Thema 1 – Achtergrond van eHealth en de rol van gezondheidspsychologie
Hoofdstuk 1
eHealth, het gebruik van technologie om gezondheid, welzijn en gezondheidszorg te verbeteren,
groeit snel. Heeft vele voordelen: kostenbesparing, procesoptimalisatie, verbeterde kwaliteit van zorg
en tevredenheid bij patiënten. Ondanks de voordelen heeft eHealth nog niet zijn volledige potentieel
bereikt. Er zijn problemen met: gebruik, efficiënte, effectiviteit en financiering van eHealth
technologieën.
Waarom eHealth?
De vergrijzing en het groeiende aantal mensen met chronische aandoeningen vormen een uitdaging
voor de gezondheidszorg. Er zijn minder werkende volwassenen beschikbaar om de vergrijzende
bevolking te ondersteunen. Dit verhoogt de zorgen over de kosten van de gezondheidszorg.
Een opvallende trend is dat patiënten en hun informele zorgverleners meer controle willen over hun
gezondheidszorg, wat vraagt om innovatieve oplossingen. Omdat veel mensen dagelijks het internet
gebruiken, speelt technologie een belangrijke rol bij het vinden van deze oplossingen, zowel binnen
als buiten de gezondheidszorg. Dit omvat het gebruik van technologie. Veranderingen in beleid, zoals
de nadruk op zelfredzaamheid, zorgen ook voor meer behoefte aan eHealth.
Manieren van kijken naar technologie ter ondersteuning van gezondheid
Er zijn verschillende perspectieven op het gebruik van technologie voor gezondheidszorg, met
eHealth als centraal concept. eHealth begon met de opkomst van het internet en omvat
communicatie tussen patiënten en zorgverleners, evenals het verstrekken van gezondheidsinformatie
online. Er zijn drie belangrijke manieren om naar eHealth te kijken:
1. Plaats in de gezondheidszorg: eHealth kan worden ingedeeld op basis van de rol ervan in de
gezondheidszorg, zoals zorglevering, zorgbeheer, of preventie en educatie.
2. Technologische kenmerken: dit omvat de capaciteiten van technologieën, zoals robotica,
draagbare apparaten, en persoonlijke gezondheidsdossiers, om interacties te ondersteunen,
mensen te monitoren en op maat gemaakte gezondheidsinterventies te ontwikkelen.
3. Invloed op de gezondheidszorg: eHealth kan ook worden bekeken vanuit het perspectief van
de impact op het gezondheidszorgsysteem, zoals innovatie of verstoring van traditionele
zorgmodellen.
Eysenbach’s definitie van eHealth benadrukt dat eHealth een breed veld is dat de gezondheidszorg en
welzijn op vele manieren beïnvloedt. Het gaat niet alleen om technologie, maar ook om een nieuwe
manier van denken en een inzet om de gezondheidszorg te verbeteren door middel van informatie-
en communicatietechnologie, toegankelijkheid te vergroten en kennis te delen.
eHealth terminologie
Binnen dit boek worden verschillende termen gebruikt die in het veld van eHealth- interventies
worden toegepast. Vele kunnen onderling uitgewisseld worden, maar ze hebben allemaal hun
specifieke betekenis:
- eHealth: het gebruik van technologie ter ondersteuning van gezondheid, welzijn en
gezondheidszorg.
- eHealth-technologie: het technologische instrument waarmee gezondheid, welzijn en
gezondheidszorg worden ondersteund, vaak informatie- of communicatietechnologie.
- eHealth-interventie: een eHealth-technologie specifiek gericht op het ingrijpen in een
bestaande context door het veranderen van gedrag en/of cognities.
1
, - Gezondheidsinformatiekunde: de interdisciplinaire studie van het ontwerp, de ontwikkeling,
adoptie en toepassing van IT-gebaseerde innovaties in de levering, het beheer en de planning
van gezondheidszorgdiensten. Ook wel 'medische informatiekunde' genoemd.
