Samenvatting
Samenvatting Overzicht van Psychotherapie
Uitgebreide samenvatting van het boek Psychotherapie dat aan de RUG wordt gebruik bij het vak Overzicht van Psychotherapie.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 75 pagina's
Voorbeeld 4 van de 75 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
4 beoordelingen
Door: fmooibroek • 3 jaar geleden
Door: jerimbulten • 4 jaar geleden
Door: nrlohuis • 4 jaar geleden
Door: codenames • 4 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
PsychotherapieInhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Variaties op een thema: wat is ‘echte’ psychotherapie?.............................................................3
Definitie en verwarring.........................................................................................................................................3
Historische en sociaal-culturele achtergronden...................................................................................................4
Kenmerken van psychotherapeutische methoden...............................................................................................7
Therapiekeuze: een weloverwogen beslissing....................................................................................................11
Samenvatting......................................................................................................................................................14
Hoofdstuk 2: Onbewuste scenario’s: psychodynamische therapie................................................................15
Ontstaan en ontwikkeling...................................................................................................................................15
Theorie................................................................................................................................................................16
Therapie..............................................................................................................................................................19
Beschouwing.......................................................................................................................................................22
Samenvatting......................................................................................................................................................23
Hoofdstuk 3: In contact met jezelf: cliëntgerichte therapie...........................................................................25
Ontstaan en ontwikkeling...................................................................................................................................25
Theorie................................................................................................................................................................26
Therapie..............................................................................................................................................................27
Beschouwing.......................................................................................................................................................28
Samenvatting......................................................................................................................................................30
Hoofdstuk 4: Al doende leren: gedragstherapie............................................................................................32
Ontstaan en ontwikkeling...................................................................................................................................32
Theorie................................................................................................................................................................33
Therapie..............................................................................................................................................................35
Beschouwing.......................................................................................................................................................38
Samenvatting......................................................................................................................................................40
Hoofdstuk 5: Anders denken: cognitieve therapie........................................................................................42
Ontstaan en ontwikkeling...................................................................................................................................42
Theorie................................................................................................................................................................43
Therapie..............................................................................................................................................................45
Beschouwing.......................................................................................................................................................48
Samenvatting......................................................................................................................................................50
Hoofdstuk 6: Lief en leed samen: systeemtherapie.......................................................................................51
Ontstaan en ontwikkeling...................................................................................................................................51
Theorie................................................................................................................................................................53
1
, Therapie..............................................................................................................................................................56
Beschouwing.......................................................................................................................................................58
Samenvatting......................................................................................................................................................59
Hoofdstuk 7: Therapie op maat: wat meten en weten we?...........................................................................61
Hoe weten we of psychotherapie werkt?...........................................................................................................61
Therapiekeuze: menu of à la carte?...................................................................................................................66
Samenvatting......................................................................................................................................................68
Hoofdstuk 8: Valkuilen en vangnetten: in goede handen?.............................................................................70
Gevaren van psychotherapie..............................................................................................................................70
Kwaliteitsbewaking............................................................................................................................................72
Samenvatting......................................................................................................................................................74
2
,Hoofdstuk 1: Variaties op een thema: wat is ‘echte’ psychotherapie?
De hedendaagse psychotherapie wordt al een hele tijd geconfronteerd met een identiteitsprobleem. Zij
moet zich een plaats verwerven binnen de psychologie en de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) – en
via de psychiatrie ook in de geneeskunde. Dit betekent dat zij ‘zich moet bewijzen’ en een eigen
terrein afbakenen. Dat is problematisch, want voor de buitenwereld heeft de psychotherapie geen
duidelijk imago.
Definitie en verwarring
De verschillende omschrijvingen van psychotherapie maken één ding duidelijk: het is een veelkleurige
vlag die uiteenlopende ladingen dekt. Een letterlijke vertaling van het begrip levert een dubbele
definitie op zoals die in Van Dale: (1) behandeling van ziekten van de geest; (2) genezingsmethode die
werkt met psychische middelen. De verwarring rond de terminologie heeft allereerst te maken met de
betekenis die men aan het deel ‘psycho’ geeft: verwijst het naar het doel of het middel van de
therapie? In tweede instantie kan ook het woord therapie meerdere inhouden krijgen. Door in de
definitie het accent te leggen op het gebruikte middel – het toepassen van psychische methoden –
wordt psychotherapie een vorm van toegepaste psychologie. Vanuit deze redenering behoort
psychotherapie tot de menswetenschappen.
