Inleiding in de psychische gezondheidszorg H1
Kennen voor de toets van dit hoofdstuk:
- Wat zijn psychische problemen en stoornissen, hoe en wanneer uiten deze zich?
Determinanten psychische stoornissen/problemen.
- Indelingsmodel DSM 5 en de kritische kanttekeningen op DSM
- Ontstaan van psychische problemen/stoornissen vanuit:
- biologisch perspectief
-psychologisch perspectief
-sociaal perspectief
-cultureel perspectief
1.1. Psychische problemen
Psychische problemen gebruiken we als overkoepelend begrip, psychische stoornissen zitten meer in
het domein van de psychiatrie en klinische psychologie. Het gaat dan bij psychische problemen dan
vooral om de problemen in de ontwikkeling of de realisatie van psychische functies.
Psychische functies kan je het best opvatten als processen die zich in de hersenen afspelen en
waarmee wij in staat zijn om in het dagelijks leven te functioneren. Psychische functies is gebaseerd
op ons gedrag, dus ons denken, voelen, vorming van geheugen, samenleven en met andere mensen
kunnen samenwerken. Niet alle processen zijn aan te merken als psychische functies. Het verschil
tussen psychische functies als processen en andere hersenprocessen is dat het bij psychische functies
zich kunnen ontwikkelen door ervaringen op te doen en daardoor te leren.je gedachten zijn dan
voortdurend in ontwikkeling en je motivatie verandert waardoor je in staat bent een doel na te
streven die pas na enkele jaren bereikt kan worden. We kunnen onszelf dus motiveren i.p.v. dat
andere ons opdrachten geven. Van de meeste psychische functies zijn we ons niet bewust. We
beïnvloeden psychische functies door ander gedrag te vertonen. Als je ergens bang voor bent en je
gaat er anders over nadenken omdat je je realiseert dat er geen enkele reden is om bang te zijn, kan
je je angst overwinnen.
Onderzoek berichten: psychische problemen
- Psychische problemen in de jeugd vorspellen voor later grotere kans op lichamelijke
aandoeningen.
- Psychische problemen bij kinderen kunnen na 50 jaar nog economische en psychosociale
gevolgen hebben.
- Vele actuele en latere psychische problemen hebben te maken met dynamiek en structuur
van gezin
- Veel vluchtelingenkampen met psychische problemen zoals psychoses.
- Na zwangerschap is de kans op psychische problemen bij vrouwen hoger.
- Mensen met psychische problemen zijn veel vaker slachtoffer van moord of doodslag.
Volgens Rodway, 2014.
1.1.1 Stoornissen
Wanneer er sprake is van een psychische stoornis, is er meer aan de hand dan een psychisch
probleem en is het vaak niet mogelijk omdat probleem snel op te lossen. Ze kunnen ontstaan
,doordat de hersenen op een bepaalde manier werken waardoor de normale ontwikkeling niet goed
verloopt of er ontstaan tekorten in het denken, voelen, motivatie of de manier waarop iemand zich
gedraagt. De psychische functies bij een stoornis zijn vaak voor langere tijd of levenslang. Het proces
in de hersenen zijn als het ware uit balans, de disbalans is duurzaam en vaak niet mogelijk, zeker niet
voor betrokkenen. Dan komt de psychische gezondheidszorg in beeld.
Psychische problemen kunnen na verloop van tijd overgaan in psychische stoornissen. Dit proces
maakt het moeilijk om de grens aan te geven van wanneer iets normaal is en wanneer niet. Er zijn
bijvoorbeeld mensen die stemmen horen en daarmee in gesprek gaan. Iedereen kan zonder enige
moeite zijn moeder oproepen in het hoofd en daarmee in gesprek gaan. Dat kan stilletjes maar ook
hardop. Het verschijnsel van stemmen horen kan wijzen op een psychose of schizofrenie, maar dat
hoeft dus niet. Ook zit iedereen wel eens in een dipje. Meestal gaat die vanzelf over maar als zo’n
negatieve stemming aanhoudt of na verloop van tijd zonder reden omslaat in een positieve
stemming kan er een vermoede zijn van een stemmingsstoornis.
De moeilijkheid om een grens aan te stellen leidt tot discussies over de manier waarin je psychische
stoornissen moet indelen, of de grens te soepel of te strak is en of dat leidt tot te veel of te weinig
zorgverlening. Psychische stoornissen zijn ook soms lastig te onderscheiden van neurologische
aandoeningen en sociale moeilijkheden. Je kunt er dan voor kiezen om overal scherpe grenzen te
stellen maar het is beter om te realiseren dat als de problemen zich aanhouden er sprake is van een
reeks aandoeningen die nauw samenhangen.
