Lecture 1 07/02/24 (hoofdstuk 1 en 3)
Lecture 2 09/02/24 (H2, H4, H5) vanuit het boek
H2 De wetenschappelijke methoden
2.1.1 Empirische cyclus
Observatie Inductie Deductie Toetsen Evaluatie
Een observatie leidt tot een onderzoeksvraag, met hypothese gebaseerd op eerdere bevindingen
(inductie). Er wordt een onderzoek opgezet om de hypothese te toetsen, hierin wordt een
voorspelling gemaakt van de verwachte resultaten (deductie). Tijdens de Toetsings fase wordt het
onderzoek uitgevoerd en de data gewonnen. In de evaluatie fase worden de data geinterpreteerd,
waarbij rekening gehouden moet worden op statistische fouten:
Type I onterecht verwerpen van de Nulhypothese (foutpositief): kans = α
Type II onterecht accepteren van de nulhypothese (foutnegatief): kans = β
2.2 Vraagstelling
Fundamentele vraagstelling: gericht op vergroten van kennis over de werking van cognitieve
processen. Veel overlap met cognitive wetenschappen (focus op mensen zonder hersenbeschadiging,
klinische neuropsychologie focust op mensen met hersenbeschadiging)
Toegepaste vraagstelling: gericht op vergroten van kennis over een ziektebeeld, verbeteren van
diagnostiek/behandeling: hebben direct en concreet nut.
2.3.1 onderzoeksopzet, ethische aspecten
Proefpersonen moeten vrijwillig toestemming verlenen op basis van een geinformeerde beslissing
(informed consent). Ze mogen ten alle tijden stoppen met het onderzoek, het individu prevaleert in
belang. De WMO (wet medische wetenschappelijk onderzoek met mensen) bepaalt wetgeving en
dicteert dat al het onderzoek moet voldoen aan AVG regels en door METC (medisch etische toetsings
commisie) goedgekeurt moet worden.
2.3.2 technieken
Objectief meten van gedrag aan de hand van instrumenten vormt de basis van het onderzoek.
Toevoegingen van vragenlijsten/observeratie lijsten kunnen een inzicht bieden als de patient in
onderzoekssetting normaal lijkt te functioneren, maar in het dagelijks leven wel problemen ervaart.
Vragenlijsten observeren een ecologisch valide omgeving, dit kan ook door middel van VR of AR in
een gestandaardiseerde test omgeving nagebootst worden.
,Vanwege leereffecten moet voorzichtig omgegaan worden met herhaalde testen, een geobserveerde
verbetering kan dan mogelijk toegeschreven worden aan het hertest effect, ipv verbeterde
onderliggende functie.
2.3.3 Uitkomst maten
Behandelmethoden moeten zorgen voor transer van de getrainde functies naar het dagelijks leven.
Dit kan gemeten worden op 3 niveaus: functie niveau (bijv. Objectieve verbetering van een functie),
activiteiten niveau (mogelijkheid tot uitvoeren van activiteiten) en participatie niveau
(zelfstandigheid)
2.3.4 Typen onderzoek
Beschrijvend: overservaties van populatie of 1 proefpersoon, waarbij geen variabelen
gecontroleerd/manipuleerd worden.
Correlationeel: groepen worden met elkaar vergeleken zonder manipulatie van de variabelen, er
wordt gekeken naar samenhang tussen factoren. Er kan correlatie, maar geen causatie aangetoont
worden.
Experimenteel: Een onafhankelijke variable wordt gemanipuleerd, en het effect daarvan
geobserveerd. Causale verbanden kunnen aangetoont worden. Dit zijn labstudies.
Quasi-experimenteel: veldstudies, manipulatie wordt toegepast in dagelijks leven. Beter
generaliseerbaar dan experimenteel, maar ook gevoeliger voor externe factoren.
Kwalitatief/Kwantitatief: Niet numeriek(woordelijke) data vs. Numerieke data.
2.3.5 Onderzoeksdesigns
Review/meta-analyse: Het samenvoegen van kennis van vorige onderzoeken, leidt tot meer power
en betrouwbaardere conclusie.