- Gedragsveranderingsinterventies: interventies ontworpen om de acties die individuen
ondernemen met betrekking tot hun gezondheid te beïnvloeden.
eHealth: technologie en psychologie
eHealth: technologie: eHealth is sterk afhankelijk van technologie. Goed functionerende technologie
is essentieel voor effectieve eHealth-interventies. Technologie heeft zich ontwikkeld van eenvoudige
tekstwebsites tot interactieve platforms die communicatie en monitoring mogelijk maken. Het wordt
steeds meer geïntegreerd in ons dagelijks leven en biedt kansen voor gezondheidscoaching. Echter,
dit roept ethische vragen op over gegevensbeheer en de balans tussen nieuwe en bewezen
technologieën. Belangrijk is dat technologie moet passen bij de gebruikers en hun levensstijl, anders
wordt het niet gebruikt.
eHealth: psychologie: eHealth streeft naar gedragsverandering om gezondheid en welzijn te
verbeteren. Technologie alleen is niet genoeg; psychologische theorieën en benaderingen zijn nodig
om gedragsverandering te bewerkstelligen. Onderzoek toont aan dat eHealth-interventies gebaseerd
op psychologische gedragsveranderingstheorieën effectiever zijn. Gedragsveranderingstechnieken en
overtuigende technologie kunnen hierbij helpen. Het begrijpen van gebruikers is ook cruciaal, en
psychologie biedt methoden zoals interviews en observaties om dit te doen.
Integratie van psychologie en technologie: Psychologie en technologie zijn belangrijk voor eHealth-
interventies. Helaas werken psychologen en technologen vaak los van elkaar, wat kan leiden tot
communicatieproblemen en een gebrek aan samenwerking. Het is essentieel dat deze groepen nauw
samenwerken en in contact blijven met gebruikers en belanghebbenden om te zorgen dat eHealth-
interventies voldoen aan de behoeften van alle betrokkenen. Samenwerking is de sleutel tot succes.
Voordelen van eHealth
Toegang tot zorg: Via eHealth wordt zorg beschikbaar onafhankelijk van tijd en plaats. Mensen
kunnen toegang krijgen tot zorg wanneer en waar ze het nodig hebben. Bv, iemand met een drukke
agenda kan online consultaties hebben met zijn diabetesverpleegkundige. eHealth kan ook de
drempel voor toegang tot zorg verlagen, waardoor meer mensen zorg kunnen krijgen en dit leidt tot
meer gelijke verdeling van gezondheidszorg, wat de gezondheidszorg rechtvaardiger maakt.
Empowerment: Technologie stelt mensen in staat om meer controle te hebben over hun eigen
gezondheidszorg. Ze kunnen zelf kiezen wanneer en waar ze zorg willen ontvangen. Dit vergroot hun
betrokkenheid bij hun gezondheid en zorgproces. Mensen kunnen ook empowered worden wanneer
ze educatie krijgen over hun gezondheid en bewust worden van hun eigen gezondheidsgegevens. Bv,
technologie kan mensen toegang geven tot hun eigen gezondheidsgegevens via persoonlijke
gezondheidsdossiers of monitoringtechnologieën zoals wearables. Dit verhoogt hun kennis over hun
gezondheid en stelt hen in staat om geïnformeerde beslissingen te nemen of gelijkwaardige
discussies te voeren met hun artsen.
Innovatie: eHealth opent mogelijkheden voor innovatie in de gezondheidszorg. Het stimuleert
betrokkenen om kritisch na te denken over hoe ze zorg leveren of ontvangen. Dit kan leiden tot
nieuwe manieren van denken en innovatie in de gezondheidszorg. Bv, wearables die de beweging van
patiënten monitoren, kunnen waardevolle informatie bieden aan artsen om verergering van
aandoeningen te voorspellen.
Kwaliteit van zorg: eHealth kan de kwaliteit van zorg verbeteren door efficiënte systemen en
effectieve interventies. Het kan medische richtlijnen en kwaliteitsnormen integreren in de
zorgprocessen, waardoor zorg consistent en veilig wordt geleverd. Bv, een app die verpleegkundigen
2
,ondersteunt bij het voorschrijven van antibiotica aan patiënten aan hun bedden. Dit zorgt ervoor dat
richtlijnen onafhankelijk zijn van de vaardigheden en kennis van individuele zorgverleners.
