Psychotherapeutische
stromingen
Inhoud
College 1.................................................................................................................................................2
Literatuur............................................................................................................................................2
Hoorcollege 1....................................................................................................................................12
Informatie uit online opdracht 1.......................................................................................................14
College 2...............................................................................................................................................15
Literatuur..........................................................................................................................................15
Hoorcollege 2....................................................................................................................................19
Informatie uit online opdracht 2.......................................................................................................21
College 3...............................................................................................................................................22
Literatuur..........................................................................................................................................22
Hoorcollege 3....................................................................................................................................29
Informatie uit online opdracht 3.......................................................................................................32
College 4...............................................................................................................................................33
Literatuur..........................................................................................................................................33
Hoorcollege 4....................................................................................................................................38
Informatie uit online opdracht 4.......................................................................................................41
College 5...............................................................................................................................................42
Literatuur..........................................................................................................................................42
Hoorcollege 5....................................................................................................................................46
Informatie uit online opdracht 5.......................................................................................................48
College 6...............................................................................................................................................49
Literatuur..........................................................................................................................................49
Hoorcollege 6....................................................................................................................................57
Antwoord geven op leerdoelen............................................................................................................59
,College 1
Literatuur
Hoofdstuk 1 Deth: introductie
Psychotherapie is een vorm van hulp waarbij speciaal opgeleide mensen psychologische methoden
gebruiken om mensen te helpen met hun mentale gezondheid. Het doel is om psychische problemen
te behandelen en mensen te helpen zich beter te voelen. Dit gebeurt door gesprekken en andere
technieken die gericht zijn op het verbeteren van de geestelijke gezondheid van de persoon.
Men kan cliënten in drie groepen onderscheiden:
1. bezoekers: de cliënt ziet geen probleem of ontkent de behoefte aan hulp, maar wordt door iemand
anders verwezen;
2. klagers: de cliënt erkent een probleem, maar situeert dit buiten zichzelf (in de ggz behoort hiertoe
ook de cliënt die alles toeschrijft aan lichamelijke oorzaken);
3. hulpvragers: de cliënt erkent een probleem en wenst hiervoor hulp via de deskundige bij wie hij/zij
zich aanmeldt. de klassieke client binnen de psychotherapie.
Bij de eerste twee zal men nog moeten verkennen of er een probleembesef c.q. hulpvraag tot
ontwikkeling kan komen zonder evenwel een ‘therapie aan te praten’. Bij de derde categorie kan er
ook een schijnhulpvraag of verborgen agenda bestaan.
In de psychotherapie gebruiken we de term client omdat het het minst beladen is. In de
psychiatrische context spreken we van patiënt.
Het doel binnen de psychotherapie is het verbeteren van de gezondheid, het verlichten of opheffen
van klachten.
In plaats van een vriendschapsrelatie moet de therapeut een functionele relatie ontwikkelen. Het
contact verschilt daarom essentieel van een vriendschapsrelatie. De specifieke kunde van de
therapeut speelt een doorslaggevende rol.
Binnen de psychotherapie is er een genezend doel waarbij je gebruik maakt van psychische
beïnvloeding in de therapeut-cliëntrelatie. Dit kan verschillende vormen aannemen, maar alle
psychotherapievormen zouden vier samenstellende factoren gemeen moeten hebben, die soms als
de vier relevante R’s van elke psychotherapie worden omschreven (relatie, raamwerk, rationale en
ritueel):
- een relatie die intens en emotioneel geladen, vertrouwelijk en vertrouwenwekkend is, en waarin
cliënten een zekere afhankelijkheid ontwikkelen, zodat zij openstaan voor beïnvloeding en
verandering.
- een context of setting die herkenbaar is als therapeutisch (te onderscheiden van het gewone leven),
het vertrouwen in de hulpverlener versterkt en een veilig kader biedt.