RCT: Randomized controlled trial. Proefpersonen worden willekeurig toegewezen aan
interventiegroepen, de ene krijgt de experimentele behandeling, de andere placebo. Randomizeren
voorkomt selectiebias. Bij een dubbelblind onderzoek weet ook de behandelaar niet welke groep
experimenteel is. Dit is vaak niet mogelijk, wel kan de uitkomstmeting geblindeerd worden voor de
analyse.
Per-protocolanalyse: alleen de patienten die het onderzoek volgens het protocol hebben
verlopen worden meegenomen in data analyse (uitvallers worden weggelaten)
Intention-to-treat analyse: Analyseren van groepen zoals ze bij aanvang zijn ingedeeld. Heeft
vaak de voorkeur, maar hoe meer uitvallers er zijn, hoe minder betrouwbaar de data.
Reliable change index: statistische methode om te bepalen of er op individueel niveau
betrouwbare veranderingen over tijd hebben plaatsgevonden.
Cross over: een type RCT. Proefpersonen krijgen interventies volgens het AB/BA model. Eerste groep
krijgt eerst behandeling A, wash out periode, B. Tweede groep andersom. Als de interventies
, specefiek zijn voor afzonderlijke functies, zou na de eerste behandling alleen vooruitgang moeten
zijn op het eerste functie, en andersom.
Voordelen: Proefpersonen vormen hun eigen controles.
Nadelen: als de washoutperiode niet lang genoeg is dan kan het effect van de eerste behandeling
doorwerken in de tijd, alleen mogelijk bij stabiele condities, onderzoek heeft langere looptijd en
ingewikkeldere statistische analyses.
Multiple baseline: Meerdere metinging vooraf om vast te stellen wat de baseline is. Handig wanneer
er geen controle groep is (bijv. Zeldzame aandoening). Door gebrek aan controlegroep wordt er dus
geen rekening gehouden met placebo/hertest effect.
Longitudiaal: herhaalde metingen in korte/langere tijdsperiode worden onderzocht om beloop van
behandeling/aandoening te onderzoeken. Door langere meetperiode is er altijd effect van hertesting.
Cross-sectioneel: Meting op 1 punt in de tijd. Meet verschillende leeftijden of mensen die op
berschillende momenten in het ziekteprocess zitten, dankzij eemalige meting geen effect van
hertesten. Echter wel altijd een correlationeel onderzoek, geen causale relatie te concluderen.
Case-control: Mensen met een aandoening worden vergeleken met een gezonde controle groep.
Zeldzame aandoeningen kunnen bestudeerd worden, onderzoek kan meerdere risicofactoren
tegelijkertijd analyseren en de studie is relatief goedkoop.
Gevalsstudies: single case studies of case series worden grondig bestudeerd. Kan info bieden die
gegeneraliseerd kan worden tot groepsniveau.
Enkelvoudige dissociatie: patient valt uit op taak 1 en niet op taak 2. Zegt nog niet dat deze
twee taken onafhankelijk zijn, mogelijk is het voeroorzaakt door een verschil in
testmoeilijkheid, wat verzorgt wordt door 1 onderliggend mechanisme. (bij lichte
beschadiging is de makkelijkere taak wel nog uit te voeren bijv.)
Dubbele dissociaties: De ene patient heeft stoornisen bij taak 1 en niet bij 2, de andere
patient heeft het andersom. Sterkere indicatie dat de taken onafhankelijk zijn.
2.3.6 Heterogeniteit
Een sample moet voldoende groot en random genoeg zijn om goed te kunnen generaliseren naar
populatie niveau. Als er selectie bias plaatsvind, is de onderzoeksgroep niet representatief.
2.3.7 Open wetenschap
Wetenschap moet transparant zijn: FAIR (findable, accessible, interoperable (uitwisselbaarheid),
reusable).
Publicatie bias: voornamelijk papers waarbij de nulhypothese wordt verworpen worden
gepubliceerd, vergroot kans op type 1 fout.
2.4.1 pico methode