Informatiesystemen kunnen ook real-time monitoren om de veiligheid op de werkplek te
ondersteunen. Efficiëntie is ook een belangrijk voordeel, eHealth kan leiden tot lagere kosten en
tijdsbesparing, bv een online consult die het aantal doktersbezoeken kan verminderen.
eHealth in de praktijk
1. Zelfzorg en preventie: hier speelt de patiënt of gezondheidsconsument een leidende rol.
Technologie kan worden gebruikt om zelfmanagement te bevorderen, zoals het vinden van
gezondheidsinformatie op websites of apps, deelname aan discussieforums en het volgen van
zelfhulpcursussen. Dit kan zelfs zonder directe betrokkenheid van zorgverleners.
2. Ondersteunende zorg: in dit domein zijn zorgverleners meer betrokken, en zij werken vaak
samen met patiënten om de gezondheid te beheren of te verbeteren. Telemedicine en
elektronische persoonlijke gezondheidsdossiers zijn voorbeelden van eHealth-technologieën
die de zorgverlening kunnen ondersteunen door informatie-uitwisseling te vergemakkelijken,
zelfmanagementondersteuning te bieden en de prestaties van ziektebeheerprogramma's te
monitoren.
3. Maatschappelijke gezondheid: dit niveau richt zich op bredere gezondheidskwesties die de
samenleving als geheel beïnvloeden. Overheden spelen hier vaak een belangrijke rol in het
formuleren van beleid en regelgeving. eHealth kan worden ingezet om attitudes en gedrag
van individuen te beïnvloeden, gedrag in overeenstemming met richtlijnen te ondersteunen
en communicatie tussen gezondheidsprofessionals over maatschappelijke
gezondheidskwesties te faciliteren.
eHealth: barrières
Het gebruik van eHealth-technologieën biedt veel voordelen, maar in de praktijk worden deze vaak
niet zo succesvol benut als verwacht. Dit komt door verschillende barrières die de kloof tussen de
huidige situatie en het potentieel van eHealth overbruggen.
Implementatiebarrières: Het succesvol implementeren van eHealth omvat niet alleen de introductie
in een specifieke context, maar ook de verspreiding en langdurig gebruik ervan. Gebrek aan
stimulansen om technologie te gebruiken, financiële haalbaarheid, gebrek aan vaardigheden, gebrek
aan motivatie, gebrek aan vertrouwen in technologie, interoperabiliteitsproblemen en onduidelijke
regelgeving zijn enkele van de belangrijkste implementatiebarrières.
Ethische barrières: Het gebruik van technologie in de gezondheidszorg roept nieuwe ethische
kwesties op met betrekking tot privacy, beveiliging, transparantie, kwaliteit van informatie en
zelfregulatie. Het beheer van gezondheidsgegevens en het gebrek aan transparantie over
besluitvormingsregels en de kwaliteit van informatie zijn belangrijke ethische zorgen.
Bewijsmateriaalbarrières: Er is beperkt grootschalig bewijs van de kosteneffectiviteit en
langetermijneffecten van eHealth-interventies. De gebruikte studieontwerpen richten zich vaak te
veel op uitkomstmetingen en missen inzicht in de processen van implementatie, gebruik en impact
op specifieke contexten.
Om eHealth effectiever te maken, moeten deze barrières worden aangepakt d.m.v. toegepast en
fundamenteel onderzoek, verbeterde rapportagemethoden en flexibelere evaluatiebenaderingen. Dit
zal helpen om de voordelen van eHealth in de praktijk te maximaliseren en barrières te overwinnen.
Een holistische aanpak voor eHealth ontwikkeling en evaluatie
Om de barrières te overwinnen en de voordelen van eHealth te realiseren, wordt een holistische
aanpak aanbevolen. Dit vereist een benadering waarbij alle aspecten als één geheel worden
beschouwd in plaats van afzonderlijke elementen.
3
,Participatieve ontwikkeling: Het betrekken van belanghebbenden, zoals gebruikers en andere
betrokkenen, gedurende het hele ontwikkelings- en evaluatieproces om ervoor te zorgen dat
technologie voldoet aan hun behoeften en perspectieven.
Creëren van nieuwe ecosystemen: eHealth-ontwikkeling brengt veranderingen teweeg in de
gezondheidszorg en resulteert in nieuwe structuren en processen die moeten worden afgestemd op
de context waarin de technologie wordt gebruikt.
Samenhang met implementatie: Implementatie wordt niet beschouwd als een afzonderlijke stap na
ontwikkeling, maar als een integraal onderdeel van het proces, waarbij mogelijke
implementatieproblemen vroegtijdig worden geïdentificeerd en aangepakt.
