Interculturele psychologie
Hoofdstuk 1: Wat is interculturele psychologie?
Definitie internationale definitie Social Work
Het is een professie uit de praktijk maar ook academisch dat probeert te bevorderen sociale
verandering, ontwikkeling, cohesie. Daaronder liggen principes van rechten, mensen rechten
collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit. Het wordt onderpint door
theorieën van Sociaal Werk, sociale wetenschappen, geesteswetenschappen en inheemse
kennis. Er wordt een poging gedaan om mensen te verbinden om zo levensuitdagingen aan
te kunnen en het welzijn vergroten.
1.1 Inleiding
Waar komt de belangstelling van de cultuur verschillen vandaan?
- De verregaande internationalisering van het dagelijks leven brengt ons steeds meer
met andere culturen in aanraking
Toerisme, internationalisering van het bedrijfsleven, televisie en internet vergroten
de belangstelling voor andere culturen.
Globalisering maakt dat het belang om goed om te kunnen gaan met andere
culturen toeneemt.
- Er is meer sprake dan ooit van migratie en immigratie.
Cultureel-relativistisch perspectief de ene cultuur is niet minderwaardig ten opzichte
van de andere.
1.2 Definitie van cultuur
Subjectief aspect verwijst naar normen, waarden en opvattingen.
Objectief aspect verwijst naar observeerbare producten van mensen; boeken, gebouwen
of apps.
Herskovits definitie van cultuur ‘The man-made part of the environment’ cultuur omvat
niet alleen immateriële zaken als schoolregels of tafelmanieren, maar ook materiële zaken
als moskeeën en bordelen.
Jan Pieter van Oudenhoven
Cultuur is een door gemeenschap (stammen, natie, organisaties) gedeeld systeem van
waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de producten
(gebouwen, woordenboeken, sociaal media) ervan, die van generatie op generatie worden
overgeleverd.
1.3 Elementen van cultuur
Cultuur wordt niet door iedereen in een gemeenschap – in gelijke mate – gedeeld.
Er bestaan individuele verschillen in de mate waarin de leden van een gemeenschap een
cultuur aanhangen. verschillen in de manier waarop zij de cultuur verwerken, beoordelen,
interpreteren en in hun geheugen opslaan en hun gedrag erdoor laten beïnvloeden.
De verschillen hebben te maken met de hechtheid van een cultuur; tightness versus
looseness. verwijst naar de mate waarin er sterke sociale normen bestaan binnen de
cultuur en of er sancties zijn als deze worden overtreden.
Het begrip stamt uit de antropologie en werd in 1968 geïntroduceerd door Pelto kwam tot
ontdekking dat traditionele gemeenschappen hierin van elkaar verschillen.
- Pueblo-indianen en de Japanners worden als hechte samenlevingen gezien.
- Groepen uit Noord-Finland en Thailand beschrijft hij als lossere gemeenschappen,
waarin normen zich op verschillende manieren kunnen uiten, er minder sprake is van
formaliteiten, orde en discipline, en afwijkend gedrag sneller getolereerd wordt.
,Deze verschillen komen door kenmerken van hechtheid. Gemeenschappen die leven in
dichtbevolkte gebieden zijn doorgaans hechter dan gemeenschappen in dunbevolkte
streken.
Cultuur beïnvloedt het gedrag van de leden van een gemeenschap, maar omgekeerd
hebben ook mensen invloed op cultuur.
Cultuur is geen gegeven. Cultuur beïnvloedt het gedrag van mensen maar bepaalt het niet.
Cultuur is niet statisch, maar past zich aan.
Cultuur richt zich naar ecologische en economische omstandigheden (genderneutrale
toiletten). Cultuur past zich zo aan, aan de maatschappelijke ontwikkelingen.
Overdracht van cultuur vindt plaats door enculturatie en socialisering.
Enculturatie verwijst naar het leren van cultuurelementen in de ruimste zin, dus zowel
naar formele als naar informele processen. De taalverwerving is het belangrijkste, universele
product van enculturatie.
Socialisering is een gerichte, normatieve vorm van enculturatie.
Cultuur en ras zijn geheel verschillende zaken.
Ras verwijst naar fysieke kenmerken. Alleen wanneer binnen een groep met
overeenkomstige fysieke kenmerken ook belangrijke cultuurelementen gedeeld worden, is
een raciale groep tevens een culturele groep. Raskenmerken worden niet bij alle leden van
een bepaald ras op dezelfde manier zichtbaar. Door vermenging van bevolkingsgroepen
wordt het nog moeilijker om de verschillende groepen te onderscheiden.
Het probleem met het indelen van mensen op grond van fysieke kenmerken is dat de
indeling vaak samengaat met een waardering van de verschillende groepen. Het is beter om
mensen in te delen op grond van hun culturele achtergrond aangezien je fysieke kenmerken
niet kunt veranderen en zeggen niks over wat mensen denken.
Cultuur en etniciteit zijn meer met elkaar verwante begrippen.
Cultuur kan als basis dienen voor het bepalen van een etnische groep. Fysieke kenmerken
kunnen een rol spelen, maar die rol wordt steeds kleiner. Het belangrijkste kenmerk is de
identificatie met de groep. Etniciteit is niet hetzelfde als nationaliteit, een natie bestaat uit
verschillende etnische groepen terwijl er etnische groepen zijn die in verschillende naties
leven.
Cultuur is niet hetzelfde als nationaliteit.
