H3. Opzet en schuld (subjectieve delictsbestanddelen)
Art. 350 Sr.
Wat is culpoos?
Per ongelijk. Niet-opzettelijk, onvoorzichtig handelen.
(bij misdrijven treft met altijd subjectieve delictsbestanddelen aan, bij overtredingen achtte de
wetgever het minder van belang om een onderscheid te maken.
Opzet, noem je ook wel:
Willens en wetens handelen. Hij weet waar hij mee bezig is en wil het ook doen. In opzet zitten
verschillende vormen (alle vormen leveren opzet op!). De graden van opzet, beginnend met de
hoogste vorm:
Opzet met bedoeling
Voorwaardelijk opzet; opzet met
mogelijkheidsbewustzijn en kansopzet. Iemand is
bewust van de aanmerkelijke kans dat er bijvoorbeeld
een dodelijk ongelijk door zou komen, maar dan dit voor
lief.
Opzet met noodzakelijkheidsbewustzijn; de dader heeft
een bepaald doel voor ogen, maar weet dat het
noodzakelijk is bepaald – niet primair beoogd – gevolg
in het leven te roepen om dat doel te bereiken. Er is nu
geen sprake van een aanmerkelijke kans, want de kans
dat het gevolg intreedt is 100%.
De wijze waarop het opzet in de wet is omschreven
Vaak als ‘’opzettelijk’’, maar het kan ook als ‘’wetende dat’’ of ‘’wist’’ of ‘’oogmerk’’. Bij andere
delicten lift het opzet besloten in de wettelijke terminologie (zoals bij mishandeling) dat is een
opzetdelict. Het opzet wordt als het ware ingelezen in het woord mishandeling. Men noemt dit wel
eens ‘ingeblikt’ opzet. Zo is dit ook bij ‘’opruien’’ ‘’verzetten’’ en ‘’seksueel binnendringen’’.
Opzet en geobjectiveerde delictsbestanddelen
Bij opzetdelicten kan men zich afvragen op welke delictsbestanddelen het opzet allemaal betrekking
op heeft. Wat is de hoofdregel hiervoor?
Alle delictsbestanddelen die volgen na het woord ‘opzettelijk’ worden hierdoor bestreken.
Wat zijn geobjectiveerde delictsbestanddelen?
delictsbestanddelen waarop, ook als zij tekstueel pas volgen na het opzetbestanddeel, het opzet van
de dader niet gericht hoeft te zijn.
Door het gevolg gekwalificeerde delicten
Het is bij opzetdelicten van groot belang te bepalen waar het opzet van de pleger van een strafbaar
feit precies op was gericht. De intentie van de dader kan van grote invloed zijn voor het antwoord op
de vraag welk strafbaar feit er precies is gepleegd. Onder omstandigheden kan het handelen van A
zeer wel hetzelfde gevolg hebben als het handelen van B, maar kan A een geheel ander feit plegen
dan B.
! met bewijs van opzet , wordt niks gezegd over de verwijtbaarheid (schulduitsluitingsgronden)
,Culpa
Betekenis:
a) Schuld als element = verwijtbaarheid
De definitie van een strafbaar feit ( MG, DO …) heeft bij schuld als betekenis ‘’verwijtbaarheid’’ . van
verwijtbaarheid is sprake als van de dader in redelijkheid kon worden gevergd dat hij zich anders
gedroeg dan hij deed.
b) Schuld als bestanddelen = culpa
Als het woord ‘’schuld’’ in de delictsomschrijving voorkomt, dan betekent schuld niet verwijtbaarheid,
maar culpa.
Culpa is een verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid. (aanmerkelijk = nogal risicovol)
Inhoud van de culpa
Culpoze delicten zijn?
een strafbaar feit plegen door gebrek aan beleid, door onvoldoende zorg, door gebrek aan nadenken
waar dat eigenlijk nodig was, door onachtzaamheid. Culpa wordt niet zo aangenomen als de
onvoorzichtigheid duidelijk is, het moet de dader ook te verwijten zijn. In uitzonderlijke gevallen is
het mogelijk dat het onvoorzichtige gedrag niet te verwijten is. de onvoorzichtige persoon heeft dan
een goede reden waarom die onvoorzichtigheid hem niet kwalijk te nemen is.
Bij culpoze delicten staat het woord ‘’wederrechtelijk’’ niet in de delictsomschrijving, bij deze ligt het
in het woord schuld. Net zoals verwijtbaarheid. Van het vierlagen model blijft dan niet veel meer
over; MG en DO, waarin in het DO de W & V zit. De materieelrechtelijke opvatting van de inhoud van
de culpa heeft tevens merkwaardige procesrechtelijke consequenties, hoezo?
omdatt met het bewijs van de culpa tevens wordt vastgesteld dat er verwijtbaar en wederrechtelijk
gehandeld is, krimpt het rechterlijk beslissingsschema als het ware in tot maar twee vragen:
- Is het culpoze delict bewezen verklaard?
