Probleem 1 Verbintenissenrecht. Leerdoelen: Om welke redenen mag je onderhandelingen afbreken en wat zijn de consequenties?, Wat is een rechtshandeling en hoe komt het tot stand?, Wat zijn de gevolgen als wil en verklaring niet overeenstemmen? en Wat zijn de vereisten voor een overeenkomst en hoe k...
Om welke redenen mag je onderhandelingen afbreken en wat zijn de
consequenties?
Toepasselijke normen; voorovereenkomst
Men ging er lange tijd vanuit dat, voordat er een overeenkomst tot stand is gekomen, tussen partijen
geen andere normen gelden dan tussen willekeurig andere personen dan ook: de ongeschreven
zorgvuldigheidsnorm.
Door de uitspraak Baris/Riezenkamp kwam hier verandering in. Uit deze uitspraak blijkt dat ‘partijen,
door in onderhandeling te treden over het sluiten van een overeenkomst, tot elkaar komen te staan
in een bijzondere door de goede trouw beheerste rechtsverhouding, medebrengende dat zij hun
gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen van de wederpartij’.
Sinds het arrest wordt de precontractuele fase niet meer door de ongeschreven zorgvuldigheidsnorm
van art. 6:162 BW bepaald, maar door de eisen van redelijkheid en billijkheid.
Rompovereenkomst
De precontractuele fase begint met een aanbod of uitnodiging tot onderhandeling. Zij eindigt als de
partijen een overeenkomst aangaan of de onderhandelingen definitief beëindigen zonder het sluiten
van een overeenkomst.
Soms is het onduidelijk of de partijen een overeenkomst hebben gesloten of niet, dit is echter wel
belangrijk om te weten (indien er een overeenkomst is gesloten komt het beginsel van verbindende
kracht om de hoek kijken): men kan zich niet aan zijn gebondenheid aan overeengekomene
eenzijdige onttrekken, want de precontractuele fase is al geëindigd.
De Plas/Valburg-doctrine
Indien er geen rompovereenkomst is gesloten, worden de gevolgen van het afbreken van
onderhandelingen bepaalt door de eisen van redelijkheid en billijkheid. Wat de redelijkheid en
billijkheid precies eisen in dit geval, wordt door de Plas/Valburg-doctrine verder uitgewerkt.
In de uitspraak Plas/Valburg stelt de Hoge Raad dat de eisen van redelijkheid en billijkheid afhankelijk
zijn van het stadium waarin de onderhandelingen op het moment van afbreken verkeerden.
Er zijn drie stadia:
Stadium 1: Afbreken onderhandelingen is zonder meer geoorloofd. Hier staat voorop dat een ieder
vrij is zelf te beslissen of en met wie men een overeenkomst aangaat.
Stadium 2: Onderhandelingen mogen afgebroken worden, maar de door de wederpartij gemaakte
kosten mogen bij de afhakende partij in rekening worden gebracht.
Stadium 3: Afbreken onderhandelingen is zelf in strijd met redelijkheid en billijkheid. Hier staat het
een partij niet langer vrij de onderhandelingen nog af te breken. De wederpartij kan vorderen dat de
onderhandelingen worden voortgezet of een schadevergoeding vorderen (en tevens een vergoeding
voor de gederfde winst, het positieve contractbelang).
Het is vooral het derde stadium dat de Plas/Valburg-doctrine onderscheidt van hetgeen elders in de
wereld als geldend recht wordt aanvaard. Dit is namelijk een zeer verregaande inbreuk op het
beginsel van contractsvrijheid, die men in andere rechtsstelsels niet tegenkomt. Voor het behoorlijk
functioneren van onze markteconomie, is het van belang dat de vragers van goederen en diensten in
volle vrijheid tussen de verschillende aanbieders daarvan kunnen vergelijken. Alleen zo kan het
ideaal van volledig vrije mededinging worden benaderd. Men behoort niet te vrezen voor een
schadevergoedingsclaim als diegene van het sluiten van een overeenkomst afziet.
