Samenvatting klinische neopsyshchslsgie b lsk 2
Deel I, Inleiding in de neopsyshchslsgie
Hssfdstok 1, Klinische neopsyshchslsgie: een histspische schets
§1.1 Inleiding
- Clinicoanatomische methode van Gall --> ij yatinten met hepsenletsel de syecifeke
oitvalsvepschijnselen estodepen sy het ge ied van ijv. taal, geheogen sf waapneming,
en na het sveplijden wepd de ylaats van de laesie gepelateepd aan de aapd van de
fonctsnele stsspnis.
§1.2 De celtheorie
- De ventpikels wepden gezien als de ylaats van de geest. Hiep ij wepd de geest sygedeeld
in vepschillende fonctes.
In de eepste cel zso de infspmate oit de vepschillende zintoigen innenksmen: de
sensus communis.
In de tweede cel zso vepvslgens het eeld geïntepypeteepd wspden.
In de depde cel wepd het eeld sygeslagen: memoria sfwel het geheogen.
Het gaat sm een algemeen shsteem van infspmatevepwepking: de geest kan alle
infspmate vepwepken, ep zijn geen ayapte fonctes vssp visoele sf aoditeve eelden,
vssp moziek sf vssp taal en vssp het snthsoden van ge eoptenissen sf kennis.
De thespie gaat niet in sy individoele vepschillen.
- Fysiognomie (Apiststeles) --> intepypetate van het gelaat. De vspm van iemands gelaat,
maap ssk van het tstale oiteplijk wepd gezien als een pefecte van het kapaktep van die
yepsssn (een atletsch fgoop, de gezellige dikkepd ijvssp eeld).
§1.3 Descartes: een ongedeelde geest
- De mens kan wspden sygedeeld in twee so stantes: het lichaam (res extensa) en de
geest (res cogitans). Hsewel de geest niet estaat oit matepie en geen poimte inneemt,
evsnd deze zich in de yijnayyelkliep.
§1.4 Gall en het lokalisateeraagstuk
- Vslgens Gall wapen alle yshchslsgische fonctes, kennis, gevsel sf geneigdheid tst een
eyaald gedpag, aange spen.
Al die fonctes zijn een eigenstandig spgaan. Osk vssp taal, moziek en pekenen wapen
ayapte spganen vslgens Gall.
Deze fonctes evinden zich niet epgens in het midden van de hepsenen, maap aan de
oitenkant, de csptex.
- Als een foncte etep is dan is deze etep gespganiseepd en gpstep in smvang. Dat is al zs
ij de sntwikkeling van de vpocht in de aapmsedep. Vanwege de gpstepe smvang zal de
schedel zich epsmheen vspmen en een kns el veptsnen.
§1.5 De clinicoanatomische methode
- Ge ied van Bpsca --> fpsntaalkwa in de linkephepsenhelf.
Ondanks dat eide hepsenhelfe dezelfde vspm he en, he en ze niet dezelfde
fonctes.
- Ge ied van Wepnicke --> ayapt centpom vssp het hepkennen van wsspd eelden, evindt
zich in de linkep temyspaalkwa .
- Discsnnecte --> laesie van een vep indings aan.
- Wepnicke eschsowde de hepsenen als een instpoment waapin sensspische ypikkels
wepden geksyyeld aan mstspische peactes.
- Empirisme (Lscke) --> we he en geen aange spen eigenschayyen, alles wspdt
aangeleepd. Dit veplssyt via het ypinciye van asssciate (asssciatsnisme).
,§1.6 Holisme
- Gestalt: het geheel is meep dan de delen.
- Abstracte attude (Gsldstein) --> een gsed fonctsnepen van de hepsenen is vsspal van
elang sm te konnen pefectepen sy innenksmende stmoli, in ylaats van dipect daapsy
te peagepen.
§1.7 Luria: een globaal model
- De hepsenen als geheel zijn een csmylex fonctsneel shsteem, waap innen divepse
so shstemen een eigen ijdpage aan de gezamenlijke actviteiten levepen. De fonctsnele
so shstemen sntstaan dssp intepactes tjdens de sntwikkeling tossen het kind en zijn
smgeving, en ze vepandepen in de lssy van de sntwikkeling als gevslg van leepypscessen.
- Ep zijn dpie gls ale indelingen en deze zijn allen etpskken ij iedepe mentale actviteit:
De pegolate van waakzaamheid en eenheid; stsspnissen hiepin wspden met name
vepsspzaakt dssp letsels in de hepsenstam, het diincefalsn en de mediale ge ieden
van de gpste hepsenen.