- Is het culpoze delict gekwalificeerd?
Bewuste en onbewuste culpa
Evenals bij opzet kent culpa graden. Een belangrijker verschil tussen opzet is dat tussen bewuste en
onbewuste culpa. Waarom is dit onderscheid van belang?
dit is van belang bij de afgrenzing van culpa met voorwaardelijke opzet. Het onderscheidende
criterium is de bewustheid van de onvoorzichtigheid.
- Bewuste culpa; de culpoze dader realiseert zich dat hij onbewust bezig is
- Onbewuste Culpa; als de wetenschap omtrent de onvoorzichtigheid niet bij de dader
aanwezig is
Een bijzondere vorm van bewuste culpa:
Roekeloosheid, art. 307 en 308 Sr. Hiervan is sprake als er een of meer gedragingen van de dader
aangewezen kunnen worden die erop duiden dat door hem welbewust onaanvaardbare risico’s zijn
, genomen. Er moet sprake zijn van bewustheid van het risico van ernstige gevolgen, waarbij er op zeer
lichtzinnige wijze wordt uitgegaan dat deze risico’s zich niet zullen realiseren.
De grens tussen bewuste culpa en voorwaardelijk opzet
Waar eindigt de culpa en waar begint de opzet?
Voorwaardelijke opzet is zich willens en weten blootstellen aan de aanmerkelijke kans dat het
strafbare gevolg van het handelen zich voordoet. De bewuste culpa is zich bewust zijn van het gevaar,
maar (lichtvaardig)vertrouwen op een goede afloop.
De wil van de verdachte m.b.t. de gevolgen is van doorslaggevende betekenis. Lieten de gevolgen
hem koud, dan is sprake van geweest van voorwaardelijke opzet. Het bewijzen van opzet is lastig,
men kan niet in het hoofd van de verdachte kijken. Wel is er in de meeste gevallen een houvast dan
alleen hetgeen wat verdachte mededeelt. Rechters maken gebruik van twee type redeneringen:
1. In de eerste plaats kunnen soms aanwijzingen voor opzettelijk dan wel culpoos handelen
worden gevonden in de door de rechtbank vastgestelde gedragingen. (=objectiveren)
2. Er wordt vaak de vergelijking gemaakt met het gedrag van normale mensen. (=normaliseren)
H4 Strafuitsluitingsgronden
Na het onderzoek ter terechtzitting buigt de rechter zich (onder andere) over de vier vragen van
artikel 350 Sv. In deze vragen wordt uitgegaan van ‘’normale’’ delicten; delicten waarbij geen culpa of
wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving staat. Bij de niet-normale delicten (atypische delicten)
wordt door het vervullen van de DO reeds wederrechtelijkheid en soms verwijtbaar gehandeld. Dat
heeft in processuele sfeer gevolgen.
Er bestaan 2 soorten strafuitsluitingsgronden;
- Rechtvaardigingsgronden; neemt de wederrechtelijkheid weg en rechtvaardigt de daad
- Schulduitsluitingsgronden ; neemt de verwijtbaarheid weg en excuseren de dader
Een geslaagd beroep hierop leidt tot straffeloosheid.
Welke strafuitsluitingsgronden hebben we?
Rechtvaardigingsgronden Schulduitsluitingsgronden
Noodweer (Art. 41 lid 1 Sr) Noodweerexces (Art. 41 lid 2 Sr)
Overmacht als noodtoestand (Art. 40 Ar) (psychische) overmacht (Art. 40 Sr)
Bevoegd ambtelijk bevel (Art. 43 lid 1 Sr) Onbevoegd ambtelijk bevel (Art. 43 lid 2 Sr)
Wettelijk voorschrift (Art. 42 Sr) Ontoerekeningsvatbaarheid (Art. 39 Sr)
Ontbreken van materiele wederrechtelijkheid Afwezigheid van alle schuld (ongeschreven)
(Ongeschreven)
Dit zijn de algemene strafuitsluitingsgronden. Er bestaan ook bijzondere. Die zijn niet algemeen
toepasbaar, maar hebben betrekking op specifieke delicten. Deze vind je in de wet
Wettelijke strafuitsluitingsgronden
Noodweer Art. 41 lid 2 Sr.
Wat is noodweer?
Het recht van mensen om zich te verdedigen tegen een aanval.
Voor een geslaagd beroep op de rechtvaardigingsgrond moet dus voldaan zijn aan de volgende
voorwaarden:
1. Ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding
2. Lijf, eerbaarheid of goed
3. Geboden en noodzakelijke verdediging
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fmaplambregts. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,16. Je zit daarna nergens aan vast.
