Samenvatting voor het vak observatievaardigheden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. De samenvatting is voor een groot deel gebaseerd op een boek van Frits Gossens; Gedrag onder de loep.
De eerste acht hoofdstukken in het boek zijn samengevat plus de kennisclips over observeren van Joyce.
Gedrag
onder
de
loep,
methodisch
observeren
in
theorie
en
praktijk
Van
Frits
Goossens
&
Kennisclips
Joyce
1,
2
en
3
Inhoudsopgave
H1
|
Observeren
als
methode
van
dataverzameling
2
H2
|
Praktische
en
methodologische
overwegingen
5
H3
|
De
registratie
van
gedrag;
tellen
en
overwegingen
van
tijd
7
H4
|
De
registratie
van
gedrag;
intensiteit
8
H5
|
Het
gebruik
van
observatoren;
training
en
overeenstemming
11
H6
|
Betrouwbaarheid
en
validiteit
13
H7
|
Participerende
observatie;
deelnemen
als
methode
14
H8
|
Gedragstherapie;
antecedenten
en
consequenten
15
Kennisclip
1
|
Methodisch
observeren
17
Kennisclip
2
|
Betrouwbaar
observeren
19
Kennisclip
3
|
Participerend
observeren
21
1
,H1
|
Observeren
als
methode
van
dataverzameling
Inleiding
• Observeren
is
een
gewone
menselijke
activiteit
die
belangrijke
informatie
kan
opleveren
• Observaties
kunnen
gegevens
opleveren
die
niet
door
middel
van
andere
technieken
aan
het
licht
komen
Om
deze
twee
punten
worden
observaties
gebruikt
in
de
sociale
wetenschappen.
Observeren
in
het
dagelijks
leven:
zonder
vooropgezet
plan
van
hoe
en
waarop,
kijken
naar
het
totaal.
Observeren
in
de
wetenschap:
• Slechts
van
tevoren
nauwkeurig
gedefinieerde
stukken
gedrag
onder
de
loep
nemen
• Anderszins
het
geobserveerde
categoriseren
• Op
andere
wijzen
bewust
registreren
wat
zich
afspeelt
met
het
oog
op
een
doel
1.1 Wanneer
observeren?
Observatie
is
een
methode
van
dataverzameling
die
naast
andere
methoden
gehanteerd
wordt.
Andere
methoden
zoals
tests
of
vragenlijsten
hebben
het
voordeel
dat
ze
veel
sneller
kwantificeerbare
gegevens
opleveren.
We
geven
aan
observatie
de
voorkeur
als
we
iets
willen
weten
over
gedrag.
Beweging
is
ook
uiterst
geschikt
voor
observatie.
Daarnaast
hebben
we
soms
geen
keus,
en
is
observatie
de
enige
mogelijkheid
om
gegevens
te
verzamelen
(demente
mensen,
baby’s,
verstandelijk
beperkten).
Er
is
echter
ook
gedrag
dat
zich
niet
goed
leent
voor
observatie.
Gedrag
en
beweging
lenen
zich
bij
uitstek
als
onderwerp
van
observatie;
over
bepaalde
proefpersonen
kan
slechts
kennis
vergaard
worden
door
middel
van
observatie.
Menselijk
handelen
beschrijven
en
begrijpen
is
een
punt
waarom
we
observeren.
Menselijk
handelen
à
er
wordt
tegelijk
gedacht
aan
het
waarom
van
dat
gedrag
(interpretaties)
Gedrag
à
wordt
veelal
tot
de
buitenkant
beperkt
(feiten)
Etnografen
à
wetenschappers
die
geïnteresseerd
zijn
in
andere
culturen
en
vooral
in
de
betekenissen,
functies
en
consequenties
van
handelingen
door
leden
van
die
cultuur
(traditie
van
heimelijke
observatie).
Soms
doen
zij
zich
voor
als
lid
van
een
bepaalde
cultuurgroep,
om
zo
groepen
te
observeren
die
niet
gauw
toestemming
zouden
geven
voor
onderzoek.
Ze
worden
dan
opgenomen
in
die
groep.
We
gebruiken
observatie
om
gedrag
en
beweging
in
kaart
te
brengen,
maar
we
observeren
ook
om
mensen
die
niet
toegankelijk
zijn
voor
andere
methoden
van
onderzoek
te
bestuderen.
Etnografen
gebruiken
participerende
observatie
om
achter
de
betekenis
van
menselijke
handelingen
te
komen,
maar
participeren
ook
heimelijk
in
groepen
die
niet
aan
onderzoek
mee
willen
werken.
1.2 Een
voorbeeld
uit
de
ethologie
Freuds
secundaire
drifthypothese
(over
de
moederliefde
van
een
baby):
de
baby
heeft
honger
die
gestild
wordt
door
de
moeder.
