Hoorcollege – Middeleeuwen 1
14-11-2016
A. Periodisering
Achteraf ga je de geschiedenis periodiseren en benoemen. De standaard indeling is:
Oudheid middeleeuwen nieuwe tijd
Er wordt denigrerend over de middeleeuwen gedacht. De eerste die erover sprak is Petrarca,
hij vindt het heel jammer dat hij niet in de romeinse tijd heeft geleefd en wacht met
weemoed op een nieuwe tijd. De middeleeuwen stopt met de komst van de renaissance in
Italië.
A3 is de kenmerkende periode indeling van Wilschut alleen bekend in Nederland. De
middeleeuwen is in twee blokken verdeeld, de lage- en de hoge middeleeuwen.
A4 is een afbeelding dat de laatste West-Romeinse keizer wordt afgezet, Romulus augustus.
Hierbij start de middeleeuwen. Hierbij valt het West-Romeinse rijk in 476 en wordt dan ook
gezien als een breekpunt.
A5 er is discussie over de periode indeling: 500-1500 of 300-1800.
De middeleeuwen is gebaseerd op 3 pilaren:
1. De overleving van de klassieke wereld
2. De christelijke wereld
3. Germaanse wereld, die hun culturen en tradities meenemen.
Dit bij elkaar vormt de samenleving van de middeleeuwen.
B. Klassieke wereld
Er is een crisis in de 3e eeuw want de door de grote van het romeinse rijk ontstaan er
problemen. Er is veel druk op de bevolking, belastingen, nieuwe volkeren door invasies en
landen die los willen komen van het rijk. Er ontstaat dus veel onrust en chaos in het rijk. Er
zijn ook veel soldatenkeizers die niet lang aan de macht blijven door o.a. verraad.
Er komt rust aan het einde van de 3e eeuw als Diocletianus aan de macht komt. (r. 284-305).
Hij regeerde vrij lang voor die tijd en gaat zich meer goddelijk opstellen en niet als gelijke van
de soldaten zodat men tegen hem op gaat kijken. (Dominus i.p.v. primus inter pares). Hij
verdeeld het rijk in 4 delen. (tetrarchie). 2 delen behoren augustus toe en 2 delen behoren
Caesar toe. Er is dus 1 keizer en 2 sub keizers. De belastinghervormingen worden
doorgevoerd met een nieuwe munt en hij laat het toe om meer in natura te betalen. Rond
303 begon hij met het vervolgen van christenen. Dit gebeurde systematisch en werd
waarschijnlijk gedaan omdat hij het christendom als bedreiging zag voor zijn macht en het
behouden van rust. In 305 gaat hij met pensioen.
Constantijn nam de macht pas over in 306 en regeerde tot 337. Ook hij ging hervormingen
doorvoeren. De nieuwe orde wordt gehandhaafd met het christendom. Hij schaaft de
,tetrarchie af, behoud de administratie, maakt de beroepen erfelijk (voorganger van het hof
stelsel) en sticht een nieuw Rome wat hij Nova Roma noemt Constantinopel. Dit deed hij
omdat het oosten belangrijk werd en daar zijn nieuwe machtseenheid stichtte. Dit is
belangrijk voor het begin van de middeleeuwen.
Theodosius (r. 379 – 395). Nam het over van Constantijn. De bovenlaag van het romeinse rijk
bekeerde zich in snel tempo tot het christendom. Hij moest als eerste barbaren binnen zijn
rijk laten waarna er meer volgden. Voor het christendom moest geloven in de drie eenheid.
C. Christendom (OT)
Het christendom is ontstaan uit het jodendom waarbij Jezus als Messias werd gezien. Jezus
zou de zoon zijn van God. Jezus was een Jood maar kwam met een nieuw verhaal wat de
Joden niet geloofde. Je moet geloven dat Jezus christus is en als verlosser is gekomen. Als
christen moet je ook geloven in de bijbel die is verdeeld in twee delen: het oude testament
(Hebreeuws) en het nieuwe testament (geschreven na de dood van Jezus).
