De vijf religies van de wereld
Hun oorsprong, bronnen, leer, leefregels, stromingen en verhalen
Henk Schouten, Uitgeverij Ten Have, 2017 Utrecht
ISBN: 9789025904777
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Hindoeïsme............................................................................................................................... 4
1.1 Naam en Oorsprong.......................................................................................................................................4
1.2 Dharma – bestemming – kosmische orde – kaste.........................................................................................4
1.3 De bronnen: de veda’s en de grote verhalen.................................................................................................5
1.3.1 Veda’s.....................................................................................................................................................5
1.3.2 Oepanisjaden..........................................................................................................................................5
1.3.3 De grote verhalen...................................................................................................................................5
1.4 Wegen naar verlossing – karma en reïncarnatie...........................................................................................7
1.4.1 Karma en reïncarnatie............................................................................................................................7
1.4.2 Moksja.....................................................................................................................................................7
1.4.3 Verlossingswegen...................................................................................................................................8
1.5 De godenwereld.............................................................................................................................................8
1.6 Ethiek..............................................................................................................................................................9
1.7 De religieuze praktijk....................................................................................................................................10
1.7.1 Overgangsrituelen................................................................................................................................10
1.7.2 Hoe word je hindoe..............................................................................................................................11
1.7.3 Reinheid en gezondheid.......................................................................................................................11
1.7.4 Levensstadia.........................................................................................................................................12
1.8 Kalender en jaarfeesten...............................................................................................................................12
1.8.1 Holi........................................................................................................................................................12
1.8.2 Divali of Dipavali...................................................................................................................................12
1.8.3 Dussehra...............................................................................................................................................13
1.9 Religieuze leiders..........................................................................................................................................13
1.10 Hindoes in Nederland.................................................................................................................................13
1.11 Geschiedenis en hervormers......................................................................................................................13
1.11.1 Geschiedenis.......................................................................................................................................13
1.11.2 Enkele hervormers..............................................................................................................................14
1.12 Sikhs............................................................................................................................................................14
Hoofdstuk 2: Boeddhisme............................................................................................................................ 15
2.1 Naam en oorsprong.....................................................................................................................................15
2.2 Het leven van de Boeddha............................................................................................................................15
2.3 De kern van de leer.......................................................................................................................................15
2.3.1 De vier edele waarheden......................................................................................................................15
2.3.2 Het achtvoudige pad.............................................................................................................................16
2.3.3 Meditatie..............................................................................................................................................16
2.3.4 Kosmologie en dharma.........................................................................................................................17
, 2.3.5 Reïncarnatie..........................................................................................................................................17
2.4 Leefregels – ethiek........................................................................................................................................17
2.4.1 De vijf voorschriften.............................................................................................................................17
2.4.2 De vier nobele deugden........................................................................................................................18
2.4.3 Meditatief leven...................................................................................................................................18
2.5 Bronnen........................................................................................................................................................18
2.5.1 Soetra’s.................................................................................................................................................18
2.5.2 Jataka’s..................................................................................................................................................19
2.6 Stromingen in het boeddhisme....................................................................................................................19
2.6.1 Theravada.............................................................................................................................................19
2.6.2 Mahayana.............................................................................................................................................19
2.6.3 Vajrayana..............................................................................................................................................20
2.6.4 Volksboeddhisme.................................................................................................................................20
2.7 Hoe wordt je boeddhist?..............................................................................................................................20
2.7.1 De toevlucht tot de ‘drie juwelen’........................................................................................................20
2.7.2 Kloosters...............................................................................................................................................21
2.8 Rituelen en feestdagen.................................................................................................................................21
2.8.1 Het ritueel van de toevlucht.................................................................................................................21
2.8.2 De wijding tot monnik of non...............................................................................................................21
2.8.3 De dood.................................................................................................................................................22
2.8.4 Verering stupa......................................................................................................................................22
