Gezondheidseconomie College 1 04-04-2022
GEZONDHEIDSECONOMIE
Definitie = Vakgebied dat zich bezighoudt met economische determinanten van gezondheid, en
werking van de gezondheidszorgmarkt (GZM) en o.a. het bestuderen van gedrag van de belangrijke
actoren op de GZM en de interactie daartussen.
Omvat de volgende onderwerpen:
Meting van de gezondheid
Productie van gezondheid en preventie van ziekte
Vraag naar en gebruik van gezondheidsdiensten
Productie van gezondheidsdiensten
Financiering van gezondheidsdiensten
Gedragsmodellen van vragers, aanbieders en andere instanties
Kosten-baten-, kosteneffectiviteits-, kosten-batenanalyses
Doelmatigheid en verdelingsaspect van gezondheidsbeleid...
BELANGRIJKE ACTOREN
Zorgaanbieders strijden om gunst van zorgvragers zodat er een prikkel is om tegen juiste
prijs/kwaliteitsverhouding goede zorg aan te bieden
Overheid is eindverantwoordelijk voor drie systeemdoelen: kwaliteit, toegankelijkheid en prijs
van de zorg
Patiënten/verzekerde moet verplicht een zorgverzekering afsluiten om zichzelf te verzekeren
Zorgverzekeraars kopen namens de consument zorg in via de premies die zij van de
verzekerden hebben ontvangen
GEZONDHEIDSZORGMARKTEN
De overheid heeft drie soorten markten onder zijn hoede die betrekking hebben op de
gezondheidszorg, namelijk: zorgverzekeringsmarkt, zorg-inkoopmarkt en zorgverleningsmarkt
Verzekerde/patiënt maakt gebruik van
zorgverlener- en zorgverzekeringsmarkt
o betalen van premies
(zorgverzekeringsmarkt) en gebruik maken
van de zorg (zorgverleningsmarkt)
Zorgverzekeraar/zorginkoper is actief op de
zorgverzekeringsmarkt en zorg-inkoopmarkt
o zorginkoper koopt zorg in om dat aan te
kunnen bieden aan de patiënten
o zorgverzekeraar heeft verzekerden die een
zorgverzekering hebben afgesloten
Op zorgverleningsmarkt staat vraag en aanbod
van zorg centraal gaat over interactie tussen
zorgverlener en patiënt
De zorg-inkoopmarkt gaat over het proces van
inkopen en verkopen van zorg proces tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder
De zorgverzekeringsmarkt gaat over het afsluiten van zorgverzekeringen door verzekerden
en het leveren van bijbehorende diensten door zorgverzekeraar
,WAT IS (GEZONDHEIDS)ECONOMIE & RELEVANTIE
1) Analyseert het gedrag van actoren zoals huishoudens, bedrijven en (lokale) overheden
2) Analyseert hoe het gedrag van deze actoren de werking van de markten beïnvloedt
3) Analyseert gedrag en interacties in een wereld waar de middelen schaars zijn en waar de
behoeftes onbeperkt zijn ten opzichte van de middelen
Relevantie gezondheidseconomie:
Gezondheidszorg is belangrijke determinant van gezondheid en gezondheid is belangrijk voor
iedereen
Aandeel van de Gezondheidszorgmarkt (GZM) in totale economie
o groot aandeel in BBP beslissingen hebben steeds meer economisch karakter +
verdringingseffect
o efficiënt produceren van gezondheidszorg is net zo belangrijk als in andere sectoren
o ‘opportuniteitskosten’: kosten van beste alternatief worden steeds belangrijker (ivf-
behandeling)
Specifieke karakteristieken van de GZM vak apart
o belangrijke verschillen tussen drie markten:
informatie is beperkt en ongelijk verdeeld zorgaanbieders hebben
informatievoorsprong
prijzenmechanisme grotendeels uitgeschakeld door:
privé zorgverzekering en sociale verzekering
overheidsingrepen
geen keuzemogelijkheid
aanbieders met verschillende rollen en belangen: belang patiënten,
economisch belang
aanbod geïnduceerde vraag
heterogene producten
moral hazard: bedrag beïnvloed door ontbreken van prijs
kosten gaan voor baten uit (bijvoorbeeld bij preventie)
externe effecten (bijvoorbeeld vaccinatie)
solidariteit: bereidheid te betalen voor iets wat je mogelijk niet gebruikt om
ook anderen toegang te bieden
ethische vraagstukken
Een belangrijk hulpmiddel voor beleid
o macroniveau (overheid): helpt beleidsmakers beleid te ontwikkelen en te evalueren
veranderingen institutionele kader, prijsregulering, preventie interventies en
investeringsbeslissingen
o meso niveau: helpt managers zorginstellingen & zorgverzekeraars keuzes te maken
investeringsbeslissingen, productieomvang, fusies, gevolg (basis)verzekering
voor vraag en aanbod zorg, gevolg verplicht/vrijwillig eigen risico
Doorwerkingen aandeel GZM in totale economie op arbeidsmarkt:
1) toenemend aandeel beroepsbevolking op GZM: zorgaanbieders, onderzoeksinstituten,
leveranciers van zorgaanbieders, farmaceutische industrieën + bouwmarkt, enz.