Volgens de uitspraak Plas/Valburg is het derde stadium van de onderhandelingsfase bereikt,
als ‘de wederpartij erop mocht vertrouwen dat enigerlei contract in ieder geval uit de
onderhandelingen zou resulteren’.
1
, Uit de uitspraak VSH/Shell volgt dat men niet de eis mag stellen dat alle details van de te
sluiten overeenkomst op het moment van afbreken van de onderhandelingen al duidelijk
waren, maar dat er wel ruwe contouren van de overeenkomst zichtbaar moeten zijn
geweest. Men moet in de gegeven omstandigheden de gerechtvaardigde verwachting
hebben gehad dat de onderhandelingen tot een overeenstemming zouden leiden.
Uit de uitspraak De Ruiterij/MBO volgt dat het van belang is dat de afbrekende partij aan het
ontstaan van het vertrouwen moet hebben bijgedragen. Behalve het belang van de
wederpartij om niet in haar vertrouwen te worden beschaamd, spelen ook de
gerechtvaardigde belangen van de afbrekende partij een rol. Uit rechtspraak volgt dat het
mogelijk is dat men na een periode waarin het afbreken van onderhandelingen partijen niet
meer vrijstond, terugkeert naar het 1 e of 2e onderhandelingsstadium.
Heroverweging
In de rechtspraak lijkt inmiddels het tij gekeerd. De uitspraak CBB/JPO heeft als ‘strenge en tot
terughoudendheid nopende’ maatstaf voor de beoordeling van de schadevergoedingsplicht bij
afgebroken onderhandelingen te gelden dat ieder van de onderhandelende partijen – die verplicht
zijn hun gedrag mede door elkaar gerechtvaardigde belangen te laten bepalen – vrij is de
onderhandelingen af te breken, tenzij dit op grond van het gerechtvaardigd vertrouwen van de
wederpartij in het tot stand komen van de overeenkomst of in verband met andere omstandigheden
van het geval onaanvaardbaar zou zijn. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de mate
waarin en de wijze waarop de partij die onderhandelingen afbreekt tot het ontstaan van dat
vertrouwen heeft bijgedragen en met de gerechtvaardigde belangen van deze partij. Hierbij kunnen
onvoorziene omstandigheden ook meespelen en ervoor zorgen dat de onderhandelingen wel mogen
worden afgebroken.
CBB/JPO
De gemeente Arnhem was met JPO Projecten BV in onderhandeling over de aankoop van een stuk
bouwgrond, dat bestemd was voor het bouwen van twee kantoorpanden. Een voorwaarde van de
gemeente was dat een van de twee kantoorpanden zou dienen als huisvesting voor het Centraal
Bureau Bouwtoezicht BV (CBB). JPO was tegelijkertijd met CBB in onderhandeling over doorlevering
van een deel van de bouwgrond aan CBB om de nieuwbouw te realiseren. Omdat de
onderhandelingen met JPO te lang duurden, besloot CBB deze af te breken en het stuk bouwgrond
voor hun kantoor rechtstreeks bij de gemeente te kopen.
De onderhandelingen verliepen zo traag, omdat JPO aan CBB had verteld dat er problemen waren
met de bouwvergunning. Later bleek dat het pand van CBB allang aan de voorwaarden van een
dergelijke vergunning voldeed en dat JPO zelf aan het door-onderhandelen was met de gemeente.
CBB vorderde in conventie schadevergoeding van JPO wegens onrechtmatig handelen en JPO
vorderde vervolgens in reconventie een schadevergoeding omdat CBB onrechtmatig heeft gehandeld
door de onderhandelingen af te breken.
Rechtsregel
De uitleg van schadevergoeding bij precontractuele aansprakelijkheid:
De onderhandelende partijen zijn vrij om onderhandelingen af te breken, tenzij dit op grond
van het gerechtvaardigd vertrouwen of andere omstandigheden onaanvaardbaar zou zijn;
Hierbij moet rekening worden gehouden met de mate waarin en de wijze waarop de partij
die de onderhandelingen afbreekt tot het ontstaan van dat vertrouwen heeft bijgedragen.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tax-student. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