Persuasief ontwerp: eHealth-technologie moet gericht zijn op beïnvloeden van gedrag en attitudes
om de gezondheid en het welzijn te verbeteren, met aandacht voor gebruikerservaring en motivatie.
Continue evaluatiecycli: Evaluatie is een doorlopend proces dat verweven is met alle
ontwikkelingsfasen en gericht is op het verbeteren van technologie, gebruikers en context, waarbij
aandacht wordt besteed aan holistische benaderingen en flexibiliteit.
Brightspace
Kenmerken van een holistische benadering van eHealth in het artikel van Kerkhof et al. (2016):
- Gebruikers (mensen met milde dementie en hun mantelzorgers) zijn betrokken in het
ontwikkel- en selectieproces van de apps (participerend ontwikkelproces).
- De ontwikkeling van de apps en het selectie-instrument voor de apps verloopt cyclisch; de
prototypes worden diverse malen in een iteratief proces ontwikkeld, geëvalueerd en
bijgesteld.
- Vanaf het begin wordt er nagedacht en wordt er informatie verzameld over het goed
vormgeven van de implementatie en evaluatie.
- Vroeg in het onderzoekstraject wordt een pilot van de implementatie gedaan om een beeld
te krijgen van wat mensen met de interventie doen, wat goed loopt en wat minder goed
loopt. Met deze informatie kan geanticipeerd worden op de toekomstige implementatie.
- Er is aandacht voor het personaliseren van de interventies, dus hoe eenvoudige aanpassingen
aan de behoeften van individuele ouderen mogelijk zijn.
- Er is aandacht voor het trainen van de gebruikers in het gebruik van de apps.
Kenmerken die je minder terugziet in het artikel van Kerkhof et al. (2016):
- Hoe de interventie past in het ecosysteem van (informele) zorg van ouderen met milde
dementie en welke aanpassingen nodig zijn om de interventie ten volle te benutten.
- Er wordt niet nagegaan of persuasieve technieken mogelijk toegepast kunnen worden en hoe
je dat ethisch mag en kunt doen gezien de doelgroep.
- Er lijkt geen aandacht te zijn voor inclusiviteit, dus hoe toegankelijk de interventie is voor
iedereen. Hoe kunnen bv. ouderen die geen tablet of iets dergelijks hebben of mensen met
zeer beperkte digitale vaardigheden gebruikmaken van de interventie?
4
,Hoofdstuk 2
Psychologie en gezondheid
Psychologie is de wetenschappelijke studie van mentale en gedragsmatige processen. Het heeft tot
doel deze processen te beschrijven, verklaren, voorspellen en waar mogelijk te beïnvloeden.
Toegepaste psychologie onderzoekt hoe psychologie in de praktijk kan worden gebruikt om
problemen op te lossen.
Gezondheid kan op verschillende manieren worden begrepen, de World Health Organization
definieert het als een:
- Toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de afwezigheid van
ziekte of zwakte.'
Deze definitie heeft beperkingen, omdat het streven naar 'volledig' welzijn onrealistisch is.
Gezondheid wordt steeds meer gezien als 'het vermogen om zich aan te passen en zelfmanagement
toe te passen', gezien de verschuiving naar chronische aandoeningen en belang van gezond gedrag.
Gezondheid is afhankelijk van gezond gedrag en zelfmanagement. Zelfmanagement betekent dat:
- Individuen hun ziekte op een manier beheren die controle over symptomen en kwaliteit van
leven maximaliseert.
Gezondheidszorg richt zich steeds meer op het ondersteunen van zelfmanagement bij patiënten met
chronische aandoeningen, waarbij educatie en ondersteunende interventies de patiënten helpen hun
ziekte actief te beheren.
Psychologie speelt een cruciale rol in gezondheid door de invloed van psychologische factoren op de
gezondheid te begrijpen. Stress, emoties, gedrag en omgevingsfactoren kunnen de gezondheid direct
en indirect beïnvloeden. Positieve psychologie benadrukt positieve emoties en hun gunstige effecten
op gezondheid en welzijn. Gezondheidspsychologie richt zich op gedrag, persoonlijkheid en emoties
en hoe deze de gezondheid beïnvloeden.
