Een wereld vol geloof
BASISKENNIS WERELDGODSDIENSTEN Stof: Inleiding, H2,H3,H4,H6 en H7 +
Humanisme
Inleiding
Waarom Godsdienst op school?
- Kennis van de wereld Godsdiensten draagt bij aan de algemene ontwikkeling van kinderen. Zo leren
en ontdekken ze de wereld om hen heen, de rituelen en overtuigingen.
- Ook kan het leiden tot een beter begrip tussen mensen uit verschillende culturen.
De laatste jaren groeit de behoeften om elementen uit verschillende tradities met elkaar te verbinden.
Mensen geven aan dat ze niet tot één specifieke geloofsrichting behoren, maar dat ze wel door verschillende
tradities geïnspireerd worden. Oorzaken:
- De huidige communicatiemiddelen bieden de kans om veel verschillende tradities te leren kennen
- Door migratie en verre reizen neemt de kennis van andere culturen en religies toe
- In het denken van de hedendaagse westerse mens speelt het ‘ik’ een vrij belangrijke rol
Iedereen stelt tegenwoordig zijn eigen levensbeschouwing samen.
Levensbeschouwing = het antwoord dat je geeft op de vraag naar de zin van het leven.
Godsdienst/religie= de dienst aan God/Goden, alles wat te maken heeft met de relatie tussen mensen en
een hogere macht. Religie Godsdienst = zelfde betekenis.
Verschijnselen die je kunt ervaren en benoemen.
Transcendente werkelijkheid= hogere werkelijkheid
Mensen ervaren een relatie met die andere werkelijkheid, die ze tot uitdrukking brengen in woorden,
handelingen en in beelden.
De verschillende Godsdiensten hebben enkelen opvallende kenmerken met elkaar gemeen.
Zoals vragen over oorsprong en doel van het leven willen beantwoorden, voorstelling van de hogere
werkelijkheid, bidden, reizen gemaakt, belangrijke momenten gevierd, verhalen vertellen en
rituelen: vaste gewoonten met een Godsdienstige betekenis.
De ontwikkeling van Godsdienstige tradities
1. Stichters fase: Godsdienst begint met één belangrijk mens(de stichter) – en de herinnering aan
……………………..diegene is eeuwen later nog springlevend.
2. Mondelinge traditie: Er worden verhalen verteld, eeuwenlang werd dit mondeling doorverteld.
3. Op schrift stellen van verhalen: Behoefte om dingen op te schrijven Godsdienst groeit
…………………………………………………sneller.
4. Institutionalisering: De fase van ontwikkeling in een Godsdienst waarin dingen worden geregeld
……………………………...en vastgelegd. Bv. Een kerkelijke organisatie.
5. Politieke verhoudingen: Staatsgodsdienst van het gebied waarin de Godsdienst zich
…………………………………… ontwikkelde, of een belangrijke rol speelde en bepalend was
……………………………………..binnen een gebied.
6. Hervorming: Te ver afgedwaald van de oorspronkelijke bedoeling van hun Godsdienst
……………………hervorming, terugbrengen naar de kern.
7. Modernisering: Behoefte om hun Godsdienst meer aan te passen aan de moderne tijd.
Exclusivisme: alleen de eigen religieuze traditie is waar.
Inclusivisme: de eigen religieuze traditie is waar, maar ook in andere kunnen mensen iets van ‘het hogere’
ervaren. (komt in toets)
Pluralisme: opvatting van de eigen religieuze traditie is relatief, andere kunnen net zo goed ‘waar’ zijn.
,Atheïsme: in religie is geen waarheid te vinden
Agnosticisme: ik weet dat ik het niet weet
Hoofdstuk 2: Hindoeïsme
Hindoeïsme= het niet bestaande. Heeft geen begin en einde.
In het Hindoeïsme heeft men een andere kijk op het ontstaan van het leven en eigenlijk kent men niet een
specifiek scheppingsverhaal. Volgens deze religie is er namelijk geen schepping, zoals die in vele andere
religies wordt voorgesteld.
