Samenvatting kennistoets hoofdfase 1, periode 1 (leerjaar 2)
Productleer en voedselbereiding, voedingsleer, pathofysiologie, dieetleer, sociale wetenschappen en onderzoek
Productleer en voedselbereiding
SPORTVOEDING
Voor de inspanning
• Volg een gemodificeerd supercompensatie dieet
• Vermijd vezelrijke producten de dag vóór competitie
• Drink voldoende water, met name bij de voorbereiding voor competitie in een warme
omgeving bij een hoge luchtvochtigheid
• Doe allereerst ervaring op met voedingsinterventies alvorens implementatie ervan in de
voorbereiding voor competitie
Supercompensatie dieet: Gedurende een periode van 6 dagen wordt volgens een zogenaamd
"tapering-down" regime het trainingsvolume verlaagd, terwijl de inspanningsintensiteit gehandhaafd
wordt. In deze periode wordt de koolhydraat inname middels de voeding langzaam verhoogd van 50
tot ongeveer 70-75 energieprocent.
Een hypotone drank bevat (algemeen genomen) minder dan 4 gram suiker per 100 ml en heeft een
lage osmotische druk. Het is een dorstlesser en geeft weinig energie in de vorm van suikers.
Hypotone drank heeft een snellere opname dan water alleen. Het wordt veel gebruikt bij
recreatiesport.
Een hypertone drank bevat meer dan 8 gram suiker per 100 ml en heeft een hogere osmotische druk
dan het lichaamsvocht. Het primaire doel van deze drank is dat het dient als energieleverancier. Het
wordt trager opgenomen dan water. Deze sportdrank is ideaal 30-60 minuten voor/na sporten, maar
ook voor bouwvakkers die hard werken, studenten, maar ook wanneer je bijvoorbeeld een flink stuk
gaat autorijden.
Een isotone drank bevat (algemeen aangenomen) tussen de 4 en 8 gram suikers per 100 ml en heeft
ongeveer eenzelfde osmotische druk als het lichaamsvocht. Deze drank dient als dorstlesser, maar
tevens als energieleverancier. Deze drank wordt veel gebruikt bij duursporters.
Vlak voor de inspanning
• Gebruik een kleine, koolhydraatrijke maaltijd >2 uur vóór de start om te zorgen dat ook de
leverglycogeenvoorraad vlak voor inspanning optimaal is.
• Neem 6-8 ml/kg lichaamsgewicht sportdrank 5 min. vóór de start of tijdens de warming-up
Tijdens de inspanning
• Gebruik een geschikte sportdrank om de beperkte endogene voorraden aan te vullen
• Gebruik 6-8 ml/kg lichaamsgewicht vlak vóór de start of tijdens de warming-up
• Gebruik 2-3 ml/kg lichaamsgewicht elke 15-20 min. tijdens inspanning
Koolhydraten tijdens inspanning van ongeveer 45 minuten of langer kunnen de duurcapaciteit en
prestatie verbeteren. Er wordt aangeraden om 30-90 gram koolhydraten per uur te nuttigen.
Waaraan moet een goede sportdrank voldoen?
• 6-8% koolhydraat oplossing
• glucose en maltodextrines als primaire koolhydraatbron
• iso- tot hypotoon
, • toevoeging fructose en/of sacharose
• goed smaken
• natriumgehalte 200-1200
• Osmolaliteit <400 mOsmol/kg
Waaraan moet een goede hersteldrank voldoen?
• 6-18% koolhydraatoplossing
• glucose en maltodextrines als primaire koolhydraatbron
• 2-6% eiwit of eiwithydrolysaat
• natriumgehalte 600-1200 mg/L
• goed smaken
Na de inspanning
• Binnen 2 uur 1 – 2 g koolhydraten per kg
• 20 –25 g eiwit in de eerste maaltijd na inspanning of als hersteldrank
• Beperkt gebruik van vetrijke producten indien dit koolhydraatinname beperkt
• Binnen 2 – 3 uur vochtinname 150% van verlies. Natriumbevattende voedingsmiddelen
stimuleren vochtretentie.
• Alcohol (> 5%) vertraagt rehydratie
• Gebruik koolhydraatrijke hersteldranken, met name wanneer er binnen 24 uur weer een
nieuwe prestatie geleverd moeten worden
• Start met het nemen van een hersteldrank onmiddellijk na inspanning
• Koolhydraatinname tussen 1.0-1.5 g/kg lichaamsgewicht per uur
• Gebruik extra water indien nodig
De eiwitaanbevelingen zijn:
- Inname van 0,8 – 1,0 g/kg lichaamsgewicht bij fysieke activiteit ter bevordering van
algemene fitheid
- Inname van 1,0 – 1,2 g/kg lichaamsgewicht bij fysieke actieve ouderen in het algemeen
- Inname van 1,0 – 1,5 g/kg lichaamsgewicht bij een matig intensieve training van volwassenen
- Inname van 1,5 – 2,0 g/kg lichaamsgewicht bij een hoge mate van intensieve training van
volwassenen
Supplementen met een prestatiebevorderend effect:
1. Er is recent bewijs dat cafeïne al in relatief lage doseringen een prestatieverbeterend effect
heeft (1-3 mg/kg of 70-150 mg cafeïne), wanneer de cafeïne wordt ingenomen voor en/of
tijdens de inspanning.
