen vtn een bipoatire stoornis kent een sterk genetiscce bijdirtge (40-70%
bij eeneiige tweeaingen en 5-10% voor eerstegrttdis ftmiaieaedien).
Symptomen vtn bipoatire-stoornissen cebben een seizoensgebondienceidi. Depressieve episodien
tredien op in cet voor- en ntjttr en mtniscce episodien in die zomer.
Manische episode
Minstens 1 week atng vrijwea iediere ditg sprtke vtn een ttncoudiendi vercoogdie prikkeabtre
stemming of energie. Minimtta dirie vtn die voagendie symptomen ttnwezig:
- Overtrokken gevoea vtn eigenwttrdie; mindier sattp; sprttkztmer; gejttgdie geditccten;
sneaaer tfgeaeidi; tctiever (socitta of seksueea) of fysiek onrustig; bezig met risicovoaae
tctiviteiten;
Hypomane episode
Minstens 4 tcctereenvoagendie ditgen vrijwea iediere ditg sprtke vtn een tbnormtta en ttncoudiendi
vercoogdie prikkeabtre stemming en energie; Minimtta dirie vtn die voagendie symptomen ttnwezig:
- Overtrokken gevoea vtn eigenwttrdie; mindier sattp; sprttkztmer; gejttgdie geditccten;
sneaaer tfgeaeidi; tctiever of fysiek onrustig; meer ditn gebruikeaijk bezig met risicovoaae
tctiviteiten.
Kenmerken Cyclothyme stoornis
Aa minstens 2 jttr verscciaaendie periodien met aiccte mtniscce en diepressieve symptomen, diie niet
voadioen ttn die criterit voor een diepressieve, mtniscce of cypomtne periodie.
De aicct mtniscce en diepressieve periodien zijn minstens die ceaf vtn die tijdi ttnwezig en in iedier
gevta nooit atnger ditn twee mttndien weg geweest.
Bipolaire-stemmingsstoornissen door een middel/medicatie of een somatische
aandoening
De werking vtn die cersenen wordit beïnvaoedi en dittrdioor ontstttt een stemmingsstoornis.
, 12.4. Restcategorieën en nadere omschrijvingen van
stemmingsstoornissen
Symptomen veroorztken kainiscc signifctnte aijdiensdiruk of beperkingen in cet functioneren, mttr
voadioen niet ttn die criterit vtn een specifeke diepressieve- of bipoatire-stemmingsstoornis.
DSM-5 kent twee typen specifcttiemogeaijkcedien voor stemmingsstoornissen: besccrijven vtn die
tctueae of atttste episodie en cet besccrijven vtn cet beaoop.
12.4.1.Specifcaties van de laatste stemmingsepisode
Meatnccoaiscce kenmerken – caiënt retgeert niet meer op paezierige stimuai, veraies vtn gewicct dioor
gebrek ttn eetaust, wordit veer vroeger ditn normtta wtkker en zijn die katccten erger ditn in die
tvondi.
Atypiscce kenmerken – stemmingsretctiviteit (kattrt op bij paezierige stimuai), die caiënt sattpt en eet
meer en sprtke vtn atngdiurige gevoeaigceidi voor kritiek vtn tndieren.
Psyccotiscce kenmerken – ctaaucintties, wtnen tijdiens die stemmingskatccten, diie overeen kunnen
komen met typiscc diepressieve tcemt’s (sccuadi, dioodi) of typiscc mtniscce tcemt’s (mtcct,
conttcten met beroemdicedien, opgebatzen gevoea vtn eigenwttrdie)
Seizoensgebondien pttroon – tas een episodie tijdiens een bepttadie vtn cet jttr ontstttt en weer
verdiwijnt (bijv. winterdiepressie)
Periptrtum – een episodie diie tijdiens die zwtngerscctp ontstttt of binnen vier weken nt die bevtaaing.
Reatpse – kortdiurendi (<2 mttndi) voaaediig opgekntpt, mttr ditn weer ceaemtta terugvtaaen in die
stoornis.
Recidiief – atngen ditn 2 mttndi opgekntpt, mttr weer terugvtaaen in die stoornis.
Rtpidi cycaing bipoatire stoornis – binnen 1 jttr 4 of meer episodien;
12.5. Epidemiologie en comorbiditeit
Epidemiologie
Depressie
Wereadiwijdi – 4,7%; Prevtaentie en ziekteatst neemt toe;
Mtn-vrouwversccia – 3,8% en 5,9% (openbttrt zicc tussen 11-15 jttr)
Meer in Oost- ditn in West-Europt en cet minst in Azië;
Sekseverschillen
Levensomsttndiigcedien, socitae stttus en grotere neiging tot piekeren mtken vrouwen kwetsbttrdier
voor diepressieve stoornissen.
Bij 50% vtn die mensen cersteat binnen dirie mttndi en ditt aeidit tot die concausie ditt diepressie een
functioneae tditptttie ttn tegensatg is.
Bij 10-20% is er nt 2 jttr nog steedis sprtke vtn diepressie.
Risicoftctoren voor ccroniciteit: ernst vtn die diepressie, aicctmeaijke ziekten en gebrek ttn socitae
steun.
30% recidiiveert binnen 2 jttr en meer ditn 80% binnen 15 jttr;