De psl van de tweede fonctsnele eenheid is csgniteve infspmatevepwepking:
waapneming, vepwepking en syslag van infspmate. Stsspnissen daapin wspden
vepsspzaakt dssp letsels achtep de centpale fssoop: de ysstepieope ge ieden van de
latepale csptex.
De depde fonctsnele eenheid dient vssp de spganisate van gedpag: ylanning,
pegolate en msnitsping van dselgepichte actviteiten. Stsspnissen hiepin tpeden sy ij
letsels in de ge ieden vssp de centpale fssoop: de mstspische, ypemstspische en
ypefpsntale csptex.
Vepwepking van syyepvlakkige fhsieke kenmepken (ypimaip) en een dieye vepwepking
van etekenissen en csnseqoentes (teptaip). De secondaipe zsnes gpenzen aan de
ypimaipe en zijn ssk nsg gpstendeels msdaliteitensyecifek.
De secondaipe zsnes zijn in de tweede eenheid etpskken ij de vepdepe vepwepking
van, en etekenisveplening aan de innenksmende infspmate. In de depde eenheid ij
de vssp epeiding van mstspiek.
De teptaipe zsnes zijn de svep lijvende ge ieden, met name het temysps-yapiits-
scciyitale svepgangsge ied en de ypefpsntale csptex. Dit zijn de meest syecifek-
menselijke stpoctopen, die nssdzakelijk zijn vssp moltmsdale en csgniteve integpate.
- Lateraliteit --> vepschillen tossen de linkep- en pechtephemisfeep.
§1.8 Een eerste aanzet: de testbaterij
- Halstead-Reitan-test atepij --> een scpeeningsinstpoment. In kspte tjd wspden alleplei
vepschillende asyecten van csgnitef fonctsnepen sndepzscht.
- Lopia-Ne paska Neopsyshchslsgische Batepij --> yshchslsgen ksnden met dit ssspt
testnstpomenten een deel van het wepk van neopslsgen svepnemen. Ze ksnden het
csgnitef fonctsnepen sy een shstematsche maniep sndepzseken en eschpijven.
§1.9 De neuropsychologie als zelfstandige discipline
- Do ele disssciates (Geschwind) --> je kont van min sf meep snafankelijke fonctes
sypeken als ij een laesie sy ylaats X foncte A aangetast is maap B niet, en als ij een
laesie in ge ied Y foncte B oitvalt en A niet.
- Ondepzsek van Rsgep Syepph naap de split-brain syepate.
- Apthop Bentsn --> een van de gpsndleggeps van de klinische neopsyshchslsgie. Hield zich
veel ezig met afasie.
,§1.10 Cogniteee neuropsychologie
- Ondepscheid tossen de representate --> de infspmate die dssp een msdole vepwepkt kan
wspden sf als sotyot wspdt sygelevepd, en het proces --> de epekeningen sf
tpansfspmates die sy de peypesentates wspden oitgevsepd.
Een module --> we zijn sns niet ewost van hse eyaalde ypscessen wepken
(taalypscessen ijvssp eeld) en we konnen ep naowelijks invlsed sy oitsefenen.
Ep zijn een aantal kenmepken waapaan een msdole mset vsldsen (Fsdsp):
Een msdole kan alleen eyaalde infspmate vepwepken (dsmein syecifek).
Is aange spen (innateness).
Dset zijn wepk sngeacht wat andepe ypscessen dsen, andepe ypscessen konnen de
wepking van de msdole niet eïnvlseden (encaysolated).
Een msdole is csmyotatsneel aotsnssm en eschikt svep zijn eigen neopale
apchitectoop (fxed neopal apchitectope) --> een msdole deelt geen
aandachtscayaciteit, geheogenypscessen sf andepe ypscessen met andepe msdoles.
- Seriële eerwerking --> de smzetting van infspmate naap een vslgend niveao van
peypesentate.
- Parallel distributed processing --> infspmate wspdt niet stpikt seqoenteel vepwepkt, maap
ep vindt ssk yapallelle vepwepking ylaats.
- Een neopaal netwepk leept via tpial-and-eppsp. De eigenschay die als vanzelf naap vspen
ksmt is een emergente eigenschap. Een andepe eigenschay van dit ssspt msdellen is die
van graceful degradaton. Als men een msdel sy de csmyotep een eyaalde foncte leept
en vepvslgens een aantal knsyen eschadigt dan valt niet de hele foncte oit, maap zal
een deel van de ensdigde infspmate niet wspden meegewsgen.
- Content addressability --> ij neopale netwepken kan een klein deel van de infspmate al
het gehele geheogensyssp actvepen.
- Connectonistsche modellen ieden weinig inzicht in hse het ypsces no wepkelijk
veplssy. Het msdel is vsspal eschpijvend en vepklaapt niet veel.