2. Het belangrijkste voordeel van creatinesuppletie lijkt een toename in de snelheid van
creatinefosfaatresynthese te zijn tijdens het herstel tussen inspanningssessies van hoge
intensiteit.
3. Het gebruik van lactaatbuffers natriumbicarbonaat in zuivere vorm, kan een bruikbare
strategie zijn voor het verbeteren van de prestatie voor inspanningen waarbij gebruik wordt
gemaakt van de anaerobe glycolyse.
MEDISCHE DRINKVOEDING
Soorten:
- Aanvullende voeding: voeding aanvullend op onze voeding
- Volledige voeding: drinkvoeding die alle voedingsstoffen bevatten die een mens nodig heeft,
bij gebruik van 5-7 flesjes kan het de normale voeding vervangen.
- Polymeer: voeding met onverteerde (intacte) eiwitten, vetten en koolhydraten.
, - Oligomeer/monomeer: voeding met geheel of gedeeltelijk verteerde eiwitten, vetten of
koolhydraten.
Verrijkte drinkvoeding = verrijkte drinkvoedingen waaraan de fabrikant extra vitaminen en
mineralen heeft toegevoegd (bv. Resource HP/HC).
Geconcentreerde drinkvoeding = compact drinkvoeding evenveel energie als normale drinkvoeding,
maar in mindere hoeveelheid (125 ml tegenover 200 ml).
Ziektespecifieke drinkvoeding = voeding specifiek bedoeld voor mensen met een bepaalde ziekte (bv
Respifor voor COPD, Cubitan voor Decubitus).
Modulair = voeding met alleen eiwitten óf vetten óf koolhydraten of een combinatie van twee van
deze voedingsstoffen. Modules komen voor in zowel poeder- als vloeibare vorm. Ze worden ingezet
voor het aanvullen van specifieke voedingsstoftekorten. De modules kunnen gemengd worden door
uw reguliere maaltijden en dranken.
Nutricia heeft Respifor drinkvoeding ontwikkeld, speciaal voor COPD-patiënten. Deze drinkvoeding is
uitermate geschikt voor COPD-patiënten door de unieke samenstelling aan vitaminen, mineralen en
antioxidanten. Deze drinkvoeding bevat over het algemeen meer vitaminen en mineralen dan
drinkvoeding voor ondervoeding; maar het vetgehalte is lager, terwijl de koolhydraat- en
eiwitgehalte hoger is.
Energie- en eiwitrijke voeding
Duocal: koolhydraten en vetten, bijvoorbeeld te gebruiken bij lever- en nierziekten en katabole
stress. Ook geschikt om dieetvoeding voor zuigelingen mee te verrijken.
Protifar: eiwitrijk, bijvoorbeeld bij ziekte-gerelateerde ondervoeding als aanvulling op de normale
voeding.
Calogen: een lange keten triglyceride ( LCT) vetemulsie
Fantomalt: dextrine-maltose
VOEDING VOOR ZWANGEREN
Niet eten tijdens zwangerschap:
- Rauw vlees (tartaar, carpaccio, halfdoorbakken biefstuk). Rauwe, gedroogde of
gefermenteerde vleeswaren (filet americain, ossenworst, theeworst, boerenmetworst,
chorizo, rosbief, rauwe ham, parmaham, salami, cervelaat): deze soorten vlees kunnen
ziektemakers bevatten.
- Lever, leversmeerworst of leverpaté: teveel vitamine A kan zorgen voor aangeboren
afwijkingen bij de baby
- Gerookte kant-en-klare vis uit de koeling (gerookte zalm, bokking, haring, sprot, forel), zowel
vacuümverpakt als andere soort verpakking, sushi met rauwe vis en rauwe haring, rauwe
schaal- en schelpdieren (kreeft, garnalen, krab, mosselen, oesters, coquilles, kokkels)
roofvissen (zwaardvis, snoek, snoekbaars, haai, makreel, paling, tonijn). Eet deze ook niet uit
blik of gerookt. Vette vis (haring, Atlantische zalm, bokking, sardines). Verhit deze vis altijd
door en door. Vis uit blik of pot is al verhit geweest en hoef je niet opnieuw te verhitten.
Rauwe vis kan listeria bevatten.