De oudste wortels van het hindoeïsme liggen in India en in het huidige Pakistan. Daar komt de naam van
deze Godsdienst vandaan hindoeïsme verwijst naar de rivier de Indus, in Pakistan mensen in de buurt
van die rivier werden hindoes genoemd.
4500 jaar geleden waren rivieren heel belangrijk; water en vis halen, kleren wassen, behoefte in doen, grond
rondom was erg vruchtbaar. 2500 jaar geleden ontstond rijke cultuur de Indus-cultuur hoogstaande
beschaving, grote steden: Harappa en Mohenjodaro, Godsdienst – heilige dieren, rituele reinigingen,
Godenafbeeldingen in yoga lichaamshouding. Ze gaan ervan uit dat het hindoeïsme wortels heeft in de tijd
van de Indus-cultuur.
Veda’s
Veda betekent wijsheid. Veda’s is een van de oudste hindoeïstische geschriften. Schrijvers hiervan waren
halfgoddelijke mensen. 1200-500 voor onze jaartelling zijn deze geschriften geschreven in het vedisch. Dit is
voor veel Hindoes een belangrijke tijd, omdat er toen veel rituelen werden ontwikkeld en boeken werden
geschreven die nog steeds de kern vormen van de hindoeïstische geloofspraktijk vormen.
Bhagavadgita
Vanaf 500 voor christus kun je echt spreken van het hindoeïsme. Tussen 200 v. Chr. En 200 na is het
‘Mahabharata’ geschreven. Daarin is een onderdeel heel populair, namelijk de ‘ Bhagavadgita’. Het is zo
populair, omdat er in dit stuk tekst een gesprek tussen Arjuna en Krishna staat, Krishna blijkt een gedaante
van de God Vishnu te zijn. Wordt beschouwd als hun belangrijkste heilige boek.
Hindoes vinden Godsdienst een persoonlijke zaak en leggen meer de nadruk op wat je doet dan op wat je
gelooft. Hindoes denken en geloven heel verschillend. Lastig om over ‘hét geloof van dé hindoes’ te spreken.
Mahatma Gandhi(1869-1948) bracht verandering in het hindoeïsme. Het kastenstelsel speelde een
belangrijke rol. Kastenstelsel= systeem waarin de samenleving is verdeeld in verschillende lagen, vanaf je
geboorte staat al vast of je in een hoge of lage kaste thuishoort. Gandhi kwam in opstand. Iedereen is gelijk
in de ogen van God. Het is tegenwoordig officieel afgeschaft. Veel hindoes denken nog steeds dat het een
belangrijke rol speelt.
De 100.000 hindoes in Nederland zijn in 3 groepen te verdelen, uit India en Pakistan, uit Sri Lanka en uit
Suriname. De hindoes in Nederland horen voornamelijk tot 2 stromingen binnen het hindoeïsme; de Arya
Samay en de Sanatan Dharm.
Wat geloven hindoes?
Er zijn grote verschillen. Sommige denken dat de hoogste God een persoon is met een menselijk gedaante,
die kan praten, denken en dingen doen. Andere geloven weer niet dat God persoonlijk is. Zij geloven in een
Goddelijk principe dat de oorsprong en het doel van al het leven is. Dat principe wordt Brahman genoemd,
hij kan volgens hen niet praten, denken of dingen doen. Heeft te maken met het feit dat het hindoeïsme in 1 e
instantie gericht is op de praktijk en niet op de leer.
Kernwaarden die de basis vormen van het hindoeïsme
- Hogere werkelijkheid:
Er bestaat een hogere (bovennatuurlijke) werkelijkheid = transcendente werkelijkheid. Hindoes
geloven in het bestaan van meerdere Goden polytheïstische Godsdienst. Hindoes zijn niet
, polytheïstisch; alle Goden zijn terug te voeren op 1 Goddelijk principe, de Brahman. Én veel hindoes
voelen zich met 1 God meer verbonden.
- Atman en Brahman:
Met Brahman is alles begonnen. In ieder mens is een diepe kern bewaard gebleven die rechtstreeks
voortkomt uit het Goddelijke. De diepste kern van een mens= Atman. ‘Atman=Brahman’ = diepste
kern van het mens-zijn is gelijk aan de hogere werkelijkheid. Doel van het leven is dat je ervoor zorgt
dat je uiteindelijk weer 1 wordt met het Goddelijk principe. Dan heb je de verlossing bereikt.