2.8.5 Wesak...................................................................................................................................................22
2.8.6 Het nieuwe jaar.....................................................................................................................................22
2.9 De ontwikkeling van het boeddhisme..........................................................................................................23
Hoofdstuk 5: Islam....................................................................................................................................... 24
5.1 Naam en Oorsprong.....................................................................................................................................24
5.2 Mohammed en zijn opvolging......................................................................................................................24
5.2.1 Mohammed: 570-632...........................................................................................................................24
5.2.2 De opvolging van Mohammed.............................................................................................................25
5.2.3 Verspreiding van de islam.....................................................................................................................25
5.3 De bronnen: koran en hadith.......................................................................................................................26
5.3.1 Qur’an (Koran)......................................................................................................................................26
5.3.2 Hadith...................................................................................................................................................26
5.4 De grondslagen van de islam: de vijf zuilen.................................................................................................27
5.4.1 Geloofsbelijdenis – shahada.................................................................................................................27
5.4.2 Het rituele gebed – salat......................................................................................................................27
5.4.3 Armenzorg – zakat................................................................................................................................28
5.4.4 Vasten – saum.......................................................................................................................................28
5.4.5 De bedevaart – hadj..............................................................................................................................28
5.5 Sjari’a – het rechtssysteem..........................................................................................................................29
5.5.1 Categorieën...........................................................................................................................................29
5.5.2 Jihad......................................................................................................................................................30
5.5.3 Wanneer ben je moslim?......................................................................................................................30
5.5.4 Religieuze leiders..................................................................................................................................30
5.6 Theologie......................................................................................................................................................30
5.7 Mystiek.........................................................................................................................................................31
5.8 Overgangsrituelen........................................................................................................................................31
5.8.1 Geboorte...............................................................................................................................................31
5.8.2 Besnijdenis............................................................................................................................................31
, 5.8.3 Huwelijk................................................................................................................................................32
5.8.4 Dood en hiernamaals............................................................................................................................32
5.9 Kalender en jaarfeesten...............................................................................................................................32
5.9.1 I(e)d ul-Fitr – suikerfeest......................................................................................................................32
5.9.2 I(e)d ul-Adha – offerfeest.....................................................................................................................32
5.9.3 Mauloed an-Nabi – de geboortedag van Mohammed.........................................................................33
5.9.4 Mi’raadj – de hemelreis van Mohammed............................................................................................33
5.10 Moslims in Nederland................................................................................................................................33
5.11 Afwijkende richtingen: soefi, ahmadiya en baha’i.....................................................................................33
5.11.1 Soefi-beweging...................................................................................................................................33
5.11.2 Ahmadiya-beweging...........................................................................................................................34
5.11.3 Baha’i-geloof.......................................................................................................................................34
Hoofdstuk 6: Vergelijkenderwijs................................................................................................................... 35
6.1 Komen alle religies op hetzelfde neer?........................................................................................................35
6.2 Omgaan met verschillen..............................................................................................................................35
6.3 Wat is waarheid?.........................................................................................................................................35
6.4 Mystiek en spiritualiteit................................................................................................................................35
6.5 De ervaring en de oorsprong van het lot......................................................................................................36
6.6 De mens – van nature goed of slecht?.........................................................................................................36
6.7 Leven en dood..............................................................................................................................................37
6.8 Ethiek en religie............................................................................................................................................37
6.9 Gestalten van het goddelijke........................................................................................................................37
6.10 Verlossing...................................................................................................................................................37
6.11 Religie en vrede..........................................................................................................................................38
6.12 Kracht en zwakte........................................................................................................................................38
,Hoofdstuk 1: Hindoeïsme
1.1 Naam en Oorsprong
Het hindoeïsme is buitengewoon veelkleurig en veelvormig, zodat je eigenlijk nauwelijks van
één religie kunt spreken. Het is een soort religieus oerwoud met een enorme
verscheidenheid aan godengestalten, leerstelligen, riten, religieuze oefeningen, etc.
De naam ‘hindoeïsme’ komt van de rivier de Indus. Het gebied ten oosten van de Indus werd
India genoemd en de inheemse religies in het oude India kregen van buitenstaanders de
naam hindoeïsme.
Zelf noemen de Indiërs hun religie ‘sanatana dharma’, de eeuwige leer of bestemming.
Het hindoeïsme kent geen stichter of vaste organisatie, maar is meer het resultaat van een
ontwikkelingsproces, waarin telkens weer nieuwe sociale of religieuze elementen zijn
opgenomen.
Doel: de uiteindelijke verlossing.
