Designing social research literatuur
Samenvatting boek: bestuurskundig onderzoek een methodologische inleiding, van Sandra van Thiel
Week 1 college 1 en werkgroep 1
Hoofdstuk 1: bestuurskundig onderzoek
Bestuurskunde gaat over hoe overheden en publieke organisaties werken. Andere vakgebieden
kijken hier ook naar, maar bestuurskunde onderscheidt zich doordat het de publieke sector vanuit
verschillende hoeken bekijkt. Het combineert ideeën uit verschillende vakgebieden, zoals recht,
economie, politiek en sociologie. Recentelijk maakt het ook gebruik van psychologie en
bedrijfskunde.
In bestuurskunde lenen onderzoekers niet alleen theorieën en methoden van deze andere
vakgebieden. Ze gebruiken ze op hun eigen unieke manier. Daarom hebben we aparte studieboeken
nodig over hoe onderzoek wordt gedaan in bestuurskunde.
Unieke kenmerken van bestuurskundig onderzoek
Onderzoek in de bestuurskunde heeft naast zijn interdisciplinaire aanpak nog drie andere kenmerken
die het onderzoek beïnvloeden.
1. De focus ligt op de publieke sector, die steeds breder wordt gedefinieerd (het is meer dan de
overheid) en ook semioverheidsinstellingen en de betrokkenheid van burgers en bedrijven
omvat. Dit maakt onderzoeksonderwerpen uniek en soms lastig te generaliseren
Kenobject van bestuurskundig onderzoek: het openbaar bestuur.
Dit betekent dat bestuurskundigen naar veel verschillende onderwerpen onderzoek
doen: de energietransitie, wietexperiment, stemgedrag, veiligheidsbeleid.
2. Bestuurskundig onderzoek richt zich op het vinden van oplossingen voor actuele problemen
in de praktijk. Onderzoekers worden vaak ingehuurd om specifiek advies te geven.
Toepassingsgerichte karakter van bestuurskunde
3. De bestuurskunde heeft nog weinig grote theorieën ontwikkeld. Onderzoek volgt vaak de
veranderingen in de publieke sector en richt zich meer op praktische oplossingen dan op
theoretische ontwikkeling
Een beperkte ‘body of knowledge’
Samengevat gebruikt de bestuurskunde methoden die geschikt zijn voor het bestuderen van een
klein aantal gevallen en het direct toepassen van resultaten in de praktijk.
Voorbeelden van bestuurskundig onderzoek:
- New Public Management
- De integriteit van ambtenaren
- Directe democratie op lokaal niveau
- De digitale overheid
- Onderzoek naar coproductie en interactieve beleidsvoering
- Leiderschap in de publieke sector
Bestuurskundig onderzoek en beleid
Onderzoek in de bestuurskunde richt zich op het begrijpen en oplossen van actuele problemen in de
publieke sector. Deze problemen kunnen allerlei onderwerpen betreffen, zoals sociale integratie,
efficiëntie van de overheid, samenstelling van regeringscoalitie, gevolgen van vergrijzing, of het
uitbesteden van de bouw van wegen of woonwijken.
Beleidscyclus: agendavorming, ontwerp, besluitvorming, uitvoering, evaluatie, terugkoppeling en
eventuele beëindiging van beleid.
Dit onderzoek kan zich op verschillende manieren richten:
, 1. Bestuderen van bestaand beleid: hierbij wordt gekeken naar hoe beleid wordt ingezet om
bepaalde doelen te bereiken, zoals wetten, subsidies en samenwerkingen tussen overheid en
bedrijven.
Beleid als object van bestuurskundig onderzoek
2. Ondersteuning bij het ontwikkelen van nieuw beleid: dit omvat bijvoorbeeld trendanalyses,
kosten-batenanalyse en evaluatieonderzoek om te bepalen welk nieuw beleid nodig is en
wat de gevolgen ervan kunnen zijn.
Beleid gevoed door bestuurskundig onderzoek
3. Onderzoek dat leidt tot nieuw beleid: hierbij wordt onderzoek gedaan om concrete
oplossingen te vinden voor beleidsproblemen. Dit kan resulteren in nieuwe wetgeving,
subsidies of beleidsprocedures.
Beleid als uitkomst van bestuurskundig onderzoek
Verschillende onderzoeksmethoden worden gebruikt, zoals trendanalyses, kosten-batenanalyses en
evaluatieonderzoek. Niet alleen onderzoekers in de bestuurskunde doen dit soort onderzoek, maar
ook andere wetenschappers en organisaties zoals denktanks, statistische bureaus en internationale
organisaties.
Doel en opbouw van dit vak
Dit boek biedt een introductie tot onderzoek in de bestuurskunde en het openbaar bestuur, gericht
op studenten en onderzoekers in deze vakgebieden. Het behandelt de verschillende fasen van het
onderzoeksproces, van het formuleren van een onderzoeksprobleem tot het rapporteren van de
resultaten aan beleidsmakers. Elk hoofdstuk bespreekt een specifieke fase, illustreert deze met
voorbeelden uit de praktijk, en bevat aanbevolen literatuur en oefeningen voor studenten. Ook
worden speciale onderwerpen en technieken belicht in tekstvakken, en is er een woordenlijst van
belangrijke termen en definities.
