Samenvatting ´Anders kijken´
Hoofdstuk 1: het karakter en de plaats van de systeemtheorie
1.1: theorieën over menselijk gedrag
De psychoanalyse
Deze theorie is ontworpen door Freud. Het bestaat uit de psychoanalytische theorie en therapie.
De psychoanalytische theorie behandelt de dynamiek van de psychische processen van de mens, die voor een
belangrijk deel onbewust zijn en bepaald worden door verdring en afweermechanismen.
De psychoanalytische therapie is de vorm van therapeutisch handelen waarbij uitsluitend psychische
beïnvloedingsmiddelen worden aangewend om stoornissen op het spoor te komen en op te heffen, met het doel
om ziekten te genezen.
Freud onderscheidt drie ontwikkelingsfasen; de orale fase, de anale fase en de fallische of genitale fase.
Wanneer een kind een bepaalde fase niet goed doorloopt, zal het de niet-volledig doorgewerkte elementen
meenemen naar de volgende fase, wat zich later kan ontwikkelen in een stoornis.
Ook bedacht hij het persoonlijkheidsmodel, waarin de elementen Es, Ich en Uber-Ich worden onderscheiden.
Een derde aspect van de theorie van Freud is zijn aandacht voor het onbewuste.
Uiteindelijk is zijn essentie dan men tussen twee principes zit, het lustprincipe en het realiteitsprincipe.
Het behaviorisme
De psychologie van het uiterlijke waarneembare gedrag. Mensen zijn lerende wezens, al het gedrag is
aangeleerd.
Onder het behaviorisme valt de klassieke conditionering die door Pavlov werd ontdekt en Skinner die de
operante conditionering ter wereld bracht.
Het uitgangspunt is dat we niet in het binnenste van de mens kunnen kijken en dat we het moeten doen met wat
we kunnen zien, het waarneembare menselijke gedrag.
Dit uitgangspunt deelt het behaviorisme met de systeemtheorie!
De humanistische psychologie
Deze theorie richt zich op de mogelijkheden van de mens om te kiezen en zich te ontplooien. Mensen hebben
een aangeboren behoefte aan groei en zelfontplooiing. Het is ontworpen door Maslow. Hij kwam hierbij tot een
behoeftehiërarchie, die bestaat uit vijf opeenlopende fases. Hierbij moet een eerdere fase bevredigd zijn voor
men naar de volgende fase kan stromen.
1. Fysieke behoeften als eten, drinken en seksualiteit.
2. Behoeften aan veiligheid.
3. Behoeften aan liefde, affectie en de behoefte om bij andere mensen te horen.
4. Behoeften aan erkenning en waardering.
5. Behoefte aan groei en zelfverwerkelijking.
,1.2: Een verkenning van de systeemtheorie
De systeemtheorie is een theorie die haar basis heeft in het constructivisme. Dat is de stroming die beweert dat er
ook een werkelijkheid bestaat die wij zelf maken en construeren. Deze creëren wij met onze gedachten,
creativiteit, wanen, angsten en dwanggedachten. Het gaat hier om een subjectieve werkelijkheid
De geschiedenis van de theorie en praktijk van de systeembenadering
Ludwig von Bertalanffy heeft de algemene systeemtheorie ontworpen, beter betekend als AST. De
systeemtheorie is ontstaan door verschillende werken van verschillende auteurs en heeft uiteindelijk ingrijpende
gevolgen gehad voor de praktijk.
In de tweede helft van de jaren zeventig werden er minder kinderen uit huis geplaatst. Er werd nu hulp aan huis
geboden, een nieuwe praktijk dat tot stand is gekomen door de nieuwe systeembenadering. Dit leidde tot een
humanere handelswijze.
Het kader en de context als kernbegrippen
(Hier heb ik zelf voor het beste begrip gekozen)
Wanneer een bepaalde wetenschap objecten met behulp van de systeemtheorie bestudeert: kan men een beter
begrip op de sociale werkelijkheid krijgen indien men de brede blik hanteert en probeert de dingen in een breed
perspectief te zien.