- een verklaring voor de klachten of problemen, een uitleg of theorie die geloofwaardig is en past in
het wereldbeeld of de levensvisie van de cliënt, en hoop geeft op verandering.
- een procedure (methode of techniek) die uit deze verklaring voortvloeit en die een actieve
deelname van cliënt en therapeut vereist, maar ook de verwachting wekt dat deze activiteit tot
verbetering van de klachten of oplossing van de problemen zal leiden.
In dit hoofdstuk over psychotherapie worden verschillende belangrijke begrippen en definities
besproken, waaronder:
,1. Psychotherapie: Een vorm van hulpverlening waarbij psychologische methoden worden toegepast
door gekwalificeerde personen om de gezondheid van mensen te verbeteren.
2. Therapeutische relatie: De functionele relatie tussen de therapeut en de cliënt, waarbij methodisch
gebruik wordt gemaakt van psychische beïnvloeding.
3. Therapeutische doelen: Hetgeen wat men wil veranderen in de therapie, de manier waarop dit
bereikt wordt en de context waarin dit plaatsvindt.
4. Therapeutische diversiteit: De verschillende therapiemodellen en benaderingen, zoals
psychodynamisch, cliëntgericht, cognitief, gedragsmatig en systeemgericht.
5. Kwaliteit en effectiviteit: De eisen waaraan psychotherapie moet voldoen om als effectief en van
goede kwaliteit te worden beschouwd.
De psychotherapie wordt opgedeeld in 2 hoofdkenmerken:
- het cliëntsysteem: met wie gaat de deskundige de relatie aan? Meestal is dit een individuele relatie
en dus noemen we het individuele psychotherapie. Bij groepspsychotherapie heeft de therapeut te
maken met een groep (6-8 cliënten). Soms is het met je partner of gezin, dan heet het
partnerrelatietherapie of gezinstherapie.
- de werkwijze van de therapeut: meestal getypeerd door een theoretische hoofdrichting
psychodynamisch, cliëntgericht, gedragstherapeutisch, cognitief en systeemtheoretisch.
De werkwijze binnen de psychotherapie is onderverdeeld in 3 grote stappen: diagnose, verklaring en
behandeling. De eerste stap is dan de probleemverkenning, voor verheldering van de klacht of
hulpvraag en bij een voorlopig hulpverleningsplan te komen. In de probleemontleding wordt
verkregen informatie systematisch uitgewerkt op zoek naar oorzaak, betekenis of functie van de
klachten. Vervolgens komt de probleemoplossing, wat vaak behandeling of therapie met als doel het
verdwijnen van de klachten of het voorkomen van nieuwe problemen of terugval.
Kritiek op de DSM
- de DSM is te veel gericht op tekorten en toestanden. Houdt te weinig rekening met mogelijkheden
en vaardigheden van het individu.
- de DSM is te veel individugericht. Soms is ook behoefte aan interactionele diagnose
(gezinsdiagnose), nu wordt de context enkel als stressor gezin, terwijl ze soms ook positieve
beïnvloeding hebben.
Predictief vermogen om toekomstige gebeurtenissen te voorspellen op basis van indicatoren.
Indicatief verwijst naar het geven van aanwijzingen, signalen of suggesties over iets, zonder een
voorspelling te doen over toekomstige gebeurtenissen. In deze context zou dat een suggestie zijn
voor een mogelijk effectieve behandeling zonder echt iets te zeggen over het verloop en uitkomst.
De trend van specialisering wordt beschreven:
- groepering van diagnosen in aparte settings ontwikkeling van psychiatrische ziekenhuizen die
transformeren van bewaarinstellingen naar behandelinstellingen. Vergelijkbaar met
sanatoriummodel: gestructureerde omgeving, gescheiden van de samenleving, waar patiënten
konden worden geobserveerd, behandeld en verzorgd. Het doel was om een therapeutische
omgeving te creëren waarin patiënten konden herstellen of stabiliseren onder toezicht van medisch
personeel.