De
baby
legt
al
snel
de
koppeling
tussen
het
gevoel
van
honger
en
de
verlichting
van
dat
gevoel.
Even
later
begint
de
baby
die
verlichting
van
de
honger
te
associëren
met
de
moeder.
Dat
is
de
tweede,
of
secundaire
koppeling.
Hypothese:
de
liefde
van
de
baby
gaat
door
de
maag.
Harlow
toetste
deze
hypothese
met
de
test
met
kleine
aapjes.
Twee
kunstmoeders:
één
van
staaldraad
met
melk
en
één
met
zachte
vacht
zonder
melk.
Aapjes
brachten
meer
tijd
door
bij
de
zachte
aap,
en
de
‘voedende
moeder’
werd
alleen
opgezocht
om
te
drinken.
Zo
belangrijk
was
het
stillen
van
de
honger
dus
niet,
de
hypothese
van
Freuds
werd
ontkracht.
Op
basis
van
observatie-‐informatie
kon
Harlow
conclusies
trekken
over
het
belang
van
voeding
door
de
moeder
(het
bleek
ook
dat
de
afwezigheid
van
een
‘echte’,
communicerende
moeder
funest
was
voor
de
kleine
aapjes).
2
, 1.3 Insider
of
outsider?
Met
of
zonder
systematiek?
Systematisch
of
gestructureerd
à
observerend
gedrag
opdelen
in
stukjes
à
vooral
registreren
van
wanneer
of
intensiteit.
Participerende
en
niet-‐participerende
observatie
à
onderzoeker
maakt
deel
of
geen
deel
uit
van
de
groep
die
hij
observeert.
Systematisch
of
onsystematisch
à
dat
precies
vastligt
wat
en
hoe
wordt
geobserveerd
en
registreert
(bij
systematisch).
4
mogelijkheden:
• Onsystematisch
en
niet
participerend
• Onsystematisch
en
participerend
• Systematisch
en
niet
participerend
• Systematisch
en
participerend
Alleen
systematische
observatie
behoort
tot
wetenschappelijke
activiteit!
1.4 Stappen
bij
observatieonderzoek
1. Onderzoeksvraag
opstellen
à
hoeft
nog
niet
gedetailleerd,
maar
is
wel
leidraad
2. Observeren
waar
je
onderzoek
moet
worden
uitgevoerd.
Werken
aan
je
instrumenten.
Kijken
naar
doelgedrag
om
hypothesen
op
te
stellen.
3. Concrete
voorspellingen
noteren
4. Selecteren
van
variabelen
die
gemeten
dienen
te
worden
5. Beslissingen
maken
over
de
karakteristieken
van
het
te
observeren
gedrag
(frequentie,
intensiteit,
enz.)
6. Onderzoek
uitvoeren
en
verzamelen
van
gegevens
7. Gegevens
analyseren
met
behulp
van
statistische
technieken
en
voorspellingen
nagaan
8. Onderzoeksverslag
maken
volgens
de
regels
1.5 De
plaats
van
de
observatie:
in
het
laboratorium
of
in
het
veld?
Laboratorium
Wetenschappers
hebben
voorkeur
voor
observatie
onder
standaardomstandigheden:
• Geen
invloed
van
context
• Geen
zorgen
over
identieke
omstandigheden
voor
proefpersonen
• Ruimte
goed
uitgerust
met
camera’s
en
onewayscreens
(aanwijzingen
aan
cameraman
doorgeven,
manipuleren)
• Dichtbij
(tijdsbesparing)
• Mogelijkheid
om
experimenteel
aan
het
werk
te
gaan
Voordeel
van
manipulatie
is
dat
men
bepaalde
theoretisch
veronderstelde
onafhankelijke
variabelen
(oorzaken)
kan
manipuleren
en
op
basis
van
die
manipulaties
betere
(intern
valide)
uitspraken
kan
doen
over
afhankelijke
variabelen
(gevolgen).
Veldstudies
Veldstudies
(gedrag
van
mensen
in
hun
dagelijkse
omgeving)
hebben
meestal
als
doel
gedrag
te
beschrijven
onder
natuurlijke
omstandigheden.
Oorzaak
en
gevolg
zijn
meestal
niet
goed
te
onderscheiden.
Interne
validiteit
gering,
maar
externe
groot.
Pure
beschrijvingen
als
zeer
nuttig.
Veldstudies
vaak
moeilijker
te
realiseren.
Ongemak
voor
onderzoekers,
maar
(positief)
leveren
wel
informatie
op
die
je
anders
niet
kan
verkrijgen.
Combinatie:
Zinvol.
Sterke
kanten
van
beiden.
Ecologisch
validiteit
à
de
mate
waarin
de
resultaten
van
onderzoek
gegeneraliseerd
kunnen
worden
naar
andere
omstandigheden
(Bronfenbrenner).
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yvonnvdg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