Maar dit brengt ons bij een nieuw dilemma in de opvatting van wetenschappelijkheid: gaat het
om een wetenschap ‘over’ of ‘vanuit’ de mens? In het eerste geval betreft het een generaliserende
benadering waarbij uit de vergelijking van een individu met anderen algemene conclusies getrokken
worden. De tweede benadering is individualiserend en komt vanuit de unieke ervaring van een
persoon tot een conclusie die slechts binnen de individuele leefwereld betekenis heeft. Dit is het
contrast tussen de empirische en de hermeneutische visie op menswetenschap: enerzijds het
systematische onderzoek naar objectieve regels of algemene wetmatigheden en anderzijds de
subjectieve verkenning van persoonlijke betekenisrelaties of zinsverbanden.
In dit boek definiëren we psychotherapie binnen de gezondheidszorg als volgt: psychotherapie
is een vorm van hulpverlening die, via het methodisch toepassen van psychologische middelen door
gekwalificeerde personen, beoogt mensen te helpen hun gezondheid te verbeteren. Een tweede
omschrijving luidt: psychotherapie is de behandeling van psychische problemen of stoornissen met
behulp van psychologische methoden door daartoe opgeleide deskundigen.
Therapeutisch contact verschilt essentieel van een vriendschapsrelatie:
- Tussen vrienden worden gelijkheid en wederkerigheid veronderstelt; de therapeut daarentegen
is er voor de cliënt en steunt op een verschil in deskundigheid (asymmetrische relatie).
- De relatie tussen therapeut en cliënt is een middel – en geen doel – met het oog op het
oplossen of verbeteren van problemen.
- De therapie is in principe van tijdelijke aard met de bedoeling dat de cliënt zo spoedig
mogelijk zonder therapeut verder kan.
In wezen is psychotherapie dus het met een genezend doel methodisch gebruikmaken van psychische
beïnvloeding binnen een therapeut-cliëntrelatie. Dit kan uiteenlopende vormen aannemen, maar alle
psychotherapievormen zouden vier samenstellende factoren gemeen hebben, die soms als de vier
relevante R’s van elke psychotherapie worden omschreven (relatie, raamwerk, rationele en ritueel):
- Een relatie die intens en emotioneel geladen, vertrouwelijk en vertrouwenwekkend is, en
waarin cliënten een zekere afhankelijkheid ontwikkelen, zodat zij openstaan voor
beïnvloeding en verandering.
- Een context of setting die herkenbaar is als therapeutisch, het vertrouwen in de hulpverlener
versterkt en een veilig kader biedt.
- Een verklaring voor de klachten of problemen, een uitleg of theorie die geloofwaardig is en
past in het wereldbeeld of de levensvisie van de cliënt, en hoop geeft op verandering.
- Een procedure (methode of techniek) die uit deze verklaring voortvloeit en die een actieve
deelname van cliënt en therapeut vereist, maar ook de verwachting wekt dat deze activiteit tot
verbetering van de klachten of oplossing van de problemen zal leiden.
Omdat het aantal methoden onoverzichtelijk is, worden de verschillende vormen van psychotherapie
meestal ingedeeld volgens twee hoofdkenmerken: het cliëntsysteem en de werkwijze van de therapeut.
De typering volgens het cliëntsysteem slaat op de vraag: met wie gaat de deskundige een
3
, psychotherapeutische relatie aan? Elke therapievorm kan nog specifieker worden omschreven op basis
van de werkwijze van de therapeut, die meestal getypeerd wordt volgens de theoretische hoofdrichting:
psychodynamisch, cliëntgericht, gedragstherapeutisch, cognitief en systeemtheoretisch.