De belangrijkste uitgangspunten
1. Het geheel is meer dan de som van de delen. Het systeem heeft een eigen karakter en is niet te herleiden
tot de eigenschappen van de delen.
2. Binnen het systeem zijn de delen van elkaar afhankelijk. Als er dus iets verandert, komt het hele
systeem in beweging.
3. Het systeem bepaald in belangrijke mate het gedrag van de individuen.
4. Het systeem probeert zich op allerlei manieren aan te passen aan zijn omgeving, omdat het wil
overleven.
5. Een systeem heeft de eigenschap zichzelf te handhaven en te blijven voortbestaan wanneer het eigenlijk
geen recht van bestaan meer heeft.
Individueel gedrag geplaatst in de context van voortdurende interactie
In de systeemtheorie worden factoren die gedragingen van mensen beïnvloeden in de werking van het systeem
en wisselwerking tussen personen gezocht en niet bij het individu zelf. De signaleerde problemen worden
losgemaakt van het individu. Er wordt vanuit gegaan dat andere factoren en invloeden ten grondslag liggen aan
menselijk gedrag.
Informatie als kernbegrip
Binnen de theorie is energie het kernbegrip. Dit geldt niet voor de systeemtheorie, hier staat het begrip
informatie centraal. Hierbij wordt gedacht aan de uiting van verbale en non-verbale signalen die bewust of
onbewust bedoeld zijn en die mensen ontvangen of uitzenden.
Feedback als een specifieke vorm van informatie binnen het systeem
Het begrip betekent; zelfregulatie door middel van terugkoppeling. Feedback in systeemtheoretische zin is een
breder begrip en duidt op alle processen van informatie terugkoppeling en -verwerking. Hierbij is negatieve
feedback gericht op geen verandering en positieve feedback gericht op het loslaten van systeemnormen en dus
een verandering.
Herhaling, beperking, voorspelbaarheid, redundantie en patroon
Door herhaling wordt een systeem herkent. Als er eenmaal een bepaald traject is afgelegd zullen er bijna geen
gedragsmogelijkheden meer worden gerealiseerd, dit verschijnsel wordt beperking genoemd. De
voorspelbaarheid van de situatie blijft en de groter wordende voorspelbaarheid heet redundantie.
Communicatie als voertuig van de informatie
, Communicatie binnen de systeemtheorie heeft een breed, neutraal en niet vanzelfsprekende positieve betekenis.
Er geldt dat alle gedrag communicatie is en dat de volgende begrippen identiek zijn: communicatie = interactie =
gedrag = beïnvloeding.
Hierbij is communicatie dus informatie met gevolgen. Zo is liegen, spieken en stelen hier ook communicatie.
1.3: vergelijking tussen de eerdere psychologische stromingen en de systeemtheorie
Traditionele psychologie Systeembenadering
Individugericht Systeemgericht (verklaring van gedrag vanuit de
omgeving of het systeem)
Intrapsychische benaderingswijze (driften, Interpersoonlijke benaderingswijze (relatiepatroon,
verlangens, emoties, frustraties dus zaken die zich netwerk van relaties van de persoon, manier van
binnen de persoon bevinden) communiceren)
Geïnteresseerd in waarneembaar en niet- Uitsluitend geïnteresseerd in waarneembaar gedrag
waarneembaar gedrag
Het verleden wordt van groot belang geacht Het verleden wordt van veel minder belang geacht
(problemen worden in het hier en nu opgelost)
De waaromvraag staat in het teken van de persoon De waaromvraag staat in het teken van de
analyse systeemanalyse (gaan meer over communicatie en de
wijze waarop relaties functioneren)
Men maakt onderscheid tussen normaal en abnormaal Men maakt onderscheid tussen de verschillende
gedrag van het individu gedragingen van het systeem
Men gaat uit van eenduidige oorzaken, oorzaak → Men gaat niet uit van eenduidige oorzaken, maar van
gevolg oorzaak=gevolg=oorzaak=gevolg
Opmerkelijk is dat de systeemtheorie nergens over gaat en geen echt onderwerp heeft. Het is een manier van
denken.
