Effectief omgaan met zwakke rekenaars – Gert Gelderblom
Hoofdstuk 1 Effectief reken-wiskunde onderwijs
Discussie over de kwaliteit en opbrengst van het rekenonderwijs in Nederland
1.1 Knelpunten in het Nederlandse rekenonderwijs
Opbrengst
De rekenvaardigheid van Nederlandse leerlingen is vanuit internationaal perspectief bezien goed. Tegelijk
laten zowel internationale als nationale onderzoeken zien dat er ontwikkelingen zijn die reden geven tot
zorg. Daarnaast wordt een groot aantal Nederlandse basisscholen op basis van kwaliteitszorg, didactisch
handelen, leerlingenzorg en geplande onderwijstijd aangemerkt als rekenzwak.
(Uit het PISA 2006 blijkt dat de Nederlandse 15-jarigen behoren tot de top van de wereld wanneer het gaat om
wiskunde. Het lijkt erop dat Nederland deze hoge score niet vast weet te houden. Leerlingen uit Oost-Aziatische
landen en Vlaanderen doen het beter dan de Nederlandse leerlingen. Uit het Periodiek Peilingsonderzoek (PPON)
blijkt dat leerlingen aan het eind van de basisschool niet aan de rekenvaardigheden voldoen die op basis van hun
cognitieve capaciteiten van hen verwacht zou mogen worden. Leerlingen presteren al jarenteleurstellend op het
onderdeel Meten. In de loop van de tijd zijn leerlingen beter gaan presteren op hoofdrekenen (optellen en aftrekken),
schattend rekenen en procenten. Ze zijn beduidend minder goed geworden op het onderdeel bewerkingen (optellen,
aftrekken, vermenigvuldigen en delen). De veranderingen in de rekenprestaties gaan samen met de invoering van
realistische reken-wiskundemethoden i.p.v. mechanische methoden. De nieuwe algoritmische oplossingsstrategieën
(kolomsgewijs) leiden minder vaak tot een goed antwoord dan traditionele strategieën.
Zorg en begeleiding
Waar het de zorg voor risicoleerlingen betreft laat onderzoek zien dat scholen rekenproblemen wel
signaleren, maar dat het maken van foutenanalyses, doelen en het trekken van conclusies onvoldoende
gebeurt. Daardoor bestaat er een reële kans dat de hulp die leerlingen krijgen onvoldoende afgestemd is
op hun probleem. Ook zien we dat scholen soms kiezen voor weinig effectieve vormen van hulp (remedial
teaching buiten de klas). Slechts weinig scholen stemmen de instructie- en oefentijd af op de behoeften
van de leerlingen.
Doorlopende leerlijn rekenen
Zorgen over de opbrengst en de kwaliteit van het rekenonderwijs betreffen niet alleen het basisonderwijs.
Het lijkt erop dat het ook misgaat bij de overgang van primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs. De
werkwijze van de basisschool en voortgezet onderwijs verschillen. Basisschool: pedagogisch-didactisch,
één docent, goede kijk op mogelijkheden leerling, goed zicht en registratie ontwikkeling. Voortgezet
onderwijs: meerdere docenten, mentor, minder begeleiding leerlingen, geen eenduidig systeem om
ontwikkeling van leerlingen op taal en rekenen te volgen. De rekenvaardigheid van leerlingen wordt in het
voortgezet onderwijs onvoldoende onderhouden. Ook heeft een deel van de leerlingen nog verschillende
hiaten in hun rekenvaardigheid op het moment dat ze het voortgezet onderwijs binnenstromen. Van het
wegwerken van deze hiaten is in het voortgezet onderwijs onvoldoende sprake. Er kan niet gesproken
worden van een doorgaande leerlijn rekenen-wiskunde van primair naar voortgezet onderwijs.
1.2 Discussie over de effectiviteit van realistisch reken- wiskundeonderwijs
Handige trucjes
Cijferen van rechts Kolomsgewijs
Universele rekenprincipes hebben in de realistische
naar links rekenen van links
rekendidactiek plaatsgemaakt voor handige trucjes die sterk naar rechts
afhankelijk lijken te zijn van het type som. Lastig voor zwakke en
middelmatige leerlingen. Weinig systematisch opgebouwd
oefenmateriaal. Gebruik van verschillende methodes. Bezwaren tegen het
kolomsgewijs rekenen tegenover cijferen.