- Karma en reïncarnatie:
Reïncarnatie betekent letterlijk= wedergeboorte, opnieuw geboren worden. Hindoes geloven dat
een mens na de dood opnieuw geboren wordt. Na de dood komt een mens terug op aarde. In wat
voor leven je terugkomt hangt af van de manier waarop je leeft. Alle daden die een mens verricht=
karma.
- De verlossing:
Dharma= plichten; of iemand karma goed of slecht is hangt af van hoe goed hij zich aan zijn
religieuze plichten heeft gehouden. Het hoogste doel binnen het hindoeïsme de verlossing= de
Moksha. Die verlossing betekent dat de diepste kern van de mens niet opnieuw geboren hoeft te
worden, niet opnieuw in de gevangenis van het lichaam hoeft te zitten. De Atman wordt dan weer
herenigd met het Brahman. = de diepste kern van de mens wordt 1 met het hoogste Goddelijke
principe. Enige manier om verlost te worden is dat je in je leven geen karma opbouwt. Een manier
om dat te doen is de karma-yoga; dat je alles doet wat je moet doen, maar het belangeloos doet,
zonder interesse in de gevolgen ervan.
Samsara = eeuwige rad van wedergeboorten
Karma = wet van oorzaak en gevolg; geheel van wat je doet en zegt heeft effect op wedergeboorte
Moksha = verlossing van samsara en karma
Structuur van de samenleving: het kastenstelsel
Bij een kaste hoort ook altijd een specifiek beroep. De kasten zijn hiërarchisch geordend= er zijn hogere
kasten en lagere kasten. Elke kaste heeft eigen rechten en plichten. Ze hebben een religieuze betekenis. Kern
wordt gevormd door het begrip reinheid. Rituele reinheid is belangrijke op de weg naar de verlossing. Zo
reinigen hindoes zich uitgebreid voordat een ritueel voltrekken. Na de reiniging is iemand rein. Elke kaste
heeft een eigen mate van reinheid. Als je je aan je religieuze plichten(Dharma) houdt dan kun je in een
volgend leven in een hogere kaste met hogere mate van reinheid komen. Een hindoe die in aanraking komt
met een onrein iemand, wordt zelf ook onrein.
Het kastenstelsel kent duizenden kasten. Deze zijn in te delen in 4 groepen/standen:
1) De Brahmanen (priesters). Hoge mate van reinheid. Worden ook wel Dvija’s genoemd (tweemaal
geborenen). Door hun reinheid zijn er veel dingen die ze niet mogen doen.
2) De adel / krijgers. Hoge mate van reinheid. Worden ook wel Dvija’s genoemd (tweemaal geborenen)
3) Kooplieden. Hoge mate van reinheid. Worden ook wel Dvija’s genoemd (tweemaal geborenen)
4) Overige. Lage mate van reinheid. Deze groep is niet tweemaal geboren. Zij doen vaak werk dat voor
dat voor mensen uit de hogere standen te verontreinigend is. Met vlees en vuil.
De kastelozen zijn mensen die niet tot een bepaalde kaste behoren. In verband met hun onreinheid worden
zijn ook wel ‘onaanraakbaren’ of ‘paria’s’ genoemd. Zij staan helemaal onderaan de maatschappelijke ladder.
Mahatma Gandhi heeft zich sterkt ingezet voor het lot van deze mensen, die hij de ‘kinderen van God’
noemde.
Kritiek
Binnen de bhakti, de ‘liefdevolle overgave aan God’, wordt ervan uit gegaan dat iedereen gelijk is. Gandhi
keurde het ook af doordat het stelsel voor ongelijkheid zorgde. Er zijn ook stromingen waarbij het
kastenstelsel nauwelijks nog een rol speelt, zoals de Arya Samaj bijvoorbeeld.
Goden
, Hoogste goddelijke principe is Brahma, hij manifesteert zich in vele goden, waarvan Vishnu en Shiva de
belangrijkste zijn. De goden/ krachten komen in verschillende gedaanten op aarde, deze gedaanten heten
Avatars.