Gedragsverandering en interventies
Gedragsveranderingsinterventies worden door Michie, van Stralen en West (2011) gedefinieerd als:
- Gecoördineerde set van activiteiten die ontworpen zijn om gedragspatronen te veranderen.
Gedragsverandering speelt een cruciale rol in de volksgezondheid en klinische geneeskunde,
aangezien er overtuigend bewijs is voor de relatie tussen gedrag en gezondheid. Het succesvol
implementeren van evidence-based praktijken en openbare gezondheidszorg is daarom sterk
afhankelijk van het vermogen om gedrag te veranderen.
Gedragsveranderingsinterventies vormen de kern van effectieve volksgezondheid en klinische
geneeskunde. Deze interventies zijn gecoördineerde sets activiteiten die zijn ontworpen om
specifieke gedragspatronen te veranderen. Ze worden gebruikt om zowel de acceptatie als het
optimale gebruik van effectieve klinische diensten te vergroten (bv. vaccinaties en screening) als om
gezonde levensstijlen te bevorderen (bv. het stimuleren van fysieke activiteit en stoppen met roken).
Gedragsveranderingsinterventies zijn overal te vinden als je om je heen kijkt. Van ‘verboden te
roken’-labels op stations tot uitgebreide gecombineerde leefstijlinterventies met geïntegreerde
eHealth-toepassingen.
Theorieën over gezondheidsgedrag
Theorieën over gezondheidsgedrag kunnen worden omschreven als:
5
, - 'Een set concepten en/of verklaringen die specificeren hoe fenomenen met elkaar in verband
staan'.
Ze bieden een georganiseerde beschrijving van een systeem dat bekendheid verschaft en
verschijnselen uitlegt en voorspelt. In het geval van gedragsverandering in de gezondheidszorg bieden
theorieën een mechanisme om bestaande kennis vast te leggen over hoe variaties in interventies
gedragsverandering veroorzaken. Bovendien verschaffen theorieën verklaringen en voorspellingen
die generalisatie van bevindingen uit eerdere werkzaamheden naar toekomstige onderzoeksgebieden
ondersteunen. Deze theorieën kunnen worden gebruikt om zowel gezond als ongezond gedrag te
verklaren en voorspellen, wat essentieel is voor het richten van de interventie.
Er zijn veel verschillende theorieën die worden gebruikt om gezondheidsgedrag te verklaren en
voorspellen. De Theory of Planned Behaviour, Health Belief Model en Self-efficacy Theory zijn enkele
belangrijkste theorieën die worden gebruikt om gezondheidsgedrag te begrijpen en te beïnvloeden.
- De Theory of Planned Behaviour geeft bv. aan dat intentie voor gedrag bepaald wordt door
het belang dat er aan het gedrag en het effect daarvan wordt gehecht, maar ook hoe de
omgeving over dat gedrag denkt en wat iemands ingeschatte eigen vaardigheid is.
- Het Health Belief Model is een psychologisch model waarin gezondheidsgedrag verklaard
wordt aan de hand van de attitudes en overtuigingen die iemand heeft zoals ‘hoe dreigend
iemand een ziekte ervaart’.
- Het Elaboration Likelyhood Model geeft informatie over hoe overtuigende communicatie het
beste kan worden vormgegeven.
Recentelijk is het veld overgestapt van het toepassen van een
enkele theoretische benadering naar het gebruik van
verschillende theorieën en modellen die zijn ontwikkeld in de
sociale psychologie. Verschillende theorieën en modellen zijn
opgekomen, en recente ontwikkelingen in de
gezondheidspsychologie hebben geleid tot systematische
richtlijnen en lijsten van gedragstechnieken. Deze
gedragstechnieken bieden een mechanisme om op theorie
gebaseerde gedragsverandering-interventies te ontwikkelen. Ze
beschrijven ook de mechanismen waardoor verandering wordt
verwacht en bieden een gemeenschappelijke terminologie voor
het beschrijven van interventie-inhoud.
De Behavior Change Wheel (BCW) is ontwikkeld om ontwikkelaars te ondersteunen bij het integreren
van theorieën over gedragsverandering in hun interventies. Deze benadering identificeert 93
gedragstechnieken die effectief gedrag kunnen veranderen. Het doel van de BCW is om ontwikkelaars
te helpen op theorie gebaseerde elementen voor gedragsverandering toe te voegen aan hun
interventies, om zo de kans op succesvolle gedragsverandering te vergroten.
