1. Hoe is er een breed gedragen consensus ontstaan over de legitimiteit van het
liberalistisch gedachtengoed?
- Neoliberalisme = Praktische rationaliteit met totalitaire aanspraken.
- Derde weg voor ogen: interventionisme gericht op het toerusten van
zelfredzame burgers. (sociaaldemocraten). Enabling welfare state = positieve
vrijheid vergroten door burgers zelfvoorzienend en autonoom door het leven te
laten gaan.
- Marx heeft kritiek op kapitalisme: verhandeling van arbeid is een stelsel van
georganiseerde uitbuiting. Terwijl liberalisme beweert dat binnen een
markteconomie het gaat om vrijheid.
- Kern: de collectieve voorspoed zou optimaal zijn als het individu vrij is om
materiële eigenbelang na te jagen.
- Overheden moeten zich houden aan het bewaken en garanderen van die
natuurlijk gegeven vrijheden.
- Toch ontstaan er veel barre economische feiten.
- Kapitalisme werd getypeerd als een zelfvernietigend systeem.
- Moderne institutionele benadering = recht, politiek, en organisatievorming
kunnen markten maken en breken en het komt erop aan de instituties te
bevorderen die het eerste doen en het tweede tegengaan.
- Actuele gedaante van neoliberalisme = al het sociale omvormen tot een arena
van markt en strijd. (p.22)
- Maar marktcondities ontstaan niet zelf, maar vergen ingrijpen in de
leefcondities van mensen.
- Neoliberaal intervenieert ook waarbij vrijheid gereduceerd wordt tot een
economische keuzevrijheid.
- Het draait allemaal om het najagen van het eigen belang = virtue of
selfshness.
- Het draait om zelfredzaamheid en broederschap kreeg een andere betekenis:
erop toezien dat burgers autonome verantwoordelijke burgers werden.
- Meritocratische mythe = Verandering van sociale risico’s naar levensrisico’s
= tegenslag kan je begrijpen als een gevolg van slecht zelfmanagement, of
ook wel een mislukt leven.
- Sociale ongelijkheid wordt tot norm verheft.
- Neoliberaal probeert het politieke van het sociale te ontbinden
Hoofdstuk 3 Tirannie van het licht
1. De populistische kramp die als tegenreactie opbloeide. Waarom krijgt dit populisme
weinig weerwoord? neoliberaal en populistisch denken is meer verwant dan we
denken.
- Politieke polarisatie (versterken van tegenstellingen/confict) in de cultureel
gedifferentieerde samenleving nodig en nuttig. Draagt bij aan de verheldering,
overbrugging en transformatie maatschappelijke tegenstellingen.
- Paradox = met polarisatiedrift pogen om het mechanisme van dialectiek uit te
schakelen.
- Doel populistische politici = eigen cultuur beschermen tegen besmetting door
vreemde elementen. Er is geen geloof in sociaal-culturele synthese.
- Ook wel verlichtingsfundamentalisme = wil zijn gedachtengoed, normen en
waarden anderen opleggen (radicaal – seculiere staat, individu, vrije markt)
, - Verlichting volgens Frankfurter schule = ontworsteling uit traditie, mythe en
religie onttovering nieuwe mythe = instrumentele beheersing leiden
tot nieuwe vormen van onvrijheid en onderwerping.
- ‘Negatieve dialectiek van de rede’ in markteconomie = de mens wordt
gereduceerd tot producent/consument. Ieder levensaspect is marktwaar.
- Gehalveerde rationaliteit (Habermas) = alleen vrijheid van denken en doen
wordt toegestaan die dienstbaar is aan de doelen van de markteconomische
expansie.
- Hebben een tweede verlichting nodig deze redt ons van de eerste
verlichting = helpt de tirannie van de eerste verlichting te bestrijden.
- Prestatiecultuur spreekt nieuwkomers in stevige taal aan = ze moeten
bijdragen aan de economie! Er wordt afstand genomen van de inhoudelijke
cultuurkritiek. Individuen worden afgerekend op de mate waarin zij
economisch zijn geïntegreerd.
- Een cultuur kan arbeidsmarktsucces in de weg staan.
- Methode-mees = marktfundamentalisme een vorm van tirannie die in staat
is culturele waarden en levensopvattingen te euthanaseren zonder morele
verantwoording hierover uit te leggen. Iedere levenshandeling wordt
gecommodifceerd: worden handelingen die alleen op de markt worden
aangeboden.
- Veronderstelling dat natiestaat en bureaucratische organen hebben afgedaan
als effectieve sturingsinstituties.
- Dit werd tegengegaan door bedenken van listen: NPM, netwerken, governance.
- Governance = minder accent op sturing vanuit politieke centrum van de
natiestaat. Ten gunste van grotere institutionele gelaagdheid & grotere
bestuurlijke betrokkenheid van NGO’s.
- Lijkt op matiging van centrale sturingsambitie.
- Trommel = integendeel. Politieke en bestuur proberen greep te vergroten op
een samenleving die dreigt te ontsnappen gulzig bestuur.
- Gulzig bestuur ontwikkelt zich uit zorgen over onzekerheden en risico’s die
voortvloeien uit het verval van de nationale verzorgingsstaat.
- Er wordt suggestie gewekt politiek en bestuur zijn in control; worden brede
coalities opgezet die een nationaal aanval openen op alles wat de orde
verstoort.
- Governmentality (Michel Focault) = volledige beheersing, geïnspireerd door
een onmatige bestuursmentaliteit dooft maatschappelijke veerkracht.
- Gulzig bestuur werkt cultuurverandering op = aantoonbaar presteren
(prestatiemanagement) is van belang kan leiden tot manipulatie.
- Leidt tot de invoering van monitorsystemen en bijbehorende toezichthouders
geïnstutionaliseerd wantrouwen.
- Gebrek aan wederzijds vertrouwen berooft een samenleving van haar
veerkracht en vitaliteit.
- Vertrouwen kan vergroot worden door aanwezigheid reputaties (good will) &
intensieve onderlinge communicatie.
- Terugkomend op verlichtingsfundamentalisme er is een praktijk van
polariseren, dus een dialoog. Maar de manier waarop dit gebeurt is allerminst
vertouwenwekkend.
- Vertrouwen kunnen we wekken door te werken aan gezamenlijke mythe
overeenstemming kan ontstaan over symbolen die als vertrouwenweekend
worden (h)erkend.
- Gevaar hier zoektocht naar shared meaning wordt gedomineerd door meest
machtige partij. Afdwingen van normen = bouwen aan facade of trust.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Ljalja. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.