2) gezondere werknemers zijn productiever en gelukkiger
3) grote consequenties voor inkomen consumenten, bedrijven en internationale
concurrentiepositie
Uitgaven aan gezondheidszorg nemen toe en vormen 12% van BBP (bruto binnenlands product)
- per persoon €5805 uitgaven aan zorg per jaar
- 83% via verzekering, 10% via eigen betalingen
,Gezondheidseconomie College 2 Vraag- en aanbodtheorie 07-04-2022
MARKTVORMEN
EXTREME MARKTVORMEN
Perfecte competitie/concurrentie is heel efficiënt en zeer wenselijk
o geen winst en geen verlies
o veel consumenten en producenten
Monopolie: markt met één producent en heel veel consumenten in het geval van patenten
Monopsonie: één koper en heel veel producenten op de markt
PERFECTE COMPETITIE
Invoering huidig zorgstelsel in 2006
o doel: meer marktwerking/competitie op zorgmarkt om markten meer efficiënt maken
Overheid houdt toezicht op waarborging toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van zorg
= gereguleerde concurrentie
Hervorming langdurig zorgsysteem in 2015
o doel: beter presterende zorgmarkt door versterking prikkels voor doelmatigheid
zorgverzekeraars en zorgaanbieders en meer klantgerichtheid
Kenmerken perfecte competitie
(1) markt met veel vragers en aanbieders van product, die ieder afzonderlijk geen invloed op
prijs heeft en waar prijs bepaald wordt door vraag en aanbod
(2) homogene goederen: identieke producten of producten die door consument gezien
worden als identiek
(3) volledige informatie over prijs/kwaliteit van product
(4) weinig toetredingsbarrières
VRAAG EN AANBOD
VRAAGCURVE
Theorie van vraag en aanbod: bepalen van hoeveelheid zorg die we willen en hoeveelheid
die er verhandeld wordt
Gevraagde hoeveelheid van goed afhankelijk van:
(1) voorkeuren consumenten
(2) inkomen van consumenten
(3) prijs van goed en relevante goederen
Vraag van goed = relatie tussen maximale gevraagde hoeveelheid en prijs, waarbij andere
relevante factoren constant verondersteld zijn (ceteris paribus hypothese)
o gevraagde hoeveelheid ≠ gekochte hoeveelheid
o op markt gaat het om som van vraag uitgeoefend door alle consumenten, nu vraag
van één consument
Economisch model = set wiskundige vergelijkingen die werkelijkheid zo goed mogelijk
beschrijft
, Vraagcurve:
Law of demand: richtingscoëfficiënt is (bijna) altijd negatief hoe hoger de prijs, hoe lager de
vraag
o geldt niet voor Giffengoederen en prestige goederen
prestigegoederen: als prijs omhooggaat, gaat vraag ook omhoog (goud,
luxegoederen)
Giffengoederen: voor hoge prijzen is vraagcurve dalend, en voor lage prijzen
is vraagcurve stijgend (noodzakelijke goederen)
Marktvraag is som van individuele vraagcurve
PRIJSELASTICITEIT
Ziektekostenverzekeringen *geldprijs* = premie + eigen betalingen
o tijdprijs: reistijd, wachttijd en behandeltijd, reiskosten
keuze voor ziekenhuis met name bepaald door reistijd
prijs van tijd is bijvoorbeeld salaris per uur
Vraag naar gezondheidszorg ongevoelig voor verandering in prijs behoefte = vraag
o eerst volledige inelastische vraag
Vraag naar zorg prijsgevoelig, met gemiddelde prijselasticiteit gelijk aan -0.22 (RAND-
experiment, 1980)
o als prijs met 1% omhoog gaat, gaat vraag met 0.22 naar beneden
PRIJSELASTICITEIT VAN DE VRAAG
Mate waarin gevraagde hoeveelheid van goed reageert op prijs
o betreft proportionele verandering in gevraagde hoeveelheid (dQ/Q) a.g.v. bepaalde
proportionele verandering van prijs (dP/P)
Wiskundige formules:
o lineaire vraagcurve (eDp) = (qnieuw – qoud) / qoud / (pnieuw – poud) / poud
D = vraag, p = eigen prijs, q = hoeveelheid
oud = voor prijsverandering en nieuw = na prijsverandering van 1%
o alle vraagcurven: eDp = (q’ x poud) / qoud
q’ is eerste afgeleide van vraag naar p
Eigen prijselasticiteit van de vraag is bijna altijd negatief, maar niet overal hetzelfde langs
vraagcurve