6
,Er is aangetoond dat de BCW een kader biedt om gezondheidsgedragsveranderingsinterventies te
ontwikkelen. Het selecteren van de juiste gedragstechnieken en het vertalen ervan naar begrijpelijke
interventie-elementen is cruciaal voor het ontwikkelen van effectieve interventies. E-
gezondheidstechnologieën, zoals smartphone-apps, bieden een platform om gedragstechnieken op
een toegankelijke manier aan te bieden aan de doelgroep, wat de reikwijdte en toegankelijkheid van
de interventies vergroot. Dit is met name relevant voor eHealth-interventies, waarbij technologie
wordt ingezet om gedragsverandering te bevorderen.
Gedragsverandering en technologie
Technologie en gezondheid: In de afgelopen jaren hebben we een snelle groei gezien in elektronische
gezondheid (eHealth) en mobiele gezondheid (mHealth) interventies, waarbij digitale technologieën
zoals apps, sms-berichten, draagbare apparaten en sociale media worden gebruikt om gedrag te
ondersteunen dat de gezondheid bevordert. Het gebruik van deze technologieën biedt kansen om
gedragstheorieën in 'echte' contexten te testen en gedragsverandering te personaliseren.
Technologie en gedragsveranderingstheorie: De opkomst van digitale technologieën, zoals apps,
sms-berichten en draagbare apparaten, biedt een kans om gedragstheorieën in de praktijk te testen.
Deze gedragstheorieën zijn cruciaal voor het personaliseren van eHealth-interventies, die digitale
technologieën gebruiken om gedragsverandering te ondersteunen en de gezondheid te bevorderen.
Het gebruik van digitale platforms maakt het gemakkelijker om gedragsveranderingstechnieken toe te
passen, zoals doelstellingen stellen en zelfmonitoring via apps.
Toch ontbreekt het nog aan voldoende bewijs voor de effectiviteit van technologische apparaten voor
gedragsverandering in de gezondheidszorg. Veel interventies missen specificatie van
gedragsveranderingstechnieken en theoretische mechanismen. Meer onderzoek is nodig om de
effectieve componenten van digitale interventies te begrijpen en lange termijnsucces te waarborgen.
Het toepassen van gedragswetenschappelijke theorie biedt een nuttige benadering om
technologische interventies te ontwikkelen en te evalueren. Hierdoor kunnen effectieve interventies
voor gedragsverandering worden ontwikkeld en de theoretische basis worden vergroot.
Ontwikkeling: Bij de ontwikkeling van gedragsveranderingsinterventies moeten gedragstechnieken al
tijdens het ontwerpproces worden geïntegreerd. Er zijn verschillende raamwerken beschikbaar om
deze technieken systematisch in de interventie op te nemen, zoals Intervention Mapping. Het is
belangrijk om naast theoretische basis ook rekening te houden met individuele en
gemeenschapskenmerken en effectieve manieren van interventie. Als een eHealth-interventie niet
goed aansluit bij deze elementen, is de kans groot dat deze niet wordt gebruikt of niet effectief is. Het
is essentieel dat interventies in de praktijk daadwerkelijk worden gebruikt om gedragsverandering te
bereiken. Te vaak blijken goed onderbouwde eHealth-interventies in de praktijk teleurstellend weinig
te worden gebruikt, wat hun effectiviteit belemmert.
Recente ontwikkelingen in de wetenschappelijke methodologie hebben geleid tot verbeterde
benaderingen voor het creëren van effectieve eHealth-interventies. Een belangrijk aspect is het
betrekken van belanghebbenden vanaf het begin van het ontwerpproces om ervoor te zorgen dat
een interventie aansluit bij hun behoeften en wensen. De 'person-based approach', geworteld in de
gezondheidspsychologie, omvat diepgaand kwalitatief onderzoek met gebruikers voordat de digitale
interventie wordt ontwikkeld. Dit onderzoek leidt tot 'leidende principes' die de belangrijkste
ontwerpdoelstellingen van de interventie beschrijven.
Een zorgvuldig ontwikkelingsproces dat rekening houdt met belanghebbenden is essentieel.
Vertrouwen in de bron van een eHealth-interventie is cruciaal voor de betrokkenheid van gebruikers.