- Zachte en harde kaas gemaakt van rauwe melk, rauwe eieren en producten met rauwe
eieren, zoals zelfgemaakte mayonaise of zelfgemaakte tiramisu , rauwe melk. De bacteriën in
rauwe melkproducten zijn schadelijk voor de baby.
- Alcohol, dranken met veel cafeïne (koffie of energiedrankjes), venkelthee en anijsthee,
zoethoutthee. Teveel cafeïne, beperk tot 1 a 2 kopjes per dag.
- Kruidenpreparaten (pillen) en etherische olie van kruiden, keukenkruiden: anijs, dragon,
venkel, basilicum, piment, nootmuskaat, kaneel, sassafras, dong quai, foelie en peper. Deze
kruiden bevatten plantengifstoffen die in grote hoeveelheden schadelijk kunnen zijn.
, - Superfoods waarover effecten onbekend zijn, dropjes (i.v.m. verhoogde bloeddruk), rauwe
kiemgroenten als taugé i.v.m. salmonella.
BABY/KINDERVOEDING
In de periode van 4 tot 6 maanden kun je beginnen met het geven van een paar kleine eerste hapjes:
de oefenhapjes. Ze komen nog niet in de plaats van borst- of flesvoeding. Met het geven van
oefenhapjes ga je door tot je kindje 8 maanden is. Daarna vervangt vaste voeding geleidelijk steeds
meer de borst- of flesvoeding. Vanaf 7 maanden brood met korst om te leren kauwen.
Wat geef je niet als oefenhapje?
- Rauw vlees en producten van rauw vlees, rauwe schaal- en schelpdieren, producten met
rauwe eieren: hierin kunnen ziekmakende bacteriën zitten.
- Lever, leversmeerworst of leverpaté: dit bevat veel vitamine A. Een teveel kan bijvoorbeeld
leiden tot hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid en vermoeidheid bij je kind.
- Smeerkaas en gewone kaas, dit bevat veel verzadigd vet en zout. De nieren van jonge
kinderen kunnen nog niet veel zout aan; neem 30+ smeerkaas met minder zout.
- Honing, kan besmet zijn met een bacterie waar kinderen tot 1 jaar erg ziek van kunnen
worden.
- Gewone melk: borstvoeding en flesvoeding is beter afgestemd op de behoefte van een baby;
het bevat meer ijzer en goede vetten en minder eiwitten dan gewone melk. Een beetje
gewone melk is niet schadelijk, maar als hij te veel gewone melk drinkt, krijgt hij te weinig
ijzer binnen en dat kan leiden tot een tekort. Te veel eiwit kan bovendien schadelijk zijn voor
de nieren van een baby.
- Chocolademelk en zuiveldranken met een zoete smaak, zoals Fristi en Yoki, deze dranken
heeft je kind niet nodig. Ze bevatten veel suiker.
- Magere of halfvolle yoghurt, vanaf 8 maanden kan een beetje als toetje wel, zolang
borstvoeding of opvolgmelk maar de grootste melkbron blijft.
- Alle zoete dranken en zoete kindertoetjes, deze dranken bevatten veel suiker en zijn slecht
voor het gebit. Ook went je kind hierdoor aan een zoete smaak.
- Toegevoegd zout, de nieren van jonge kinderen kunnen nog niet veel zout aan.
- Kant-en-klaarmaaltijden met toegevoegd zout, producten hebben van zichzelf al veel smaak
dus is het niet nodig om hier zout aan toe te voegen.
De Rapley-methode: Met deze methode geef je je kind, in plaats van gepureerd eten, stukjes die hij
zelf in zijn mond kan stoppen. Voor je je kind grotere stukjes gaat geven, moet hij rechtop kunnen
zitten, en goed kunnen slikken en kauwen, anders is er risico op verslikken.
Water en thee kun je het beste in een beker geven. Een zuigfles of tuitbeker knoeit een stuk minder,
maar met een normale kinderbeker traint je kind zijn mondspieren die hij nodig heeft om te kunnen
kauwen en praten.
ENERGIEDRANKJES
Als je alleen naar cafeïne kijkt gelden in het kort deze adviezen:
- Ongeveer 4 blikjes energiedrank per dag of minder voor gezonde volwassenen
- Geen energiedrank voor kinderen onder de 13 jaar
- Maximaal 1 blikje energiedrank per dag voor kinderen tussen de 13 en 18 jaar
- Zo min mogelijk, en maximaal 1 blikje per dag voor zwangere vrouwen en vrouwen die
borstvoeding geven.
Deze adviezen gelden niet als je daarnaast koffie neemt. Als je als gezonde volwassenen 1 blikje
energiedrank drinkt, dan kun je dus nog 3 kopjes koffie nemen. Wel is rekening gehouden met
cafeïne uit andere bronnen zoals thee, frisdrank en chocolade.
