Deze duidelijke en bovenal complete samenvatting is hèt naslagwerk voor jouw (her)tentamen! De stof van zowel de onderwijsgroepen als van de hoorcolleges is op een begrijpelijke en inzichtelijke manier weergegeven. Cijfer: 8,4
Inhoudsopgave
INHOUDSOPGAVE......................................................................................................................................................1
DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT....................................................................................................................................2
TOTSTANDKOMING WETTEN........................................................................................................................................5
GRONDWETSHERZIENING............................................................................................................................................7
DECENTRALISATIE......................................................................................................................................................8
GEMEENTELIJKE ORGANEN..........................................................................................................................................9
GRONDRECHTEN.....................................................................................................................................................10
TOETSINGSVERBOD..................................................................................................................................................11
DOORWERKING VAN INTERNATIONAAL RECHT IN DE NATIONALE RECHTSORDE....................................................................12
BESLUIT.................................................................................................................................................................13
BESTUURSORGAAN..................................................................................................................................................14
BELANGHEBBENDE...................................................................................................................................................14
BEZWAARSCHRIFTPROCEDURE....................................................................................................................................15
VOORLOPIGE VOORZIENING.......................................................................................................................................16
BEROEP.................................................................................................................................................................17
ALGEMENE BEGINSELEN VAN BEHOORLIJK BESTUUR.......................................................................................................19
HANDHAVING.........................................................................................................................................................22
Beginselplicht tot handhaving.......................................................................................................................22
,Democratische rechtsstaat
Grondregels
Er zijn twee grondregels voor een democratische rechtsstaat. Deze regels behoren zelf niet tot het
positieve recht; het zijn ongeschreven rechtsbeginselen.
I. Legaliteitsbeginsel | Geen bevoegdheid zonder grondslag in wet of Grondwet
Het legaliteitsbeginsel is er om machtsmisbruik te voorkomen. Het is een instrument van de
wetgevende macht om de grenzen waarbinnen bevoegdheden gebruikt mogen worden, te
bepalen.
Alleen het legaliteitsbeginsel biedt geen waarborg tegen machtsmisbruik door de overheid.
Als het legaliteitsbeginsel wil doen waar het voor bedoeld is, zijn er waarborgen nodig.
1. Er moet een wettelijke grondslag zijn voor al het overheidshandelen.
2. De overheid mag niet verdergaan dan dat die grondslag toelaat -> grenzen
bevoegdheid.
3. Die wettelijke grondslag moet ook andere regels respecteren, met name hoger recht,
zoals de Grondwet.
4. Wet in de definitie van het legaliteitsbeginsel is de wet in formele zin. Art. 81 Gw ->
regering en Staten-Generaal stelt de regels vast. Dit zijn democratisch gelegitimeerde
organen. Burgers hebben invloed op hoe ver die bevoegdheid reikt.
5. Wetten zijn vaak algemeen verbindende voorschriften. Hierdoor worden
rechtszekerheid en rechtsgelijkheid gewaarborgd. Meestal vallen wetten in formele
zin samen met algemeen verbindende voorschriften.
II. Verantwoordingsplicht of controle
Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder
dat op die uitoefening controle bestaat. Er zijn verschillende vormen van
verantwoordingsplicht:
1. Politieke verantwoordingsplicht
Bestuurlijke organen behoren verantwoording af te leggen aan de
vertegenwoordigende organen. Het bestuurlijke orgaan moet in beginsel opstappen
bij verlies van vertrouwen. Het gaat om het handelen of nalaten, maar ook om het
functioneren van ambtelijke diensten die aan het bestuursorgaan ondergeschikt zijn.
2. Ambtelijke ondergeschiktheid
Ambtenaren moeten verantwoording afleggen aan hun meerdere.
3. Bestuurlijk toezicht
Een bestuursorgaan wordt gecontroleerd door een hoger orgaan. De regering kan
zich hierdoor bemoeien met een gemeente of provincie.
Preventief toezicht: een lager bestuursorgaan moet vóór een bepaalde
handeling goedkeuring vragen aan een hoger orgaan.
Repressief toezicht: een hoger bestuursorgaan kan achteraf een beslissing
van een lager orgaan ongedaan maken.
4. Strafrechtelijke verantwoordelijkheid
Een gezagdrager kan strafrechtelijk verantwoordelijk zijn voor zijn daden. Dit is het
geval wanneer ministers hun medeondertekening verlenen aan koninklijke besluiten,
wetende dat daardoor de Grondwet of andere wetten of maatregelen van bestuur
worden geschonden.
, De controle richt zich tegen de ambtenaar persoonlijk en de sanctie treft hem ook in
zijn persoon.
5. Beroep
De meeste besluiten van bestuursorganen zijn vatbaar voor beroep.
Belanghebbenden kunnen aan de beroepsinstantie vragen deze besluiten te
vernietigen en soms te vervangen. Dit beroep kan in het algemeen worden ingesteld
bij een onafhankelijke rechter.
6. Burgerlijke rechter
Wanneer er geen speciale beroepsmogelijkheid aanwezig is, is de burgerlijke rechter
bereid ambtshandelingen te toetsen aan art. 6:162 BW.
7. Rechterlijke toetsing van wetgeving
Art. 120 Gw verbiedt de rechter de wet in formele zin te toetsen. Art. 94 Gw bepaalt
dat wetten in formele zin wel aan verdragen mogen worden getoetst.
Grondregels rechtstaat
Legaliteitsbeginsel
Scheiding der machten
Onafhankelijke rechter
Grondrechten | Burgers moet een staatsvrije sfeer toekomen.
Grondregels democratie
Vrije en geheime verkiezingen voor volksvertegenwoordiging
Invloed op besluitvorming via volksvertegenwoordigers
Openbaarheid besluiten en besluitvorming
Rechten en belangen minderheden
Trias politica
Om het risico van de altijd dreigende dictatuur te ontgaan, heeft men een middel gevonden dat
redelijk goed heeft gewerkt: dat is de verdeling van het gezag over verschillende organen en dus over
verschillende mensen of groepen van mensen. Doordat ieder orgaan slechts een deel van het gezag
kan uitoefenen, heeft het de andere organen nodig.
De verschillende organen over welke het gezag verdeeld is, houden op deze wijze elkaar in evenwicht
en er ontstaat een stelsel dat ingewikkeld is, maar dat daartegenover een zekere stabiliteit in de
machtsverhoudingen waarborgt. Dit heet ‘checks and balances’.
Een andere taakverdeling van het gezag bestaat in een territoriale splitsing. Men geeft niet een
centrale overheid alle bestuursbevoegdheid, maar men verleent een deel van die bevoegdheid aan
regionale overheden.
Ministeriële verantwoordelijkheid
Ministeriële verantwoordelijkheid is het staatsrechtelijke leerstuk dat ministers verantwoordelijk zijn
voor de daden van de regering en niet het staatshoofd. Het is een belangrijk beginsel in landen met
een parlementair systeem.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tax-student. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