Het betrekken van patiënten en zorgverleners bij het ontwerpproces is van belang, evenals het
begrijpen van hun motivaties en behoeften. Technologie kan op maat gemaakte communicatie en
feedback tussen patiënt en zorgverlener vergemakkelijken, langdurige betrokkenheid blijft een
7
, uitdaging. De ontwikkeling van effectieve eHealth-interventies vereist een multidisciplinair team en
het begrip van welke gedragsveranderingstechnieken moeten worden opgenomen en hoe ze
theoretisch onderbouwde veranderingsmechanismen koppelen.
Box 2.1 Casestudy - BCT's: Praktische toepassing en evaluatie
Gedragsveranderingstechnieken kunnen in technologie worden geïntegreerd om gedrag te
beïnvloeden. Bv. een interventie die regelmatige lichaamsbeweging wil bevorderen bij mensen met
obesitas kan een smartwatch en app gebruiken. De interventie kan technieken bevatten zoals het
monitoren van beweging, doelstellingen stellen, beloningen, herinneringen en anticiperend
spijtgevoel. Om te bepalen welke technieken effectief zijn, kunnen verschillende versies van de
interventie worden getest. Bv. door één versie zonder herinneringen te vergelijken met andere
versies, kunnen we ontdekken welke technieken bijdragen aan het succes van de interventie. Dit
helpt om te begrijpen welke technieken nuttig zijn voor specifieke groepen mensen.
Box 2.2 Intervention Mapping (IM)
IM is een veelgebruikt protocol in de gezondheidspsychologie voor de ontwikkeling van op theorie en
bewijs gebaseerde gedragsveranderingsinterventies. IM richt zich op gedragsverandering en biedt
concrete stappen en taken om theoretische concepten in interventies te integreren. Het identificeert
gedrag en de determinanten ervan, gebruikt theorieën voor gedragsverandering, zoals BCT's, en
ontwikkelt interventies om deze determinanten te beïnvloeden. Hoewel IM nuttig is voor eHealth-
ontwikkeling, besteedt het minder aandacht aan financiële duurzaamheid en is het gericht op
gedragsverandering in het algemeen, niet specifiek op technologie-interventies.
Technologie en gedragsverandering – gepersonaliseerde monitoring en coaching
Real-time monitoring: De opkomst van technologie in de gezondheidssector biedt mogelijkheden
voor real- time monitoring en coaching bij gedragsverandering. Traditionele methoden voor het
meten van gezondheidsgedrag waren gebaseerd op zelfrapportage en klinische metingen, maar
moderne technologieën zoals wearables: Fitbit en slimme brillen, bieden de mogelijkheid voor
continue monitoring van gedrag, waaronder fysieke activiteit en gezondheidsparameters zoals
hartslag en locatie. Dit maakt gedetailleerde en contextuele metingen mogelijk, wat kan leiden tot
gepersonaliseerde interventies op het juiste moment en de juiste plaats.
Just-in-time coaching: Bovendien kunnen mobiele apps dynamische temporele relaties en
contextuele informatie gebruiken om gedragsverandering te ondersteunen. Een vb. hiervan is een
app voor stoppen met roken die locatiedata gebruikt om ondersteuning te bieden wanneer een
gebruiker zich in een situatie bevindt waarin roken is toegestaan. Dit soort gepersonaliseerde
coaching kan effectiever zijn in gedragsverandering.
Personalisatie: belang van personalisatie wordt benadrukt, waarbij gezondheidsinterventies moeten
worden afgestemd op de behoeften en doelen van individuele gebruikers. Dit vereist echter ook de
mogelijkheid om interventies aan te passen aan veranderende behoeften en doelen na verloop van
tijd. Het gebruik van technologie voor live analyse van gegevens, zowel op basis van sensoren als
gebruikersinvoer, kan helpen bij het aanpassen van interventies aan veranderende omstandigheden.
Het belang van interdisciplinaire samenwerking
Succesvolle benadering van digitale gezondheidsinnovaties vereist interdisciplinaire samenwerking
tussen verschillende vakgebieden, waaronder geneeskunde, technologie, gedragswetenschappen en
computerwetenschappen. Het verzamelen en analyseren van gegevens vereist expertise van
verschillende disciplines om optimale oplossingen te ontwikkelen voor gedragsverandering.
8