Hoofdstuk 2: probleemstelling
Er bestaan verschillende opvattingen over wat precies een onderzoeksprobleem inhoudt. Over het
algemeen beschrijft het onderzoeksprobleem het hoofdonderwerp of de centrale vraag van de
studie, evenals het beoogde antwoord of conclusie. Onderzoek kan verschillende doelen hebben,
zoals beschrijving verklaring of het bieden van een oplossing voor een probleem. Het
onderzoeksprobleem geeft dus niet alleen de onderzoeksvraag weer, maar ook het doel van de
studie. In het onderzoeksontwerp beschrijft de onderzoeker hoe de studie daadwerkelijk zal worden
uitgevoerd.
Keuze van de probleemstelling
Het onderzoeksprobleem legt de basis voor het hele onderzoek; het brengt in kaart wat er precies zal
worden bestudeerd en hoe. Deze initiële keuzes beïnvloeden alle daaropvolgende stappen, zoals de
beslissing welk theoretisch kader moet worden toegepast, welke methoden en technieken moeten
worden gebruikt voor het verzamelen en analyseren van de gegevens en wat voor soort conclusies
kunnen worden getrokken uit de studie. Het formuleren van het onderzoeksprobleem is een serieuze
toewijding die goed gefundeerd en gevalideerd moet worden. Natuurlijk betekent dit niet dat er
geen aanpassingen kunnen worden gedaan op een later moment. Terwijl het onderzoek wordt
uitgevoerd, kan blijken dat het probleem zoals oorspronkelijk geformuleerd op de een of andere
manier moet worden herzien – bijvoorbeeld omdat de beoogde studie praktisch onhaalbaar is, of
omdat er minder of meer informatie beschikbaar is dan eerder gedacht. Dergelijke aanpassingen aan
het oorspronkelijke ontwerp moeten ook goed worden gerechtvaardigd en zorgvuldig worden
gedocumenteerd.
Het proces van het duidelijk afbakenen van een onderzoeksprobleem wordt soms ‘problematiseren’
genoemd. Hoewel het woord ‘probleem’ in het dagelijks spraakgebruik negatieve connotaties heeft,
wat moeilijkheden of problemen aanduidt, wordt het in de wetenschappelijke gemeenschap slechts
, als een neutrale term gebruikt, die het onderwerp van de studie aanduidt, wordt het in de
wetenschappelijke gemeenschap slechts als een neutrale term gebruikt, die het onderwerp van de
studie aanduidt. Een probleem is een puzzel, een vraag, die niet altijd een soort struikelblok hoeft te
zijn dat moet worden overwonnen. Problematiseren vraagt om voorbereidend onderzoek dat eerst
moet worden gedaan. Door informatie over het onderwerp van het onderzoek te verzamelen, kan de
onderzoeker bepalen welke aspecten of dimensies al zijn bestudeerd en welke niet, en hoe relevant
het onderzoek zal zijn. Het uitvoeren van voorbereidend onderzoek omvat taken zoals het
raadplegen van wetenschappelijke tijdschriften, het raadplegen van experts en anderen die erbij
betrokken zijn (zoals sponsors), het maken van een inventarisatie van eerder uitgevoerde studies
enzovoort.
Bij het kiezen van een onderzoeksvraag en onderzoeksdoelstelling hangt de uiteindelijke keuze af van
verschillende factoren, waaronder de interesses en achtergrondkennis van de onderzoeker, de
bestaande wetenschappelijke kennis, de voorkeuren van de sponsor en praktische overwegingen
zoals haalbaarheid en beschikbare middelen.
Veelvoorkomende fouten bij het kiezen en formuleren van een onderzoeksprobleem zijn onder meer
een gebrek aan duidelijkheid over de relatie tussen het hoofddoel van het onderzoek en de centrale
vraag, onvoldoende precisie bij het afbakenen van het probleem, en het niet adequaat vertalen van
de wensen van de sponsor naar een onderzoeksvraag. Het is belangrijk om het onderzoeksprobleem
goed te funderen en correct te formuleren, waarbij zowel de wetenschappelijke als maatschappelijke
relevantie van de studie wordt benadrukt.
Het onderzoeksdoel
Het doel van onderzoek kan verschillende doelen dienen:
- Toegepast onderzoek: is bedoeld om een praktisch probleem op te lossen dat wordt
beschreven door de opdrachtgever die de studie heeft uitgevoerd.
- Fundamenteel onderzoek: daarentegen is in de eerste plaats gericht op het verwerven van
wetenschappelijke kennis.
Het is belangrijk dat de onderzoeker een nauwkeurige indicatie geeft van het doel van de studie.
‘Onderzoek doen’ is op zichzelf geen doel, ‘ontdekken wat er is gebeurd’ ook niet. Vaak worden
termen als ‘inzicht verkrijgen’ gebruikt, maar deze zijn niet specifiek genoeg: wat voor soort inzicht of
kennis wordt er gezocht, een beschrijving, een verklaring of een diagnose? Dergelijke termen zijn
lang niet gedetailleerd genoeg en geven geen informatie over de bijdrage die de studie wordt
verwacht te leveren, en mogen daarom niet worden gebruikt.
Het doel van een onderzoek hangt rechtstreeks samen met de hoofdvraag van het onderzoek; elk
onderzoeksdoel komt overeen met een bepaald type vraag. Het is belangrijk om het doel te kiezen
dat het meest geschikt is voor de huidige kennis over het onderwerp. De haalbaarheid van een studie
wordt aanzienlijke verbeterd als de onderzoeker een duidelijk, afzonderlijk onderzoeksdoel
formuleert: het onderzoeksprobleem omvat slechts één enkel doel, dat van toepassing is op de
gehele studie.
Verschillende doelen:
- Exploratie
- Descriptie
- Verklaring
- Toetsing
- Diagnose
- Ontwerp
- Evaluatie
De onderzoeksvraag
