In deze samenvatting komt kwestie 4 aan bod over het examenonderwerp ‘wat maakt de mens?’. Het is duidelijk opgebouwd in de verschillende standpunten en de daarbij behorende argumenten.
Kwestie 4: Grensvervaging
Standpunt 1: de grens tussen mens en dier is vervaagd
Donna Haraway:
o Dualistisch beschrijven van de mens leidt tot dualistisch voorschrijven van de mens —
> groepen worden uitgesloten
o We moeten grenzen niet afbakenen maar vervagen
o De mens is een cyborg: het heeft geen essentiële kenmerken
o De vraag naar het wezen van de mens moet opnieuw en op een andere manier
worden benaderd.
Argument 1: we bestaan uit allerlei niet-menselijke wezens (Timothy Morton)
o We kunnen geen scherpe grens tussen mensen en andere levende wezens
o Ecologisch denken: denken in termen van verbondenheid met allerlei andere levende
wezens
Onze cellen bestaan uit wezens, onze darmwand zit vol met bacteriën.
o Mesh
= de onderlinge verbondenheid van alle levende en niet-levende dingen
Omdat alles met elkaar verbonden is, is er geen duidelijk afgebakende
achtergrond en daarom ook geen duidelijk afgebakende voorgrond
Elke levensvorm is letterlijk familie: we stammen genetisch van alle
andere levensvormen af
Argument 2: ook dieren en zelfs planten hebben denk- en handelingsvermogen (Timothy
Morton)
o Er is geen duidelijk verschil tussen gedrag en handelen
Bewust handelen veronderstelt dat we zoiets als een geest of ziel hebben die
nadenkt voordat het lichaam iets doet, maar kunnen we bewust denken
(geest) en doen (lichaam) wel zo scherp van elkaar onderscheiden?
De gevolgen van ons handelen kunnen we nooit compleet voorzien en
overzien
Ons vermogen om vooruit te denken en te plannen wordt flink
overschat. In werkelijk handelen we veel minder en vertonen we veel
meer gedrag dan we zouden wensen. Bezitten we dan wel de
kenmerken waarmee we denken ons van niet-mensen te
onderscheiden?
o Plantenneurobiologie doet onderzoek naar de cognitie van planten
Planten zijn net als mensen cognitieve wezens: ze hebben zintuigelijke
vermogens die lijken op die van ons. Moeten we dan naast een discussie over
dierenrechten er ook een over plantenrechten openen?
Dit betekent dat we ons bij de vraag naar het wezen van de mens
niet alleen de conditie van de mens mee laten wegen, maar die van
alle wezens om ons heen.
Implicatie standpunt 1: een andere opstelling in wetenschappelijk onderzoek (Vinciane
Despret)
o Gangbare uitgangspunten bij wetenschappelijk onderzoek naar dierlijk gedrag:
De onderzoeker moet onzichtbaar zijn
, Het dier wordt bestudeerd vanuit de derde-persoons perspectief: alleen
waarneembaar gedrag valt binnen het onderzoek, het eerste-persoons
perspectief van het dier zelf wordt niet in ogenschouw genomen..
o Despret pleit voor een andere benadering: we moeten niet alleen uiterlijk
waarneembaar gedrag, maar ook het perspectief van het dier bij het onderzoek
betrekken. Daarnaast moet de relatie tussen dier en onderzoeker een actieve rol
spelen in het onderzoek
o Als voorbeeld van haar voorstel om ons te verplaatsen in het perspectief van het dier,
bespreekt ze onderzoek waarbij zelfbewustzijn als voorwaarde wordt gesteld om een
gevoel van “wij” in een groep van dieren en mensen mogelijk te maken
Dier laten verstoppen voor mens: dier is dan bezig met zich plaatsen in de
ander —> ‘kan de onderzoeker mij vanaf deze positie zien?’
Standpunt 2: de grens tussen levend en niet-levend is vervaagd
Argument 1: ook niet-levende entiteiten hebben vitaliteit en handelingsvermogen (Bruno
Latour)
o Sommige filosofen zeggen dat we materie en technische artefacten niet moeten
opvatten als levenloze, passieve dingen die we naar onze hand kunnen zetten, maar
als actoren die dingen teweegbrengen en een eigen wil hebben of lijken te hebben.
o Actor-netwerktheroie (ANT)
Latour gebruikt het begrip van de actor: deze is niet een individu als bron van
een handeling, maar een element dat in een netwerk van relaties is
verbonden met andere actoren
Een handeling is verdeeld over de actoren in het netwerk en zorgt ervoor dat
dingen gebeuren of in beweging worden gezet
Acotren kunnen mensen en niet-mensen zijn maar beiden hebben ze
handelingsvermogen
Voorbeeld Berlijnse sleutel:
o Speciale sleutel die ervoor zorgt dat als je een deur opent, je
de deur vervolgens meteen op slot doet
o Je doet de sleutel in het slot om de deur open te maken
deur gaat open, maar de sleutel kan niet uit het slot
sleutel doorduwen totdat het aan de andere kant van het
sleutelgat eruit komt deur dichtdoen en op slot draaien
met sleutel pas dan kan sleutel er weer uit.
Vervolg argument 1: het handelingsvermogen van niet-levende entiteiten (Katherine Hayles)
o Bij het nadenken over cognitie zijn we altijd uitgegaan van een antropocentrisch
perspectief (visie waarbij de mens centraal staat), met het menselijk denkvermogen
als norm
Hayles stelt dat niet-bewuste wezens ook kunnen denken en dat
denkprocessen gedistribueerd worden tussen menselijke en niet-menselijke
denkers
Cognitieve assemblages: meer gedistribueerde kijk op intelligentie
waarbij de nadruk ligt op de interactie en relaties tussen elementen
i.p.v. op de eigenschappen van individuen zelf.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Aniekeschotman6. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,69. Je zit daarna nergens aan vast.