Er worden vaak personen van twee verschillende nationaliteiten vergeleken om vervolgens
verschillen in hun gedrag of denken toe te schrijven aan culturele verschillen. Nationaliteiten
zijn gevormd op basis van een gemeenschappelijke cultuur, met als belangrijkste element
een gemeenschappelijke godsdienst of taal. Er bestaan weinig nationaliteiten met slechts
één gemeenschappelijke taal en religie. Binnen zulke nationaliteiten zijn subculturen
mogelijk. Nationaliteiten verschillen ook doordat men leeft in een gebied met een bepaald
klimaat en een bepaalde staatkundige structuur en economie. Die aspecten beïnvloeden
naast de cultuur eveneens het gedrag en denken van mensen.
1.4 Over het ontstaan van culturele verschillen
Cultuur is het resultaat van een reeks aanpassingen van een gemeenschap aan de
ecologische omgeving. Triandis ontwikkelde een eco-cultureel model om de invloed van
cultuur op gedrag te beschrijven:
Ecologie cultuur enculturatie individuele eigenschappen gedrag.
,Het model is nuttig, maar heeft als nadeel dat het een vereenvoudiging van de werkelijkheid
betreft. Het model suggereert een opeenvolgende reeks van invloeden, terwijl er in feite
allerlei terugkoppelingen plaatsvinden. Biologische grondslag van menselijk gedrag wordt
niet meegenomen als oorzaak van gedrag. De elementen in de schakel hoeven niet allemaal
te worden doorlopen.
Door socialisering versterken gevormde collectieve eigenschappen de cultuur.
1.5 Cultuurdimensies
Wetenschappers hebben deze ecologische invloeden op cultuur beschreven aan de hand
van zogenoemde cultuurdimensies.
Machtafstand
Deze dimensie verwijst naar de ongelijkheid van mensen in een bepaalde samenleving.
Deze ongelijkheid kan voorkomen op allerlei gebieden, zoals mentale en fysieke kenmerken,
status, rijkdom, macht, wetten en regels en komt voor in elke samenleving. De manier
waarop men omgaat met deze ongelijkheid, verschilt van land tot land.
Onzekerheidsvermijding
Deze dimensie geeft de behoefte aan zekerheid in een bepaalde samenleving weer. In
sommige landen is deze behoefte zwak. Men accepteert het leven gemakkelijker zoals het
komt en waagt zich eerder in onbekende situaties. Verschillende levens- en
maatschappijopvattingen kunnen naast elkaar bestaan.
Individualisme versus collectivisme
In deze dimensie gaat het om hoe sterk de band is tussen het individu en allerlei groepen in
een samenleving. In een individualistische samenleving zijn deze banden erg los. Iedereen
moet voor zijn eigen belangen en eventueel die van zijn naaste verwanten opkomen. In
collectivistische landen dient iemand op te komen voor de belangen van de groep waartoe hij
behoort. De groep verwacht loyaliteit van de leden en biedt in geval van nood bescherming.
Masculiniteit versus femininiteit
Hier gaat het om de sociale rollen die de twee seksen in een samenleving vervullen.
Masculien slaat op de traditioneel mannelijke gerichtheid op assertiviteit, prestatie, succes en
geld verdienen. Feminien verwijst naar de rol van zorg voor anderen en de
leefomstandigheden, naar bescheidenheid, intuïtie en emoties.
Het gaat bij de dimensies om basisvragen die de inrichting van elke samenleving
beïnvloeden en ook binnen de onderneming, de school, het gezin, de kerk etc. hun weerslag
hebben op iemands manier van denken, voelen en handelen. Het zijn fundamentele waarden
die veelal vanzelfsprekend zijn, maar waar men zich pas goed bewust van wordt als men in
aanraking komt met een andere cultuur.
Hofstede dimensies hangen samen met economische indicatoren. De enige dimensie die
geen relatie heeft met welvaart is de masculiniteit/feminiteitdimensie (puur culturele
dimensie).
Hofstedes heeft een grote bijdrage geleverd aan het hedendaagse onderzoek op gebied van
cultuurverschillen.
Er zijn een aantal vraagtekens te plaatsen bij het werk van Hofstede.
- Hofstedes conclusies zijn hoofdzakelijk gebaseerd op IBM – medewerkers. Mensen
die door IBM gerekruteerd zijn, kunnen verschillen van de gemiddelde
vertegenwoordiger van de nationale cultuur, doordat zij van land tot land uit
, verschillende segmenten van de bevolking afkomstig zijn. Er is dus een
selectieprobleem.
- Hofstede gaat ervan uit dat culturele verschillen tussen IBM – medewerkers uit
verschillende landen per definitie nationale verschillen opleveren, omdat er
wereldwijd sprake zou zijn van dezelfde IBM cultuur.
- Gegevens zijn al meer dan 50 jaar oud. Economische, politieke stelsels van landen
en nationale culturen veranderen.
- Hofstede maakt niet duidelijk of het nu gaat om de feitelijke cultuur of om de
gewenste cultuur.
- Karl Popper (1967) wees erop dat wetenschappelijke uitspraken de werkelijkheid
niet gewoon afbeelden.
Ook al is er kritiek te uiten op het werk van Hofstede, toch leveren zijn cultuurdimensies een
belangrijke begrippenkader voor het bespreken en begrijpen van interculturele interacties.
Er zijn in alle landen universele gedragingen, gedragingen welke in elke cultuur wel kunnen
verschillen maar er wel zijn (begrafenissen, fysiologische kenmerken, sport, geschenken
geven etc.)