Oude Testament TeNaCh
De T staat de Thora. Het eerste boek is Genesis waarin God de aarde schept in 7 dagen. Het
verhaal van Adam en Eva wordt hierin vertelt. De wereld zou perfect zijn maar na het eten
van de appel worden ze gestraft, voornamelijk de vrouw (zwangerschap 9 maanden,
menstruatie). Het paradijs verdwijnt en je moet je hele leven werken om je zonden af te
kopen.
Er komen kinderen en dit is het tweede verhaal. In dit verhaal wordt de eerste moord
gepleegd. Cayn en zijn broer offeren aan god en het offer van de broer wordt geaccepteerd
maar dat van Cayn niet. Uit Jaloezie en woede slaat Cayn zijn broer dood. Hierna werden er
diverse dingen (moedervlek) gezien als teken van Cayn waarbij dit slecht is.
DE mensheid is niet meer ‘goed’ en valt niet meer te redden.. hierdoor komt ere een
zondevloed, de hele wereld komt onder water te staan. Alleen het nageslacht van Noah
overleefd het. Hij moet een ark bouwen om te overleven.
Zij overleven het en moeten zich verspreiden maar den dit niet, ze gaan samen hokken. Ze
bouwen een toren, de toren van Babel. God vindt dit een teken van arrogantie en grijpt in.
C4????
Abraham (staat voor oud) en zijn vrouw Sara wilden kinderen maar dat lukte niet. Hij
verwekt een kind bij zijn slavin, Ismael. Later krijgt hij toch een kind van Sara, Isaac. Hierdoor
ontstaat een conflict en wordt Ismael weggestuurd. Hierna wilt Abraham zijn andere zoon
offeren maar wordt uiteindelijk gestopt door god. Abraham wordt gezien als vader van het
christendom.
Dan krijg je het verhaal uit Exodus, speelt zich af in Egypte. Mozes en God zorgen voor
plagen omdat het volk wordt onderdrukt. De Joden moeten de vluchten door de Rode zee
over te steken. Hierna komen ze in het beloofde land en krijgt Mozes de 10 geboden
(leefregels) van God aangereikt.
,Er wordt een nieuwe staat gesticht en er komt een Koning, David. Hij vergrote het koninkrijk
van de Joden.
Hierna komt Koning Salomon vooral bekend staat om het oordeel van Salomon kind door
de helft. Hij werd gezien als wijze.
Het Oude testament bestaat vooral uit: wijsheden, spreuken, psalmen en profeten.
In de laatste boeken van het oude testament worden de profeten besproken.
Het oude testament is vastgesteld in 500 v. Christus.
D. Christendom (NT)
Na de geboorte van Jezus is het nieuwe testament geschreven. Het verhaal van engel Gabriel
die de boodschap brengt aan Maria staat officieel niet in de Bijbel maar is erbij
bedacht/geschreven. Dit heeft te maken met het zondenvrij zijn als je door God bent
geschapen. Jezus is geboren uit de maagd Maria. In de bijbel wordt er na de geboorte van
Jezus gesproken over de 3 wijze die naar de koning gaan. (dit zijn de 3 koningen). Koning
Herodus voelt zich door zijn geboorte bedreigt en laat alle kinderen onder de 4 jaar
vermoorden. Jezus krijgt volgelingen en wordt uiteindelijk door Judas verraden na het
laatste avondmaal. De Joodse raad is tegen Jezus omdat hij niet vermeld is in het oude
testament en uit Nazareth komt. Hij wordt uitgeleverd aan de Romeinen en Pilatus stelt het
volk nog de keuze om hem vrij te laten, maar dit wordt niet gedaan. Hij wordt gekruisigd en
moet zijn eigen kruis dragen. Na zijn dood wordt hij ‘begraven’ en zijn graf wordt bewaakt. 3
dagen na zijn dood ‘staat jezus op uit de dood’. 1 van zijn apostelen Thomas geloofd het niet
(de ongelovige thomas). Uiteindelijk wel na hij Jezus heeft gezien na zijn dood. De kruisiging
van Jezus wordt nu ‘goede vrijdag’ genoemd omdat hij gestorven is voor ‘onze’ zonden. De
eerste die Jezus levend ziet is Maria Magda Lena, zij is in de loop van de geschiedenis tot van
alles vervormd. Na zijn dood en opstanding verricht hij wonderen, zo laat hij blinden weer
zien. Dan overlijdt hij en gaat hij naar de hemel, genaamd hemelvaart.