Interne structuur van de wiskunde
Veel contextopgaven die meer algemene kennis vragen dan wiskundige kennis. Deze realistische didactiek
is vooral geschikt voor de ‘blanke middenklasse’ en minder voor zwakke of juist betere rekenaars.
Realistisch rekenen oorzaak voor lage aantal bètastudenten?
, 1.3 Effectief rekenonderwijs
Een goede lees- en rekenvaardigheid zijn belangrijke voorwaarden voor een succesvolle schoolloopbaan
op de middelbare school en verder. Om te komen tot een duurzame kwaliteitsversterking van het
rekenonderwijs moet een school kiezen voor:
→ Evidence based rekenonderwijs
Werken met methoden en aanpakken die gebaseerd zijn op wetenschappelijk bewijs. Waarvan is
aangetoond dat ze werken.
→ Schoolbrede aanpak
Kwaliteitsversterking van het rekenonderwijs is alleen effectief wanneer het hele team erbij wordt
betrokken. Dit is ook vaak het punt waarop sterke en zwakke scholen van elkaar verschillen. Bij de
schoolontwikkeling hebben drie mensen een speciale rol: de leerkracht(wat heeft iedere leerling nodig),
schoolleider(monitoren van opbrengst van het onderwijs) en interne begeleider(coördineren leerlingenzorg
en begeleiden van leerkrachten).
Kenmerken van effectief rekenonderwijs:
1. Doelgericht rekenonderwijs en hoge verwachtingen;
2. Voldoende tijd besteden aan rekenonderwijs;
3. Extra tijd voor zwakke rekenaars;
4. Effectieve rekeninstructie;
5. Effectief omgaan met verschillen;
6. Een goede rekenstart;
7. Monitoren van rekenonderwijs.
1. Doelgericht rekenonderwijs en hoge verwachtingen:
Hoge verwachtingen ten aanzien van de mogelijkheden van leerlingen en het stellen van hoge,
realistische doelen zijn cruciaal voor het leren van leerlingen. Pygmalion-effect: Rosenthal en
Jacobson (1968). De beelden en verwachtingen die leerkrachten van kinderen hebben werken door
in de leerresultaten van kinderen. Leerkrachten hebben vaak verwachtingen op grond van bepaalde
leerling-kenmerken en IQ-score. Van IQ wordt verondersteld dat deze aangeboren en vaststaand is.
IQ-score blijkt echter niet alleen genetisch bepaald, maar is ook afhankelijk van omgevingsfactoren
en van het type test dat gebruikt wordt. Dat betekent dat de ontwikkeling van de hersenen, binnen
bepaalde fysiologische en genetische grenzen, te beïnvloeden is!
2. Voldoende tijd besteden aan rekenonderwijs:
Het is beter om instructie- en oefentijd uit te breiden dan het verlagen van de doelen voor
risicoleerlingen, omdat achterstand zo nog groter wordt. Ook meer lestijd leidt tot betere resultaten.
Rekenzwakke en rekensterke scholen blijken op het punt van onderwijstijd van elkaar te verschillen:
geplande onderwijstijd, extra tijd voor zwakke leerlingen en efficiënt gebruik onderwijstijd. Bij
rekenen-wiskunde is het belangrijk dat leerlingen fit zijn en daarom kan rekenles beter in de
ochtend worden gegeven.
3. Extra tijd voor zwakke rekenaars:
Zwakke rekenaars hebben soms wel vier of vijf keer zoveel tijd nodig om dezelfde doelen als
andere leerlingen te halen, maar ze kunnen het meestal wel. Daarom niet doelen verlagen of
schrappen. Ze hebben wekelijks een uur extra instructie en oefening nodig in een kleine groep.
4. Effectieve rekeninstructie:
Leerlingen, met name zwakke, zijn afhankelijk van de instructie die zij krijgen van de leerkracht.
Effectieve rekeninstructie is het hart van het rekenonderwijs.
Effectieve rekeninstructie voor zwakke rekenaars bestaat uit:
→Grondige voorbereiding van het formele rekenen;
Vaak wordt veel energie gestoken in het formele rekenen, terwijl onderliggende zaken nog
onvoldoende op orde zijn. Het formele rekenen (topje ijsberg) rust op drie onderliggende niveaus:
wiskundige wereldoriëntatie (informele wiskundige kennis), niveau van de
modelmaterialen(rekenrek/getallenlijn) en getalbegrip (8 is twee minder dan 10).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tessaveraa. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.