Samenvatting groepsdynamica
hoofdstuk 8 Het oplossen van
belangenconflicten
8.1 Inleiding
Groepen kunnen als conflict-positief en als conflict-negatief getypeerd worden. Een conflict-
negatieve groep gaat tegenstellingen uit de weg of onderdrukt ze en gaat op een
destructieve manier om met de conflicten die zich wel voordoen. In een conflict-positieve
groep worden tegenstellingen aangemoedigd en op constructieve wijze gehanteerd. Op
deze wijze worden de kwaliteit van de besluitvorming, het oplossen van problemen en het
functioneren van de groep in het algemeen geoptimaliseerd. Om een conflict-positieve groep
in het leven te kunnen roepen, moeten we inzicht hebben in:
- het karakter van belangenconflicten;
- de vijf meest gebruikte strategieën voor het hanteren van belangenconflicten;
- algemene kenmerken van onderhandelen en het karakter van distributief en
integratief onderhandelen;
- de stappen in de integratieve onderhandelingsprocedures;
- de aard van conflicten tussen groepen;
- de wijzen waarop conflicten tussen groepen constructief opgelost kunnen worden.
8.2 De aard van belangenconflicten
Een wens is een verlangen naar iets. Een
behoefte verwijst naar iets wat we nodig
hebben om te kunnen overleven en naar de
drang om ergens bij te horen. Verder hebben
mensen behoefte aan macht, vrijheid en plezier.
Volgens Abraham Maslow zijn onze
fundamentele behoeften hiërarchisch geordend.
Deze hiërarchie heeft een piramidevorm. De
piramide is van onder naar boven opgebouwd
uit:
- fysiologische behoeften (voedsel, lucht,
slaap);
- lichamelijke en psychische veiligheid;
- liefde en geborgenheid (erbij horen);
- waardering en respect (eigenwaarde);
- zelfverwerkelijking.
Kenmerkend voor Maslows theorie is dat we pas aan de hoger in de hiërarchie gelegen
behoeften toekomen als de lager gelegen behoeften bevredigd zijn.
Op basis van onze verlangens en behoeftes stellen we ons bepaalde doelen. Een doel is
een ideale stand van zaken, een ideale situatie waaraan we veel waarde hechten en die we
proberen te bereiken. De mogelijke voordelen die het bereiken van ons doel oplevert, zijn
onze belangen. We spreken van een belangenconflict als de doelgerichte activiteiten van
een individu de doelgerichte activiteiten van een ander individu verhinderen, blokkeren,
onderbreken, benadelen of op een andere manier minder effectief maken.
Belangenconflicten kunnen gebaseerd zijn op (1) verschillende wensen, behoeften,
doelstellingen en waarden, (2) schaarste aan bepaalde middelen, zoals macht, invloed, geld,
tijd, ruimte, populariteit en positie, of (3) rivaliteit.
, Destructieve en constructieve conflicten
We kijken eerst naar de destructieve kant. Conflicten kunnen woede, (blijvende) vijandigheid
en ook geweld teweegbrengen. Conflicten kunnen negatieve gevoelens (verdriet, leed) tot
gevolg hebben. Conflicten kunnen echter ook allerlei belangrijke positieve uitkomsten
hebben. Zij kunnen onze aandacht vestigen op problemen die opgelost moeten worden en
groepsleden activeren en motiveren om een oplossing te vinden.
De positieve uitkomsten van conflicten
Conflicten:
- kunnen onze aandacht vestigen op problemen die opgelost moeten worden en
groepsleden motiveren een oplossing te vinden;
- kunnen duidelijk maken welke veranderingen bij groepsleden nodig zijn;
- belichten en verhelderen disfunctionele gedragspatronen;
- kunnen duidelijk maken wie en wat de groepsleden aan het hart gaan;
- geven meer duidelijkheid over de identiteit en de waarden van groepsleden.
Conflicten zijn constructief naar de mate waarin zij:
1. tot een akkoord leiden dat alle betrokkenen in staat stelt om hun doelen te realiseren;
2. de relaties tussen de betrokkenen positief beïnvloeden omdat hun gevoelens van
sympathie en respect voor elkaar en hun wederzijds vertrouwen toenemen;
3. tot gevolg hebben dat de betrokkenen in de toekomst beter in staat zijn om hun
onderlinge conflicten op constructieve wijze op te lossen.
Conflict en agressie
Agressie kan omschreven worden als fysiek of verbaal gedrag bedoeld om een ander te
verwonden of te kwetsen. Deze definitie kent drie belangrijke aspecten: agressie is gedrag,
het is opzettelijk en het is erop gericht om een ander iets aan te doen. Assertiviteit is
gedrag waarmee we zelfvertrouwen of dominantie tot uitdrukking brengen. Indirecte
agressie bestaat uit pogingen om een ander te kwetsen, terwijl er op dat moment geen
sprake is van direct persoonlijk contact (kwaadspreken). Directe agressie is gedrag dat erop
gericht is om de ander te treffen terwijl we direct met hem of haar in contact staan.
Emotionele agressie bestaat uit kwetsend gedrag dat voortkomt uit ongecontroleerde
gevoelens van kwaadheid. Instrumentele agressie kan omschreven worden als kwetsend
gedrag waarmee we een bepaald doel willen bereiken. Bij verplaatste agressie gedragen
we ons agressief tegenover een ander die niet de oorzaak is van onze agressieve neigingen.
Gebleken is dat er een relatie bestaat tussen agressie en een aantal factoren, zoals
depersonalisatie, aanwezigheid van agressiesignalen, temperatuur en andere
omgevingsfactoren, de behoefte om een doel te bereiken en provocaties. Agressie roept
meestal tegenagressie op, evenals gevoelens van wraak en wraaklust. Het is een duidelijk
teken van destructieve conflicthantering. We kunnen het frustratie-agressieproces als volgt
samenvatten: individuen die door persoonlijke beperkingen of externe factoren niet in staat
zijn om hun doel te bereiken, kunnen gevoelens van frustratie ervaren. Deze gevoelens
roepen neigingen tot agressieve reacties op, die als de situatie bepaalde signalen afgeeft,
zich in vijandig en gewelddadig gedrag kunnen ontladen. Verplaatste agressie is als een
daad van agressie van een groepslid tegenover leden van andere groeperingen vanwege
een niet voor hem of haar, maar voor een medegroepslid bedoelde provocatie.
8.3 Strategieën voor het hanteren van belangenconflicten
We moeten, als we met een ander in conflict raken, met twee zaken rekening houden:
1. We moeten een akkoord zien te bereiken dat tegemoetkomt aan onze wensen en
doelstellingen.
2. We moeten de relatie die we met de ander hebben in stand zien te houden.