De apostelen komen bijeen om te bepalen of de christenen zich ook moeten laten besnijden
net zoals de Joden. Er wordt besloten dat dit niet hoeft waardoor er een officieel breekpunt
komt tussen het Jodendom en het Christendom. Het christendom gaat ervan uit dat de oude
wetten van het Jodendom niet meer gelden.
15-11-2016
A. Apostelen
Verspreiden de boodschap van jezus en bouwen daarmee ook de kerk op. Als Jezus wegvalt
beginnen zij met het opschrijven van de boodschap van Jezus, dit wordt de Evangelie. Er zijn
vele evangeliën, maar er zijn er 4 opgenomen in de bijbel.
Simon Petrus:
Eerste onder de apostelen. Jezus zei: ‘Op Petrus (=rots) bouw ik mijn kerk.’ Petrus
had dan ook de sleutels tot de hemel, alles wat hij zei zou ook kloppen in het
hiernamaals. Petrus is gekruisigd (op zijn kop). Pausen zien en noemen zichzelf als
, opvolger van Petrus. Petrus was namelijk bisschop van Rome, omdat hij de opvolger
was van Jezus.
Andreas:
Ook hij is gekruisigd, anders als Jezus (schuin), omdat hij het niet waardig is hetzelfde
te sterven. (andreaskruis). Hij heeft veel nieuwe gemeenten gesticht, de leider van
zo’n gemeenschap is een bisschop. Hij zou de eerste bisschop zijn van
Constantinopel.
Jakobus de Meerdere:
Is het symbool voor de pelgrims. Zijn graf was dan ook 1 van de grootste pelgrims
oorden in de Middeleeuwen (Santiago). Hij leefde in Jeruzalem en heeft niet veel
gereisd in zijn leven. Was wel voor de besnijdenis van de christenen.
Johannes:
Is vooral bekend als Evangelist en niet als apostel. Hij sterft aan ouderdom en is niet
vermoord. Schreef 1 van de 4 evangeliën.
Filippus:
Bekeerde mensen. Hij dode heilige slangen en heelde mensen met slangenbeten. Hij
offert zichzelf op om een tempel te verwoesten.
Bartolomeus:
Is vermoord, levend gevild, omdat hij christen was.
Thomas:
Is ook gaan prediken en we weten niet hoe hij is gestorven. Hij staat bekend als de
ongelovige Thomas.
Mattheüs:
Gedood met een bijl en was een handelaar, schreef 1 van de 4 evangeliën.
Jakobus de mindere:
Weinig van bekend, is dood geknuppeld.
Judas Thaddeus:
(NIET Judas de verrader)
Simon de Zeloot
Matthias
Paulus:
Is een strenge Jood en heeft een hekel aan Jezus en zijn Apostelen. In zijn tocht naar
hen toe krijgt hij een verschijning waarna hij zich laat bekeren en gaat vechten voor
het christendom. Hij wordt ook wel gezien als de dertiende apostel maar hij heeft
Jezus nooit gezien, alleen na zijn dood, zo zegt hij. Hij is wel erg belangrijk voor de
verspreiding van het christendom. De leider van Rome wordt gezien als opvolger van
Petrus en ook Paulus. Veel brieven van hem zijn gevonden en opgenomen in de
Bijbel, waarin staat hoe je als Christen moet leven.
B. Evangelisten