Kader 1-3 Niveaus van therapeutische activiteiten
In het werk van een therapeut kunnen de volgende niveaus worden onderscheiden, van zeer algemeen
tot zeer specifiek (tussen haakjes de definities volgens Van Dale): Filosofie (‘gedachtegang die aan
iets ten grondslag ligt’): een behandelfilosofie verwijst in psychotherapie naar het theoretische
referentiekader. Strategie (‘plan volgens welk men te werk gaat’) of methode (‘vaste, weldoordachte
manier van handelen om een bepaald doel te bereiken’): een therapeutische strategie of
behandelmethode heeft betrekking op de keuze en planning van doelgerichte acties die passen bij de
behandelfilosofie. Techniek (‘de bewerkingen of verrichtingen die nodig zijn om in een bepaalde tak
van kunst, handwerk, industrie, enz. iets tot stand te brengen’) of procedure (‘werkwijze’, ’gang van
zaken’): therapeutische technieken zijn de concrete acties bedoeld om de behandelstrategie in de
praktijk uit te voeren.
Historische en sociaal-culturele achtergronden
Kind van de tijd
Tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw waren de gangbare vormen van psychotherapie tijdrovend
en kostbaar, en mede daardoor richtten zij zich vooral op de hogere sociale lagen. Psychotherapie was
ook lange tijd een privilege van psychiaters. Later werd psychotherapie steeds meer
geprofessionaliseerd via allerlei verenigingen en instituten.
In het laatste decennium van de vorige eeuw kwam de psychotherapie geleidelijk in de
verdrukking. De kosten van de gezondheidszorg stegen spectaculair door de technologische evolutie in
de geneeskunde. De GGZ kende een opvallende medicalisering. Rond de eeuwwisseling sluit deze
evolutie aan bij twee begrippen die de gezondheidszorg gaan overheersen: ‘evidence-based practice’
en ‘managed care’. Deze credo’s van de geneeskunde wijzen erop dat de kwaliteit van de
gezondheidszorg wordt beoordeeld op grond van effectiviteit en rendabiliteit.
De verdrukking van de psychotherapie in de hedendaagse gezondheidszorg betekent nog niet
de voorbode van haar einde. Psychotherapie heeft immers in de afgelopen eeuw ook een plaats
verworven in het cultuurgoed van de westerse samenleving.
Ondanks een wisselend economisch klimaat bloeiden de laatste halve eeuw allerlei nieuwe
‘scholen’ van therapie volgens een bijna wetmatig patroon:
1. Centraal staat meestal een charismatische leider wiens opvattingen afwijken van heersende
denkstromingen. Deze ‘revolutionaire’ profeet kan zich opwerpen als een soort held die in
opstand komt tegen bestaande gebruiken.
2. De school propageert een zogenaamde ‘nieuwe’ maar alleszins invloedrijke methode of
techniek die een geldend patroon van denken en handelen doorbreekt of omverwerpt en
daardoor ‘nieuwe’ kennis introduceert.
3. De nieuwe methode heeft meestal een opvallende indicatie, een specifieke ‘ziekte’ waarop zij
met verbazend succes kan inwerken. Ziekte zowel als geneesmethode heeft in zekere mate een
historisch karakter.
4. Het samenspel van voornoemde kenmerken leidt ertoe dat een grote groep ‘zoekers in het
duister’ menen het grote licht gevonden te hebben.
5. De nieuwe school wordt populairder naarmate ze feller bestreden wordt door gevestigde
therapiescholen. In deze concurrentiestrijd is de zaligmakende geneeswijze van de een de
onzin van de ander.
6. Er treedt een groeiproces op waarin de nieuwe therapieschool geleidelijk groter wordt: meer
technieken, meer indicaties, meer volgelingen, meer leiders.
7. De groei van een therapieschool kondigt echter reeds haar einde aan. Populariteit gaat hand in
hand met grotere verbrokkeling van het geloof en geleidelijke erosie van haar impact.
Psychotherapie is een kind van de tijd en een product van de cultuur.
Het dubbele verschijnsel van sneller gaande tijd en kleiner wordende ruimte drukt een stempel
op de ontwikkeling van de psychotherapie. Het probleem van de hedendaagse psychotherapie is dat
van haar een heilzaam antwoord verwacht wordt op dit verschijnsel waarvan zij tegelijkertijd de
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper frderikedrijfhout. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 55628 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen