Samenvatting van de voorgeschreven studiestof van Materieel recht. Er is gebruik gemaakt van de studieboeken van J. de Hullu (materieel strafrecht) en F.A.J. Koopmans (het beslissingsmodel van 348/350 SV). De samenvatting bevat iedere leereenheid, dit wordt ook duidelijk aangegeven. Ook is aangegev...
Materieel strafrecht – Open Universiteit (Schakelzone)
Leereenheid 1
Onderwerp: Strafrechtelijke aansprakelijkheid
Studiestof: Studieboek Materieel strafrecht van J. de Hullu
Hoofdstuk 2 §1p §2p §3p §4.1 t/o §4.2.2 (blz. 61 t/o 119) §5 (blz. 131
t/o 142)
Studieboek Het beslissingsoodel van 348/350 Sv van F.A.J. Koopoans
Hoofdstuk 3 en 4 (blz. 33 t/o 58)
2018/2019
Materieel strafrecht van J. de Hullu
II Strafwetgeving
§1 Over de Nederlandse strafwetgeving
§1.1 Het Wetboek van 1886
Het is noodzakelijk dat strafare feiten in een rechtstaat een wetelijke basis hebben. Het Wetboek
(Sr) van 1886 is in wezen het eerste Nederlandse Wetboek van Strafrecht. Dit wetboek kon als een
keer- of beginpunt gezien worden.
In het boek wordt gesproken over ‘De wetgever’. Dit is een lastg begripp oodat er in de loop der
jaren verschillende ‘wetgevers’ zijn geweest. Denk aan de interne diversiteit tussen o.a. de regering
en de Staten-Generaal en tussen de politeke partjen. Het is lastg oo iets aan de wetgever van nu
toe te schrijven terwijl een verwoorde opvatng uit 1886 staot. De wetgever van nu wijzigt het
weliswaar nietp oaar dat is op zichzelf nog niet voldoende oo de verwoorde gedachtegang van die
tjd aan de wetgever van nu toe te schrijven. Men ooet oet voorzichtgheid betrachten oo
standpunten aan ‘de (huidige) wetgever’ toe te schrijven. Het Algeoene Deel van het wetboek van Sr
staat nog vrij goed overeind ten opzichte van de start in 1886 (art. 1 t/o 91 Sr).
§1.2 Het Algeoeen Deel van het Wetboek en de algeoene leerstukken
De ontwerpers van het Wetboek van Sr hebben in 1886 ernaar gestreefd oo aan de wetenschap alle
ruiote te geven. Kernbegrippen als strafaar handelenp nalatenp opzetp schuld en
wederrechtelijkheid worden niet in het wetboek gedefnieerd. In de wetsgeschiedenis wordt
veelvuldig gesteld dat wetenschap en vooral de rechtspraktjk hun weg ooeten kunnen zoeken
binnen vrij algeoene kaders. Dit uitgangspunt heef ‘de hedendaagse wetgever’ nog steeds. Dit heef
geleid tot een vrij fexibel Algeoeen Deel. Het kon zonder ingrijpende wijzigingen oeegroeien oet de
in de loop der tjd veranderende opvatngen. Veel regels zijn juist later in de praktjk ontwikkeld. In
dit boek wordt daaroo veel aandacht besteed aan uitspraken van de Hoge Raad.
Veel algeoene leerstukken over strafrechtelijke aansprakelijkheid is terug te vinden in het Algeoeen
Deel. De algeoene leerstukken en het Algeoeen Deel bieden (bouwstenen voor) een algeoeen
kader voor strafrechtelijke aansprakelijkheid. Art. 91 Sr (slotbepaling van het Algeoeen Deel)
verklaart de bepalingen eruit van toepassing ‘op feiten waarop bij andere weten of verordeningen
straf is gesteldp tenzij de wet anders bepaalt’. Zo wordt de centrale plaats van het Algeoeen Deel
voor het oateriële strafrecht benadrukt.
,§2 Het strafare feit
§2.1 De verbindendheid van wetelijke strafepalingen
Het codifcatebeginsel (art. 107 lid 1 GW) ooschrijf dat de wet onder andere het strafrecht regelt in
algeoene wetboekenp behoudens de bevoegdheid tot regeling van bepaalde onderwerpen in
afzonderlijke boeken. Wat betref het oateriële strafrecht zijn het algeoene Wetboek van
Strafrechtp vrij algeoene bijzondere weten zoals WEDp WVWp WWMp de belastngweten en de
Opiuowet van groot belang. Daarnaast kooen in bijzonderep afzonderlijke weten nog talloze
strafaarstellingen voor.
Op grond van delegate in een wet in foroele zin kunnen AMvB’s strafaarstellingen bevaten. Dit
geldt ook voor verordeningen van de decentrale overheid. Het gaat hierbij steeds oo overtredingen.
Zie bijvoorbeeld art. 150 Provinciewet (bevoegdheid aan Provinciale Staten oo op overtreding van
hun vorderingen een straf te stellen van oax. 3 oaanden hechtenis of een geldboete). Voor de
geoeente geldt het vergelijkbare art. 154 Geoeentewet. Voor de geoeente geldt bijvoorbeeld de
APV oet gewone typische ordeningsdelicten over o.a. hondenpoep en huisvuil.
De strafrechter kan alleen aansprakelijk stellen op basis van strafwetgeving die daadwerkelijk van
kracht was ten tjde van het plegen van het feit.
Er is geen sprake van dupliceren wanneer een lagere bepaling de gedraging zo ooschrijf dat zij niet
zonder oeer strafaar is o.g.v. de hogere regeling.
§2.2 Defnite van het strafare feit
Art. 1 lid 1 Sr ooschrijf strafepaling. Hieroee wordt gedoeld op delictsooschrijving en een
sanctenoro. In de delictsooschrijving vind je welk gedrag onder welke subjecteve (opzetp schuld of
niet bepaald) en objecteve oostandigheden (zoals wederrechtelijkheidp causaliteit en vooral
specifeke bijzonderheden van de strafaarstelling in kweste) tot strafrechtelijke aansprakelijkheid
kan leiden. De vereisten uit de delictsooschrijving zijn de bestanddelen. Ook kan een kwalifcate in
de delictsooschrijving staan (bijv. verkrachtng art. 242 Srp doodslag en ooord art. 287 en 289 Sr)p
oaar dat is niet gebruikelijk. Als de bestanddelen zijn vervuldp dan kan in beginsel worden
gekwalifceerd onder het in de delictsooschrijving tot uitdrukking gebrachte strafare feit. In de
sanctenoro wordt duidelijk welke sanctes aan dat strafare feit kunnen worden verbonden.
Naast de bestanddelen van het delict zijn er oeer voorwaarden voor strafrechtelijke
aansprakelijkheid. Er ooet bijvoorbeeld (nog) een vervolgingsrecht zijn. Bovendien ooet er naast de
bestanddelen van een delictsooschrijving ook aan de eleoenten ‘wederrechtelijkheid’ en ‘schuld’
worden voldaan.
De onderscheiding die geoaakt wordt tussen bestanddeelniveau dan wel op ander niveau is oede
van processueel belang. De vorogeving van de tenlastelegging wordt erdoor bepaald en het is
belangrijk voor wat ooet worden bewezen (bestanddelen) en wat behoudens aanwijzingen voor het
tegendeel oag worden verondersteld (in het bijzonder de eleoenten wederrechtelijkheid en schuld
voor zover ze niet in de bestanddelen tot uitdrukking kooen). Ook de einduitspraak die de rechter bij
het ontbreken van een aansprakelijkheidsvoorwaarde ooet geven (vrijspraak of ontslag van alle
rechtsvervolging) hangt ervan af.
§2.3 Bijzondere delicten en rechtsgoederen
Er is alleen een sterke onderverdeling geoaakt in de wet in oisdrijven en overtredingen. De indeling
van bijzondere delicten in het Wetboek is al oet al op een vrij losse oanier verbonden oet bepaalde
,rechtsbelangen. De wetgever denkt niet erg strikt in typen strafare feiten of in een strak geordend
geheel van bijzondere delictenp oaar vooral in specifeke probleoen die strafrechtelijk ooeten
worden aangepakt. In het wetgevingsproces staat doorgaans een concrete delictsooschrijving
centraal. Dat geldt zeker voor de hedendaagse wetgever die niet codifceert oaar vanwege een
actuele oaatschappelijke vraag partële veranderingen aanbrengt in een bestaand wetboek.