- Vishnu
Een vriendelijke God/kracht. Kwam als eerste avatar op aarde als een vis en waarschuwde toen een
mens (Manu) voor een grote vloed en zei dat hij een boot moest bouwen. Vishnu komt in 10 avatars
op aarde, 9 zijn er al geweest. De belangrijkste daarvan is de 8 e, toen Vishnu in de gedaan van
Krishna op aarde leefde. De Hindoes geloven dus dat Vishnu nog 1 keer moet komen, wanneer het
slecht gaat met de wereld. Vishnu zal dan komen op een wit paard en zorgen dat er weer een
gouden tijd aanbreekt. Volgelingen van Vishnu hebben vaak 2 verticale strepen op hun voorhoofd.
- Shiva
De tweede belangrijkste god. Volgelingen van Shiva hebben 3 horizontale strepen op het voorhoofd.
Shiva is de god/kracht die de wereld laat vergaan en weer opnieuw laat ontstaan (vernietiging en
herschepping). Bekendste afbeelding is waarop de god danst op 1 been met vlammenkrans.
- Brahma
De god/ kracht die de wereld gemaakt heeft, de scheppergod.
Deze drie goden/ krachten worden ook wel als drie-eenheid gezien= Trimurti. Dan is Brahma degene die de
wereld maakt, Vishnu onderhoudt de wereld en Shiva vernietigd.
Hindoe-feesten
De feesten van het hindoeïsme vallen niet elk jaar op dezelfde datum. Dat komt omdat ze worden
vastgesteld aan de hand van maanjaren, in plaats van zonnejaren, zoals in de westerse wereld. Een maanjaar
is 11 dagen korter dan een zonnejaar.
- Holi
Duurt traditioneel 10 dagen en eindigt wanneer het in de maand Phaguna(maart) volle maan is. Bij
dit feest wordt gevierd dat de lente de winter overwint en dat het goede sterker is dan het kwade.
Bij het feest speelt Krishna, een incarnatie van Vishnu, een belangrijke rol. Vaak wordt er een pop
verbrand.
- Divali
- Ongelijkheid tussen mensen verdwijnt even naar de achtergrond. Wordt gevierd in de herfst en
duurt meestal 5 dagen. Het is het feest van het licht, licht wordt gezien als symbool van het goede.
Het licht verjaagt de duisternis en maakt daarmee het leven goed. Ze geven vorm aan dit licht door
het aansteken van diya’s= klein lampje van klei. Godin Lakshmi , godin van de voorspoed, speelt
belangrijke rol. Lakshmi komt alleen in schone huizen binnen en Hindoes maken daarom eerst heel
hun huis schoon.
- Rahki-feest
Dit feest wordt vooral door Nederlandse hindoes gevierd. Familierelaties spelen belangrijke rol, op
het feest op 5 juni. Datum waarop in 1873 het schip ‘Lalla Rookh’ in Suriname aankwam met
arbeiders uit India. Dit wordt in verschillende steden in Nederland herdacht.
Plaatsen om te bidden
- Tempel
Hindoes gaan ervan uit dat hindoes letterlijk ‘present’ kunnen zijn in de tempel: de goden zijn daar
echt aanwezig. Door het uitvoeren van bepaalde rituelen kunnen gelovigen de goden uitnodigen om
aanwezig te zijn. Een tempel = Mandir, moet perfect zijn, de vorm en opbouw kan daarom niet
zomaar door een willekeurige architect worden bedacht. Vorm van een tempel is een afspiegeling
van het universum en verbonden met de mythe van Purusha. Plattegrond is gebaseerd op een
mandala. Het middelpunt, het sanctum, is de plaats waar de belangrijkste god zich manifesteert. In
het Sanskriet wordt een tempel ook wel vimana genoemd, betekent uitmeten. Tempels zijn hoge
gebouwen, verwijzen naar berg Meru. Middelste gedeelte, wordt de belangrijkste god vereerd,
wordt gezien als een symbolische verwijzing naar een grot. Tempels moeten bij rivier worden
geplaatst. God houden van plaatsen met veel water. Grond moet dan eerst worden gewijd. Ritueel
