Diagnostiek in de klinische psychologie
Hoorcollege aantekeningen
Hoorcollege 1
Diagnostische cyclus
Diagnostiek, waarom?
− Om symptomen te ordenen
− Beschrijvend of onderkennend
− Om klachten te begrijpen
− Verklarend
− Om gedrag of klachtverloop te voorspellen
− Prognose; suïcide, terugval
− Om een behandeling te plannen
− Indicatie
− Om een behandeling te evalueren
− Evaluatie
Diagnostische instrumenten
− Observatie
− Gestructureerde interviews
− Vragenlijsten
− Tests
− Hetero-anamnese
Diagnostische cyclus
− Onderkenning
− Verklaring
− Predictie
− Indicatie
− Evaluatie
Onderkenning
− Inventarisatie van klachten en problemen
− Ordening hiervan in clusters van disfunctioneel gedrag of stoornissen
− Inschatting van ernst van klachten
− Wat kan het nog meer zijn – differentiaaldiagnoses
Differentiaaldiagnose
− Alternatieve diagnose voor een bepaalde groep aan klachten
− Bijv. differentiaaldiagnose voor hoofdpijn is griep, migraine,
voorhoofdsholteontsteking of hersentumor
Stel dat klachten zijn: concentratieproblemen, druk, impulsief gedrag
Onderkenning
− Classificatie
− Beschrijven van symptomen in DSM5 termen
, − NIET theorie gebonden
− Zegt niets over oorzaak
− Diagnose
− Individuele kenmerken
− Theorie over probleem (onderkennen EN verklaren)
− Wat is er aan de hand
− Waarom nu
− Hoe ontstaan
− Wat houdt het in stand
− DSM
− Somberheid, angst of slecht slapen kent bijna iedereen, is geen aanwijzing voor
een stoornis
− Symptomen veroorzaken klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in
sociale of beroepsmatige functioneren of functioneren op andere belangrijke
terreinen
To DSM or not to DSM
− Toenemende kritiek
− Stigmatisering
− Zorgverzekeringslabel
− Over- en onder diagnostisering
− Teveel overlap in symptomen
− Kennis en systematiek
− Veel wetenschappelijk onderzoek, maar is geen wetenschap
− Wereldwijd dezelfde taal
− Nog geen alternatiek, risico polarisatie/verwarring
− Nieuwe bevindingen worden toegevoegd
− Classificeren is het best passende label
Hypothesen formuleren
− Formulering onderkennende hypothesen:
− Probleemcluster(s) X (Y, en Z) wijst/wijzen op stoornis A plus een korte definitie van
classificatie met wetenschappelijke referentie
− Bijv. de sociale problemen en angst voor negatieve beoordeling wijzen op een sociale
angststoornis (DSM5)
− Denk ook aan differentiaaldiagnoses!
− Formulering verklarende hypothesen:
− Probleemcluster(s) X (Y, en Z) wordt/worden veroorzaakt (in stand gehouden) door
factor A
− Bijv. de problemen in schools functioneren worden veroorzaakt door een beneden
gemiddelde intelligentie
− Of: de problemen in schools functioneren worden veroorzaakt door een slaapgebrek
Verklaring
− Wat is de oorzaak van het probleem en wat houdt het in stand of doet het toenemen?
− Kennis van beloop van stoornissen
− Kennis van in standhoudende factoren
− Correlatie hoeft geen causaliteit te zijn
, − Bijv.: bij een sociale fobie heb je een extreme, aanhoudende angst voor bepaalde
sociale situaties
− Deze angst is buitenproportioneel groot en kan ook leiden tot paniek
− Angst is geen verlegenheid of gezonde spanning
− Clark en Wells (1995), model voor zelfbewustzijnstheorie
− Mensen met sociale fobie hebben vaak verhoogd zelfbewustzijn, wat betekent
dat ze zich vooral richten p zichzelf en wat erin zichzelf en wat ze voelen
Verklaring valkuilen
− Etiologie van psychopathologie is complex
− Risicofactoren en kwetsbaarheiden kunnen bij iedereen anders zijn
− Subjectiviteit van cliënt en therapeut
− Alles begrijpen versus pragmatisme
Prognose
− Hoe zal het probleem zich gaan ontwikkelen
− Denk aan kans op suïcide, terugval of toename klachten als gevolg van medicatie of
biologisch iets (ziekte)
Indicatie
− Kennis van effectieve behandelingen
− GGZrichtlijnen.nl
− Evidence based richtlijnen bepaald door groep experts
− Voor veel stoornissen
− Niet altijd even up to date
− Draagkracht, eerste GGZ aanmelding, hulpvraag
− Hoeveel moet je weten – stepped care
Evaluatie
− Werkt de behandeling volgens verwachting?
− Als niet succesvol of langzamer dan verwacht, hoe komt dat?
− Blijf kritisch
, − Klopt de diagnose, klopt de casusconceptualisatie
− Mis ik iets?
Diagnosticus als mens – biases
− Halo-effect
− Een eigenschap krijgt veel nadruk en de persoon wordt in zijn geheel
beoordeeld op basis van die ene indruk
− Leniency-effect
− Neiging om bekende mensen positief te beoordelen en negatieve
eigenschappen te relativeren
− Anchoring bias of referentie effect
− Overmatig beïnvloed worden door het eerste stuk info dat je krijgt
− Confirmation bias
− Info die klopt met mijn overtuiging, is waar
− Actor-observer bias
− Oorzaken eigen gedrag leggen bij externe situationele factoren; gedrag van
anderen wijten aan persoonskenmerken
Hoorcollege 2
Intake en suïcidaliteit
Intake
Diagnostische cyclus
− Onderkenning
− Verklaring
− Predictie
− Indicatie
− Evaluatie
Wat doe je vooraf?
− Zorgvuldige analyse van verwijs en/of aanmeldvraag
− Wat wil de verwijzer weten, is dit wel duidelijk?