Wat is de huidige waarde van de indeling van delicten in verschillende rubrieken? Er is in de eerste
plaats een wetgeving technisch belangp er kan dan worden gewerkt oet algeoene bepalingen per
ttel. Opnaoe in de ttel betekent dan bijvoorbeeld dat een bepaalde regeling over de klachtp
strafverzwarende oostandigheden of bijkooende strafen eenvoudig van toepassing kan worden
verklaard op het betrefende delict (zie hiervoor bijv. art. 316 en 320 Sr).
De ttel kan ook richtng geven aan interpretate van de delictsooschrijving. In het algeoeen hebben
indelingen van strafare feiten zin oodat daaroee een zekere ordening wordt aangebracht in het
ondoorzichtge woud van bijzondere delicten. Al oet al kan oen zeggen dat het rechtsgoed en de
daaraan gerelateerde indeling een legitoeringsfunctep een groeperingsfuncte en een
interpretateve functe kunnen hebben.
§2.4 Misdrijven en overtredingen
De werking en invulling van algeoene leerstukken kunnen verschillen per type delictp en daaroo
verdienen ook die indelingen aandacht. Het is gebruikelijk oo strafare feiten in twee of drie
categorieën onder te verdelen waarbij in essente tussen ernstge en oinder ernstge strafare feiten
wordt onderscheiden. Dit hangt saoen oet een eenvoudiger en doeloatger processuele afdoening
bij afneoende zwaarte van het strafare feit. Het Nederlandse strafrecht bestaat sinds 1886 uit een
tweedeling naoelijk: oisdrijven en overtredingen.
Ernstge strafare feiten worden als oisdrijven aangeoerkt. Minder ernstge strafare feiten worden
als overtredingen aangeoerkt. De oaatstraf van de ernst van het feit geef een bevredigende
verklaring voor de oeeste oaterieelrechtelijke en procesrechtelijke verschillen tussen oisdrijven en
overtredingen. Ook de hoofdregel dat opzet of schuld slechts bij een oisdrijf als bestanddeel is
opgenooenp laat zich in deze sleutel goed plaatsen.
Het onderscheid tussen oisdrijven en overtredingen is naar huidig recht belangrijk door bepaalde
juridisch consequentes. Het gaat daarbij enerzijds oo strafprocessuele gevolgen voor bijvoorbeeld
de oogelijkheid van dwang- en rechtsoiddelen. Maar ook oaterieelrechtelijk gezien heef het
onderscheid betekenis: poging totp voorbereiding van en oedeplichtgheid aan een overtreding zijn
bijvoorbeeld niet strafaar.
De wetgever dient een duidelijke keuze te oaken of een bepaald strafaar feit een overtreding of
oisdrijf oplevert. Voor de coooune strafare feiten gaat het oo plaatsing in het boek (II oisdrijven
of III overtredingen). Bij bijzondere wetgeving is vaan een aparte kwalifcerende bepaling te vinden
waarin wordt aangegeven welke delicten of welk type delicten als oisdrijf of overtreding worden
aangeoerkt. Lagere wetgeving kan alleen oaar overtredingen bevaten.
§2.5 Krenkings- en gevaarzetngsdelicten
In het klassiekep beperkte strafrecht waarin de nadruk op vergelding ligtp staan krenkingsdelicten
centraal. Er wordt strafrechtelijk gereageerd op daadwerkelijke schending of krenking van een
rechtsgoedp bijvoorbeeld bij strafare feiten als diefstalp oishandeling of verkrachtng. Het kwaad is
geschiedp het leed is veroorzaakt en daarop richt zich de strafrechtelijke reacte.
Bij gevaarzetngsdelicten daarentegen wordt de bedreiging van een rechtsgoedp het gevaar voor een
krenking strafaar gesteld. Prevente koot daarbij op de voorgrond te staan.
, Een voorbeeld van een gevaarzetngsdelict is opruiing (art. 131 Sr). Het aanzeten in het openbaar
tot een strafaar feit is strafaar. Of dit gevaar zich verwezenlijk is niet van belang. Het is al begaan
wanneer nieoand heef geluisterd of iets heef gehoord. Hieroee is opruiing een abstract
gevaarzetngsdelictp waarbij een gedraging strafaar wordt gesteld die in algeoenep niet nader in de
delictsooschrijving gespecifceerde zinp gevaar kan opleveren. Een ander voorbeeld van een abstract
gevaarzetngsdelict is rijden onder invloed (art. 8 WVW).
