Vraag 1.1.2.
Beschrijf wat gezondheid volgens jou is en hoe gezondheid wordt beschreven in het
tekstboek
Gezondheid wordt door veel mensen gezien als afwezigheid van symptomen van ziekte of
schade aan het lichaam. Gezondheid is echter meer dan dat
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is gezondheid ‘een toestand van volledig
lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden en niet slechts de afwezigheid van ziekte of
andere lichamelijk gebreken’ (WHO, 1948). Deze de nitie wordt ook in het tekstboek
gehanteerd
De gegeven de nitie is eigenlijk een de nitie van optimale gezondheid. Hieruit blijkt al dat
gezondheid een variabele is, een eigenschap die kan variëren. Iemand kan meer of
minder gezond zijn, mensen zijn in bepaalde mate ziek of gezond. Sara no spreekt dan
ook over illness-wellnesscontinuüm (zie guur). Sara no beschouwt gezondheid dus als
een positieve status van fysiek, mentaal en sociaal welzijn, dat door de tijd heen uctueert
volgens een continuüm
Figuur: The illness-welness continuum (uit Sara no & Smith, 2022
Vraag 1.1.2.
Wat is nu een goede de nitie van gezondheidspsychologie
Er zijn verschillende de nities van gezondheidspsychologie die gelukkig allemaal veel op
elkaar lijken. In Sara no & Smith wordt een de nitie gegeven die eerder door Matarazzo
werd geformuleerd (1982). Deze de nitie richt zich vooral op de doelstellingen van
gezondheidspsychologie:
‘het bevorderen en het handhaven van de gezondheid en de preventie, de behandeling en
de verwerking van ziekte, de identi catie van etiologische en diagnostische factoren bij
gezondheid en ziekte, en de analyse en verbetering van gezondheidszorg en
gezondheidsbeleid’.
Ter aanvulling
In een ander bekend handboek over gezondheidspsychologie geeft Marks en collega’s
(2021)* de volgende de nitie van gezondheidspsychologie: ‘Gezondheidspsychologie is
.
.
2
1
fi fi fi.
fi fi fifi fifi fi fi fifi .
?
)
fi fl
, een interdisciplinair wetenschapsveld dat is gericht op de toepassing van psychologische
kennis en technieken op gezondheid, ziekte en gezondheidszorg’. Dat is een breed
geformuleerde formulering die vooral ook laat zien dat de nadruk in dit veld sterk ligt op de
praktische toepassing van wetenschap
* Marks, D. F., Murray, M., & Estacia, E. V. (2003). Health psychology; Theory, research
and practice. Los Angeles: Sage
Vraag 1.1.2.
Welke doelstellingen heeft de gezondheidspsychologie
Uit de verschillende de nities kunnen de volgende doelstellingen van de
gezondheidspsychologie worden afgeleid. Op educatief, wetenschappelijk en
professioneel gebied een bijdrage leveren aan
• gezondheidsbevordering en handhaving van de gezondhei
• preventie van ziekte, behandeling van ziekte en ‘goed’ omgaan met ziekt
• identi catie van oorzaken en diagnostische factoren van gezondheid, ziekte en
gerelateerde disfunctionere
• het analyseren en verbeteren van gezondheidszorg en het gezondheidsbeleid
Vraag 1.1.2.
Wat is nu het verschil van gezondheidspsychologie met de genoemde
wetenschapsgebieden
Hoewel er zeker raakvlakken zijn tussen de genoemde wetenschapsgebieden, zijn er ook
verschillen. Volgens Sara no & Smith is er vooral sprake van accentverschillen, de
verschillende wetenschapsgebieden leggen net weer een andere nadruk op bepaalde
onderwerpen en gezichtspunten uit hun onderzoeksveld. Zo richt de
gezondheidspsychologie zich zeker niet alleen op ziektegedrag, maar ook op bevorderen
en bewaken van gezondheid (preventie). Hierin onderscheidt ze zich van de medische
psychologie, waarin men zich voornamelijk richt op ziektegedrag
Vraag 1.1.2.
Gezondheidspsychologie is een relatief jong wetenschapsveld. Kun je al spreken
van een volwassen en zelfstandige wetenschap, die bijvoorbeeld eigen
specialistische wetenschappelijke tijdschriften kent
Gezondheidspsychologie is een vorm van toegepaste psychologie en is de laatste veertig
jaar uitgegroeid tot een belangrijk aandachtsgebied in de psychologie. De vereniging van
Amerikaanse psychologen, the American Psychological Association (APA) heeft al sinds
1978 een aparte divisie voor gezondheidspsychologie. Deze divisie geeft een van de
beste wetenschappelijke tijdschriften uit op het gebied van de gezondheidspsychologie
(Health Psychology). Ook is er een Europese vereniging voor gezondheidspsychologie
met een eigen internationaal wetenschappelijk tijdschrift van goede kwaliteit (Psychology
fi 3
4
5
fi ?
fi n
.
.
:
?
d
?
.
e
.
,and Health). Ook in Nederland is het vakgebied gezondheidspsychologie goed
vertegenwoordigd. Aan veel van de Nederlandse universiteiten wordt
gezondheidspsychologie gedoceerd en wordt gezondheidspsychologisch onderzoek
gedaan. Er zijn Nederlandstalige wetenschappelijke tijdschriften op het gebied van de
gezondheidspsychologie: Psychologie & Gezondheid (tot 2011) en TSG (Tijdschrift voor
gezondheidswetenschappen)
Er zijn vele gespecialiseerde internationale gezondheidspsychologische tijdschriften (zoals
Health Psychology, Psychology & Health, Journal of Health Psychology). Andere
tijdschriften hebben een focus op een deelgebied van de gezondheidspsychologie, of over
een verwant onderzoeksgebied. Zo zijn er bijvoorbeeld gespecialiseerde tijdschriften voor
epidemiologie (bijv. International Journal of Epidemiology, American Journal of
Epidemiology) en gezondheidsvoorlichting (bijv. Health Education Research, Health
Education and Behavior). Tijdschriften voor verwante wetenschapsgebieden zijn
bijvoorbeeld Preventive Medicine en Behavioral Medicine. Deze tijdschriften zijn in vrijwel
alle universiteitsbibliotheken te vinden
.
.
, Opdracht 1.1.
Gezondheid in historisch perspectief
Je weet nu wat gezondheidspsychologie is, wat haar doelen zijn en hoe dit
wetenschapsveld zich momenteel presenteert. Hoe zijn deze zaken historisch te plaatsen?
In deze opdracht verdiep je je in de geschiedenis van gezondheid en
gezondheidspsychologie. Herhaal zo nodig de paragrafen ‘Illness today and in the past’ en
‘viewpoints from history’ (pp. 2-7) van hoofdstuk 1 uit het tekstboek en beantwoord de
volgende vragen
Gezondheidspsychologie is als vakgebied ontstaan door veranderde inzichten in de relatie
tussen lichaam en geest en in mogelijke psychosociale oorzaken en gevolgen van
gezondheid en ziekte. Dit veranderde inzicht is mede een gevolg van een verandering in
het vóórkomen van de belangrijkste ziekten en doodsoorzaken in de westerse wereld
Figuur: Aandeel sterfte per doodsoorzaak (uit: McKinlay & McKinlay, 1981
3
.
)
.