In het hindoeïsme zijn grofweg twee lagen te onderscheiden:
- De oeroude natuurreligie van de oorspronkelijke bewoners van India. Allerlei
natuurkrachten werden als goden of geesten gezien.
- De religie van de Ariërs, volksstammen die na 2000 v.Chr. langzamerhand heel India
zijn gaan beheersen en hun stempel hebben gezet op de sociale orde, uitgegroeid tot
het latere kastenstelsel.
1.2 Dharma – bestemming – kosmische orde – kaste
De uiteindelijke bestemming van de mens ligt niet in deze materiële wereld, maar in het
goddelijke, dat je door het vervolmaken van jezelf kunt bereiken of waarmee je je in
overgave kunt verenigen.
In de wereld heerst een soort kosmische orde, die alles in evenwicht houdt. Tot die orde
behoort ook het kastenstelsel.
Door geboorte kom je in een kaste of varna (=kleur): een sociale groep met dezelfde naam,
beroep, tradities en religieuze praktijken.
- Brahmanen (priesters, zienen en filosofen, veelal ook de hogere beroepen)
- Ksatriya’s (de strijders, ridders, prinsen en koningen, landbestuurders en militairen)
- Vaisya’s (boeren, kooplieden, handelaren en geschoolde arbeiders)
- Sjoedra’s of dasa’s (ongeschoolde arbeiders, slaven en bedienden)
Buiten de kaste vielen de dalits (onaanraakbaren). Verrichten vooral ‘onreine’
werkzaamheden als leerlooien, het opruimen van kadavers, straten vegen, koeienmest
verzamelen en drogen, zodat het bruikbaar is om op te koken.
De vier kasten kennen ook nog duizenden subkasten of jati’s (= geboorte) met hun eigen
sociale regels en beroepsgroepen.
, Wil je de uiteindelijke verlossing bereiken, dan moet je je houden aan de regels van je kaste.
Anders gaat de orde van de maatschappij verloren. Je primaire bestemming ligt dus binnen
de horizon van je kaste. Zo behoor je ook binnen je eigen kaste te trouwen.
In de dharma gaat het niet alleen om de orde van de natuur, maar ook om de morele orde
van de samenleving met de leefregels en reinheidsvoorschriften die behoren bij je kaste en
levensstadium.
1.3 De bronnen: de veda’s en de grote verhalen
1.3.1 Veda’s
De Ariërs hadden verzamelingen van gebeden, lofliederen en offerspreuken, die eeuwenlang
mondeling zijn overgeleverd.
Tussen de 1500 en 800 v.Chr. zijn deze woorden opgeschreven en ze vormen de oudste
literatuur van de Indische godsdienst: de veda’s (=wetten)
Hierin staan vooral voorschriften voor de offers, spreuken, liederen, bezweringsformules,
mantra’s, teksten over diverse rituelen en magische verhandelingen over hoe je moet
omgaan met ziekte, boze geesten en dergelijke.
Veda’s zijn geschreven in het Sankriet en worden gezien als de goddelijke openbaring,
geschouwd door de risji’s, de wijzen.
Alleen de Brahmanen kunnen de veda’s lezen en uitleggen.
Persoonlijk geloof en overgave aan een godheid of diepzinnige inzichten in het ware bestaan
spelen hierin nog nauwelijks een rol, terwijl dit juist de hoofdkenmerken van het latere
hindoeïsme geworden zijn.
1.3.2 Oepanisjaden
Aan het eind van de vedische periode ontstaan de geschriften van de Oepanisjaden (= zij die
zitten aan de voeten van de leermeester).
Zij zoeken naar de laatste waarheid achter het bestaan van de wereld en haar goden.
Ideeën over de relatie tussen Brahman en atman, zijn in wezen gelijk aan elkaar.
Brahman, de oergrond van al het bestaan.
Atman, de diepste essentie van mijn eigen bestaan.
Tat twam asi = dat zijt gij.
Monisme: de identiteit van Brahman en Atman
1.3.3 De grote verhalen
Na de vedische periode ontstaan de grote religieuze verhalen.
1.3.3.1 Mahabharata
De Mahabharata (het grote verhaal) is een mix van allerlei spannende verhalen en
diepzinnige gedachten.
Het gaat over de strijd tussen de Pandava’s en de Kaurava’s over de erfopvolging.
