Leerdoelen stem:
Leerdoel 1: De student ontwerpt, beschrijft en communiceert preventie -opties ter behoud
van gezond stemgedrag en ter voorkoming van stemproblemen
1.1 De student noemt voorbeelden van preventie ter voorkoming van verkeerd stemgebruik en 1.2
De student licht toe welke stemproblemen voorkomen kunnen worden horen bij elkaar!
De stem
professionele stemgebruikers zijn voor hun broodwinning direct van hun stem afhankelijk
Stemrisico’s worden niet voortijdig gesignaleerd
Primair: heesheid, stembreuken, afonie
Secundair: stress, angst, mislukken
Analyse eigen stem
wat hoor je?
hoe komt de stem tot stand?
welk gevoel of emotie hoort daarbij? (baalt dat je stem het niet doet)
wat is de boodschap? (afhankelijk van beroep)
Brok in keel ontstaan door onderdrukken van emoties
Stem beoordelen op:
luidheid (gemiddeld 68 dB - akoestiek is groter in een collegezaal dan in een normaal
klaslokaal. In een normaal klaslokaal, met kleine akoestiek, is iemand beter verstaanbaar)
toonhoogte (vrouw 220 Hz, man 120 Hz - als je last van je stem hebt, dan lager en
ontspannen spreken. Bij hoger spreken, kost het meer energie)
kwaliteit (klinkt de stem helder, dof, krakerig, mat, schor)
intonatie (variëren in melodie)
Stemgeluid
longen: actuator → lage ademhaling, diep vanuit je longen
larynx: generator → daar gaat het geluid langs en doorheen
aanzetstuk: resonator → keel- neus- en mondholte nodig
articulator: formator → klanken vormen van de lucht
resultaat: timbre
Afwijkend:
overal waar TE voor staat is afwijkend. (Te hoog, te hard, te laag)
stem is goed en gezond: wanneer stem geschikt is voor een bepaalde taak of binnen
bepaalde context. Dus economische stemgebruik. (leerkracht moet de hele dag goed zijn,
maar voor iemand achter de computer, dan minder goed praten. Ligt eraan welke functie je
hebt en waarvoor je je stem nodig hebt)
fysiologische goede stemkwaliteit: helder klinkende stem, geen kraakjes.
Belasting versus belastbaarheid
wat kan jou stem aan? waar is dat van afhankelijk?
Belasting: belasting die de stem ondergaat en is afhankelijk van duur, volume en toonhoogte
,Overbelast: in volksmond: ‘mijn spieren zijn opgezet in mijn nek, ik moet moeite doen om stem te
krijgen’ → dan weet je dus dat de larynxspieren niet de nodige energie kunnen leveren.
duur: de kern van het probleem bij luider spreken. Hoger praten resulteert in verhoogd risico
op overbelasting of stemstoornissen. Overbelasting als je het te lang en te veel verkeerd doet
trillingsfrequentie: tweede punt bij belasting. Vrouwen zijn kwetsbaarder dan mannen,
omdat vrouwen kortere stembanden hebben. Je gaat je stem voileren, zodat je
verstaanbaarder bent.
luider spreken: is een derde punt. Meeste mensen verheffen de stem bij meer volume, dit
betekent toename van de toonhoogte in plaats van luider spreken.
Duren deze enige tijd, dan is belasting hoog en kom je in de problemen.
Stembelasting:
1. persoonsgebonden factoren:
laryngeale constitutie: hoe ziet hij eruit? wat kan hij allemaal?
persoonlijkheidskenmerken: verlegen of graag in belangstelling
laryngeale conditie:
2. niet-persoonsgebonden factoren:
de taak en de akoestische condities waarbinnen men moet spreken (kleine ruimte,
grote ruimte, open ramen
Stembelastbaarheid
cliënt vraagt vaak om zijn belastbaarheid te verbeteren, maar de eerste stap is het scheppen van
betere condities
sleutelen aan ongunstige omgevingscondities (akoestiek- ruimtes)
persoonsgebonden stemzorg (stemhygiëne)
taak aanpassen (minder lang en frequent praten)
pauzes
stemtraining
Streven naar goed evenwicht tussen belasting en belastbaarheid, dit verschilt per individu.
Belasting versus belastbaarheid
- spreekvaardigheid
- extra vaardigheid
- geschikt stemapparaat
- externe factoren
Top 15 voor stemproblemen:
1. poliep
2. schreeuwen/roepen
3. fluisteren
4. overbelasting door verkeerd stemgebruik door voceren (te hoog, te luid) -- alles met TE
5. akoestiek
6. ventilatie (ramen open)
7. stemaandoeningen
, 8. stemmisbruik/verkeerd stemgebruik → fonostemtrauma
9. kleine stemomvang (niet hard spreken)
10. veroudering van de stem
11. lichaam vermoeidheid (burn-out)
12. bepaalde medicijnen
13. adem gekoppeld aan longproblemen (astma, bronchitis, luchtweginfecties, chloor, gassen,
dampen)
Fonostemtrauma: alles wat je doet om je stem te beschadigingen
anno 2012 spreken we niet meer van verkeerd stemgebruik en stemmisbruik
gedragingen die bijdragen aan letsel, ontsteking of beschadiging van de stemplooien, dus een
afwijking in toonhoogte, luidheid en kwaliteit
ontstaat geleidelijk: gespannen of vermoeide stem
Negatieve factor:
verkoudheid
roken of werken in rokerige omgeving
allergie
angst en stress
spreken in lawaai
vrouw
ongunstige ademhaling: thoracaal
weinig pauzes en rust
weinig water
stress
akoestiek
Inspanning/belasting (dat wat ze doet/activiteit)= spreken in lawaaierige en rokerige ruimte,
lichamelijk veel van Pim gevraagd.
Ontspanning/belastbaarheid (wat voor belasting zorgt)= allergie, jonge leeftijd, te veel doen wat
van invloed is op je stem, leefstijl, vermoeidheid. -- wat kan je stem/lichaam niet meer aan
Groepen stemgebruikers:
1. professionele acteurs: elite vocal perfomers
2. professional voice users: leerkrachten, priesters, telefonisten
3. non vocal professionals: juristen, zakenlui, verkopers
4. non vocal non professionals: fabrieksarbeiders, kantoormedewerkers
Wat heeft professionele stemgebruiker nodig:
uitleg hoe je de stem werkt (kennis van stem)
goed stemorgaan
opleiding, training/therapie
stemhygiëne
realiteitszin (beperking, wat is haalbaar)
Stem in topconditie
