Paragraaf 1 tot en met 9 is in dit document samengevat. Ook een stukje over de onderwerpen: doodstraf, criminaliteit theorieën en bias zijn opgenomen in dit bestand. Het hoofdstuk gaat over rechtsstaat, grondrechten, strafrecht en het legaliteitsbeginsel. Nuttig voor mensen uit VWO5 die ook dit ho...
Rechtstaat: een land waarin je als burger met grondrechten wordt beschermd
tegen de overheid < het recht heeft het laatste woord en niet de regering
Autoritaire staat: land waarin 1 machthebber of een kleine groep mensen
bepaalt wat de regels zijn.
Rechtsstaat zonder democratie → overheid bindt zich van tevoren een regels en
respecteert grondrechten
Democratie zonder rechtsstaat < over elk dingetje stemmen zonder rekening te
houden met bestaande regels en rechten
Rechtsstaat met democratie < burgers dragen bij aan checks and balances.
Zelf kiezen wie de macht heeft en indirect meebeslissen over politieke kwesties.
Sociale rechtsstaat: er zijn voorzieningen en wetten om de welzijn en welvaart
te bevorderen.
In een rechtstaat heerst sociale cohesie (samenhang), vertrouwen en
wederkerigheid (iets terugdoen voor een ander)
Rechtszekerheid: zekerheid dat je als burger wordt beschermd, omdat iedereen
kan nagaan wat wel en niet mag.
Door de verlichting kwam er verzet tegen het onrecht. < De macht van de koning
was onbegrensd, bevolking had nauwelijks rechten, armen betaalde hoogste
belasting enz. De 18 e eeuw was de eeuw met
opkomst van: nieuwe kennis, denken met rede en vrijheid. Filosofen als Thomas
Hobbes, John Locke en Jean-Jacques Rousseau hadden veel invloed.
Het uitgangspunt van de filosofen was dat je als mensen in vrijheid en gelijkheid
geboren wordt, maar in de praktijk blijft hier weinig van over
Sociaal contract: tot afspraken komen om mensen in vrijheid en gelijkheid te
kunnen laten leven.
De staat is scheidsrechter en heeft geweldmonopolie: alleen de staat mag
geweld gebruiken. < Om veiligheid te beschermen
Om te voorkomen dat de staat de overhand neemt, wordt de macht van de staat
getemd < trias politica.
Beginselen van de rechtstaat:
Beginsel van grondrechten: alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid
geboren en moeten zo ook kunnen samenleven
Soevereiniteits- en democratiebeginsel: gezamenlijk contract sluiten
, Legaliteitsbeginsel: staat kan sociaal contract afdwingen (door dwang
verkrijgen) maar overheid moet zich aan de wetten houden.
Beginsel van trias politica: scheiding van de staatsmacht
De eerste rechtstaten: FK en de VS
VS: de onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de bill of rights
(grondrechten burgers) vormden samen de Amerikaanse constitutie.
FK: verklaring van de rechten van mens en burger (grondrechten burgers)
opgesteld. Napoleon pleegde staatsgreep en vestigde een Verlichte dictatuur:
de machthebber houdt in zekere mate rekening met het volk. Napoleon
veroverde delen in Europa en verspreidde zijn ideeën van de rechtsstaat hier.
2.2 Grondwet en grondrechten
Staatsregeling van de Bataafse republiek kreeg Nederland onder Franse
bezetting. > iedere burger is gelijk en heeft onschendbare grondrechten
(vrijheid van meningsuiting, drukpers en godsdienst). Deze staatsregeling
kun je zien als de voorloper van de grondwet.
Constitutionele monarchie: koninkrijk met een grondwet.
Koning onschendbaar door rechtstaat van Thorbecke < ministers zijn
verantwoordelijk
Censuskiesrecht: alleen mannen die bepaald bedrag belastingen betalen
mochten stemmen.
Nachtwakersstaat: staat die zich voornamelijk inzet voor de bewaking
van de veiligheid van burgers. Gefocust op vrijheid en vrije markt (kon
alleen met veiligheid)
Er was veel sociale onrust. > klassenstrijd & uitbreiding kiesrecht
In tijd van de wo2 hadden burgers geen grondrechten
Klassieke grondrechten:
Bescherming tegen de overheid (machtsmisbruik en willekeur)
Artikel 1 t/m 18
Recht op gelijke behandeling < geen discriminatie
Persoonlijke vrijheid < individuele vrijheid, privacy, martelen
verboden, godsdienstvrijheid, recht op eigendom.
, Politieke vrijheid < meningsuiting, drukpers, recht van vereniging &
vergadering.
Sociale grondrechten
Recht op een menswaardig bestaan
Recht op huisvesting, werk en inkomen, gezondheidszorg, onderwijs
Voor schending van klassieke grondrechten kun je naar de rechter
stappen, sociale rechten kun je niet bij de rechter afdwingen, maar de
overheid moet zich wel inspannen hiervoor.
Rechtstaat werd sociale rechtstaat/verzorgingsstaat
Wederkerige erkenning < je eist zelf vrijheid van godsdienst op maar moet
ook accepteren dat andere burgers ook van die vrijheid genieten.
-> daarom staat er bij sommige grondrechten dat ze kunnen worden
uitgeoefend ‘’behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet’’
Grens van vrijheid van meningsuiting wanneer je discrimineert, haatzaait,
beledigt of belastert.
Verticale werking: grondrechten die door burgers uitgeoefend kunnen
worden tegenover de staat
Horizontale werking: grondrechten waarop burgers zich tegenover
elkaar kunnen beroepen
Grondrechten kunnen botsen. Geen rangorde hiertussen. Elke grondrecht
is even belangrijk.
2.3 Legaliteitsbeginsel
Legaliteitsbeginsel = overheid mag alleen de vrijheid van burgers inperken als
de rechtmatigheid van die beperking is vastgelegd in de wetten en regels die
door het parlement zijn aangenomen.
Wetten moeten altijd goedgekeurd worden door de regering en parlement. Er
geld een heerschappij van de wet.
Rechtmatigheid: handeling is in overeenstemming met geldende regels en
besluiten.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Samenvattingenvanfleur. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,16. Je zit daarna nergens aan vast.