- (psycho)therapeutische specialisering vorming van therapie scholen. Dit wordt vergeleken
met het laboratoriummodel, waarbij verschillende benaderingen en methoden
werden ontwikkeld.
, - er volgde een toenemende specialisering in de psychotherapie volgens: doelgroep (specifieke
stoornissen), behandelwijze en de combinatie van die twee (dialectische gedragstherapie bij
borderline)
De DSM zorgt niet alleen voor herkenning (klinisch, wetenschappelijk), maar ook voor erkenning
(financieel en economisch).
Psychotherapiemethoden kunnen worden geanalyseerd aan de hand van drie aspecten; doel,
werkwijze en context:
1. Therapeutisch doel: focus op te veranderen aspecten van de patiënt (klachtgericht vs.
persoonsgericht). De klachtgerichte benadering richt zich op het verhelpen van symptomen en
stoornissen, terwijl de persoonsgerichte benadering gericht is op het verbeteren van de
levenskwaliteit en het aanpakken van problemen door veranderingen in levenswijze, denk- en
gedragspatronen, en persoonlijkheid. Het is essentieel om het doel en de werkwijze van de therapie
niet te verwarren, aangezien een klachtgerichte benadering niet uitsluitend klachtgerichte
interventies hoeft te gebruiken, en een persoonsgerichte therapeut ook klachtgerichte technieken
kan toepassen.
2. Therapeutische werkwijze: activeren van veranderingsprocessen en therapeutische stijl
(meegaand vs. sturend).
Bij het activeren van veranderingsmechanismen kun je denken aan de volgende behandelvormen:
- Affectieve beleving (‘ervaren’): het uitlokken of accentueren van emoties (‘affectinductie’)
gebeurt expliciet en intensief in exposure, catharsis, Gestalt, bio-energetica, primal scream;
het treedt subtieler op in cliëntgerichte therapie.
- Cognitieve beheersing (‘begrijpen’): het verwerven van inzicht (nieuwe denkpatronen,
waarneming, zelfbewustzijn) wordt expliciet geactiveerd in cognitieve en psychodynamische
therapie.
- Gedragsregulatie (‘oefenen’): het veranderen van disfunctioneel gedrag en verwerven van
nieuw gedrag is een expliciete werkwijze in gedragstherapie
Binnen de psychodynamische therapie is het 50% begrijpen, 30% ervaren en 20% oefenen.
Binnen de gedragstherapie is het 50% oefenen, 30% ervaren en 20% begrijpen.
Binnen de clientgerichte therapie is het 50% ervaren, 30% begrijpen en 20% oefenen.
Binnen de cognitieve therapie is het 50% begrijpen, 30% oefenen en 20% ervaren.
Afzonderlijk of in combinatie bewerken de 3 mechanismen een correctieve emotionele ervaring. De
verandering berust op het leerproces dat emotioneel, cognitief en/of gedragsmatig van aard is. De
verandering in het ene kanaal kan ook verandering in een ander kanaal op gang brengen.
(Bijvoorbeeld door inzicht in mijn relatie met mijn vader heb ik minder moeite met autoritaire
mannen en treed ik assertiever op tegenover mijn baas.)
Het onderscheid tussen verschillende vormen van inzicht in psychotherapie is niet altijd duidelijk. In
psychotherapie kunnen drie vormen van inzicht worden onderscheiden:
1. Rationeel of verstandelijk inzicht: Het begrijpen van gebeurtenissen door verbanden te leggen.
2. Praktisch of oordeelkundig inzicht: Het vormen van een oordeel over situaties en hoe ze aan te
pakken.
3. Psychologisch of doorleefd inzicht: Het bewust worden van gevoelens en gedachten.
Deze vormen van inzicht kunnen van eenvoudig naar complex verlopen en vullen elkaar aan. Geen
van deze vormen van inzicht is ooit definitief; ze vertegenwoordigen verschillende manieren van
kijken naar de wereld en zichzelf.