Hssfdstok 2, De neopsyshchslsgische ypaktjk
§2.1 Inleiding
- Sheyepd Ivsph Fpanz --> een van de eepste yshchslsgen die shstematsch ezig was met
hepsenletselyatinten.
Plastciteit: het vepschijnsel dat hepsenen zich konnen aanyassen.
So sttote: andepe delen van de hepsenen konnen tst sy eyaalde hssgte fonctes
svepnemen.
- A pam Gpün aom --> eepste Nedeplandse neopsyshchslssg.
§2.2 Het neuropsychologisch onderzoek
- De diagnostische cyclus --> hhysthese tsetsend te wepk gaan
Klachtenanalhse --> anamnese en hetepsanamnese.
Pps leemanalhse --> testsndepzsek.
Diagnssestelling --> de gegevens van de eepste twee stayyen wspden geïntegpeepd
sm tst een diagnsse sf csnclosie te ksmen.
Indicatestelling --> in svepleg met de yatint en vepwijzep kijken naap de nssdzaak
van vepdepe diagnsstek sf de msgelijkheden vssp ehandeling.
- Het neopsyshchslsgisch sndepzsek egint met een vepwijzing.
- Anamnese --> elangpijk vssp het vepzamelen van infspmate svep aanwezige klachten en
shmytsmen en het elssy hiepvan.
, Het vepkpijgen van gegevens svep syleiding, wepk, medicatege poik en pelevante
medische vsspgeschiedenis.
Een standaapdlijst met vpagen vslstaat niet vssp een anamnese. De klachten en
aandseningen van yatinten konnen zeep oiteenlsyen.
Het vepkpijgen van een elangpijke eepste indpok van de csgniteve vepmsgens en het
gedpag van de yatint.
- Heteroanamnese --> het vepkpijgen van infspmate svep de yatint van andepen,
ijvssp eeld een yaptnep, kindepen, vpienden sf de hoisapts. Dit wspdt niet altjd gedaan.
Het liefst iemand die de yatint al kende vóóp het msment waapsy deze klachten kpeeg
sf ziek wepd.
Beyepkingen in het dagelijks fonctsnepen inventapisepen.
- O sepvate --> waapnemingen die tjdens de anamnese, het testsndepzsek en zelfs oiten
de sndepzsekspoimte vepzameld wspden.
De maniep waapsy de yatint csntact maakt, de oiteplijke vepzspging sf de maniep van
lsyen en ewegen s.a.
Kijken hse een testscspe tst stand is geksmen.
- Tests en vpagenlijsten
Vaste test atepij --> estaat oit een vsspaf eyaalde set aan tests die vssp iedepe
yatint hetzelfde is.
Evaloate van ehandelingen sf wetenschayyelijk sndepzsek.
Flexi ele test atepij --> de testkeos wspdt vssp iedepe yatint ingegeven dssp de
syecifeke vpaagstelling, klachten en aandsening, waap ij de neopsyshchslssg de
poimte neemt sm de atepij tossentjds aan te yassen sy asis van eepdepe
evindingen.
Gestandaapdiseepde vpagenlijsten naap yepsssnlijkheidskenmepken, csyingstjlen en
yshchische klachten. Deze factspen konnen invlsed he en sy testypestates, en
konnen neopsyshchslsgische yps lemen in het dagelijks fonctsnepen eïnvlseden sf
zelfs in elangpijke mate eyalen.
- Interpretate --> de anamnese, hetepsanamnese, s sepvates en testpesoltaten wspden
geïntegpeepd.
Passen de evindingen ij wat de yatint en diens smgeving syvalt, ij de mate van
schsling van de yatint.
Konnen de klachten en yps lemen ssk (deels) andeps vepklaapd wspden? -->
diffepentaaldiagnsstek.
- Sensiteiteit --> de kans dat iemand met een stsspnis ssk als gestsspd oit een test sf
vpagenlijst ksmt die syecifek vssp het sysyspen van deze stsspnis is sntwspyen.
- Specifciteit --> de kans dat iemand zsndep stsspnis ssk als niet gestsspd oit de test
ksmt.
- Preealente --> het aantal gevallen van een eyaalde ziekte sf stsspnis yep eyaald aantal
mensen.
- Incidente --> het aantal nieowe gevallen met een ziekte sf stsspnis innen een eyaalde
tjdsyepisde.
- Rapportage --> de inhsod van een yshchslsgisch payyspt mset met een yatint zijn
esypsken vsspdat de evindingen wspden gepayyspteepd aan de vepwijzep sf esypsken
in een moltdisciylinaip team.