Veelvoorkomende tekens of symptomen bij psychische stoornissen zijn:
- Verdrietig of down voelen, nergens zin in hebben
- Gestrest zijn en zenuwachtig
- Verwarde gedachten, weinig concentratie
- Dwangmatig dingen doen
- Overdreven emotionele uitlatingen
- Extreme veranderingen in stemming, eerst heel vrolijk en dan opeens down
- Geen interesse in sociale activiteiten zoals vrienden
- Weinig energie en erg moe
- Veel moeite hebben om andere mensen te begrijpen
- Alcohol en drugs
- Verandering in eetgewoontes, seksuele behoeften
- Suïcidaal
Vaak heb je bij psychische symptomen last van fysieke problemen. Daarnaast kunnen plotselinge
veranderingen in het sociale gedrag wijzen op een psychische stoornis.
Soms lossen moeilijkheden zich vanzelf op, mensen helpen elkaar, ze snappen wat er aan de hand is
en at de achtergrond en kenmerken van het probleem is en ze verzinnen zelf oplossingen. Maar in de
meeste gevallen is het niet snel verdwenen. Dan is er behoefte aan hulp en behandeling. Het is dan
belangrijk dat niet alleen een psychiater, psycholoog of verpleegkundige zich over de betrokkene
ontfermd, maar dat de persoon zelf ook een belangrijk aandeel heeft in het herstelproces en initiatief
toont.
1.3.1 DSM-5 en de kritiek erop
Psychische stoornissen kan je indelen. Het meest gangbare systeem is het DSM-5 systeem. Dit is een
handboek die is opgesteld door de vereniging van psychiaters van de VS en dat systematisch alle
, psychische stoornissen beschrijft die nu bekend zijn en worden geaccepteerd. Het accent ligt op de
symptomen, de duur ervan en de frequentie waarin ze optreden.
Er is veel kritiek op het systeem. Een veelgehoord punt is dat de categorieën ervan niet valide zijn,
dus niet overeenkomen met de werkelijkheid en dat de criteria die wordt vermeld onbetrouwbaar is.
Ook is er kritiek op het praktisch nut van de categorieën, wat voor een behandeling kun je doen als je
iemand hebt onderzocht die voldoet aan de criteria voor bijvoorbeeld een bepaalde eetstoornis? Die
informatie staat er niet in. Ook het profiel van groepen patiënten in dezelfde categorie en in welke
fase ze van de stoornis zitten kan verschillen.
Een ander punt van kritiek is dat de DSM-5 suggereert dat er sprake is van aparte ziektes. Dit is een
misverstand, want om te kunnen beslissen of er echt sprake is van een aparte ziekte met specifieke
oorzaken die zich duidelijk onderscheiden van een andere psychische stoornis, is nog onvoldoende
informatie over. Ook kan het zijn dat waar nu sprake is van een aandoening in het DSM-5, er door
nieuwe informatie sprake is van 5 of wel 10 aandoeningen. Vanwege deze gebrek aan kennis denken
mensen dat ze door mensen zijn bedacht en net overeenkomen met bestaande patronen.
Een ander kritiekpunt is dat het DSM-5 opmerkelijk gedrag kenmerkt als ziek. In het verleden was dit
zo bij homoseksualiteit. Tot de jaren zeventig was dit een psychische stoornis.
1.5 Ontstaan psychische problemen
Het ontstaan van psychische problemen kan te maken hebben met traumatiserende ervaringen in de
jeugd. Ook andere ernstige stressvolle ervaringen kunnen eraan bijdragen. Ook kan het gewoon
toeval zijn en ligt het eraan hoe kwetsbaar iemand is of je psychische problemen krijgt. Bij
kwetsbaarheden kan je het als volgt indelen:
- Biologische kwetsbaarheden: erfelijke kenmerken die invloed kunnen hebben op het
individu.
- Psychosociale kwetsbaarheden: psychische stress, traumatische ervaringen, ongunstig
opvoedingsklimaat en ongunstig leefklimaat.
- Sociale omstandigheden: een relatief lage opleiding en laag inkomen, uitsluiting en
discriminatie.
- Culturele situatie: de wijze waarop er in een cultuur wordt gedacht en wordt gehandeld naar
psychische klachten en problemen.
1.6 Biologische determinanten
Wetenschappers maken onderscheid tussen determinanten en mechanismen. Mechanismen hebben
betrekking op de processen in een systeem (bijvoorbeeld hersenen) die ervoor zorgen dat het werkt,
dat zich ontwikkelt en bij verstoringen veerkracht toont. Maar ook processen die verklaren waarom
een systeem afwijkt en niet doet wat we verwachten zijn mechanismen.
Determinanten hebben betrekking op de omstandigheden waarbinnen of waaronder een systeem
functioneert. Kennis van deze omstandigheden zijn belangrijk om te kunnen voorspellen of een
systeem gaat functioneren of faalt. Determinanten zijn geen oorzaken (dat zijn processen dus
mechanismen) maar speen wel een rol in het vinden van een oorzakelijke verklaring.
Er gaat veel onderzoek uit naar het ontstaan en de ontwikkeling van psychische stoornissen vanuit
biologisch perspectief. De hersenen is een orgaan waarin door interne en externe invloeden
verstoringen of afwijkingen optreden die invloed hebben op een psychische stoornis en betrekking
heeft op hoe zo’n stoornis zich manifesteert. Lang wisten we niet wat er gebeurde in de hersenen