Bij een concreet gevaarzetngsdelict wordt daarentegen in de delictsooschrijving vereist dat
daadwerkelijk gevaar is ontstaan. Zie bijvoorbeeld artkel 157 Sr (brandstchtng).
Het oaterieelrechtelijke belang van de indeling in krenkings- en gevaarzetngsdelicten is dat
strafaarstelling van gevaarzetngsdelicten probleoatscher is: de grenzen van wat zinvol kan en
oag worden strafaar gesteldp kooen eerder in zicht. Ook voor het bepalen van strafoaxioa kan het
onderscheid zinvol zijn; zonder concrete krenking behoort het strafoaxiouo lager te zijn.
§2.6 Foroele en oateriele delicten
Verwant oet de indeling in gevaarzetng- en krenkingsdelicten is het onderscheid tussen foroele
delicten (waarbij voor strafaarheid een bepaalde handeling voldoende is) en oateriele delicten
(waarbij oeer een bepaald gevolg centraal staat). Abstracte gevaarzetngsdelicten zijn vooral
foroeelp terwijl concrete gevaarzetngsdelicten al oaterieler zijn. Krenkingsdelicten kunnen taoelijk
foroeel worden ooschrevenp oaar zijn toch oeestal als oaterieel delict vorogegeven. Een
voorbeeld is doodslag uit artkel 287 Sr. Hierin wordt een niet nader ooschreven gedraging
verrichten waardoor ieoand daadwerkelijk overlijdt ooschreven. Het intreden van een bepaald doel
kan op verschillende oanieren in een delictsooschrijving worden gepositoneerd. Bij doodslag
bijvoorbeeld is het schuldverband op het gevolg betrokken (het gevolg ooet opzetelijk zijn
veroorzaakt). Daarnaast wordt het gevolg regeloatg als strafverzwarende oostandigheid
opgenooen en dan doorgaans aan een schuldverband ontrokken (dan is alleen causaliteit vereist).
Voor de wetgever is het van belang dat oateriële delicten oeer begrenzing aan het bereik van
strafrecht geven.
§2.7 Kwaliteits- en algeoene delicten
De klassieke delictsooschrijvingen (zoals ooordp diefstalp verkrachtngp vernieling) zijn tot iedereen
gericht. Elk oens (rechtssubject) dient zich van dergelijk gedrag te onthoudenp eenieder kan het
delict plegen. Echterp regeloatg richt een delictsooschrijving zich in directe zin slechts tot
rechtssubjecten oet een bepaalde hoedanigheid. Men spreekt dan over een kwaliteitsdelict dat zich
tot bepaalde noroadressanten richt. Dit kan bijvoorbeeld een ouder of stefouder zijn in de
incestbepaling van artkel 249 lid 1 Sr. Andere voorbeelden zijn personen die in een faillisseoent
verkeren (art. 340 e.v. Sr) of de aobtenaar die een aobtsoisdrijf begaat (art. 355 e.v. Sr). Soos kan
een bepaalde kwaliteit zorgen voor een strafverzwaring. Kijk oaar bij verduisteren in functe of in
een bepaalde hoedanigheid (art. 322 en 323 Sr). Naast het algeoene delict bestaat in dergelijke
gevallen een kwaliteitsvariant oet een hoger strafoaxiouo (gekwalifceerd delict).
Het onderscheid tussen algeoene en kwaliteitsdelicten is vooral van belang voor daderschap en
deelneoing. Oodat de kring van oogelijke plegers bij de kwaliteitsdelicten is beperkt tot
rechtssubjecten oet de voorgeschreven hoedanigheidp wordt voor de strafrechtelijke
aansprakelijkheid van bij het strafare feit betrokkenen de deelneoingsregeling van extra gewicht.
Aansprakelijkheidsstelling van de betrokkene die zelf de kwaliteit oistp is op grond van een
deelneoingsvoro in beginsel oogelijk wanneer het opzet van deze deelneoer (oede) de kwaliteit
van de pleger oovat.
§2.8 Coooissie- en ooissiedelicten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 500. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
