Dit is een samenvatting van het vak Methodieken 1 van Social Work. Deze is geschreven met de verplichte literatuur nodig voor het open boek tentamen. Hier heb ik de boeken Inleiding in de psychische gezondheidszorg en Psychische aandoeningen voor gebruikt
Studiestof
Methodieken1 2021/2022
J. van der Stel, Inleiding in de psychische gezondheidszorg
A. Hordijk en W. Van Genugten, Psychische aandoeningen
Inhoudsopgave
Inleiding in de psychische gezondheidszorg; hoofdstuk 1; overzicht en achtergronden (p.17)...........................2
1.1 Psychische problemen (p.17).....................................................................................................................2
1.1.1 Stoornissen (p.20)...................................................................................................................................2
1.2 Vooruitzichten (p.23).................................................................................................................................3
1.2.1 Chronisch versus herstel (p.25)..............................................................................................................3
1.3 Indelingen (p.26)........................................................................................................................................4
1.3.1 Kritiek op de DSM-5 (p.26).....................................................................................................................4
1.4 Specifieke groepen (p.29)..........................................................................................................................5
1.4.1 Diverse perspectieven (p.32)..................................................................................................................6
1.5 Ontstaan van psychische problemen (p.35)..............................................................................................6
1.6 Biologische determinanten (p.38).............................................................................................................6
1.6.1 Rol van genen (p.41)...............................................................................................................................7
1.7 Sociale en psychologische determinanten (p.41)......................................................................................7
1.8 Lichamelijke gevolgen (p.45).....................................................................................................................8
1.9 Psychische en sociale gevolgen (p.46).......................................................................................................8
1.10 Culturele context (p.49)...........................................................................................................................8
Inleiding in de psychische gezondheidszorg; hoofdstuk 3; aspecten van herstel (p.127)....................................9
3.1 Centrale begrippen (p.127)........................................................................................................................9
3.2 Wat is herstel en waarin verschilt het van genezing (p.128)....................................................................9
3.3 Klinisch herstel (p.130)..............................................................................................................................9
3.5 Maatschappelijk herstel (p.138)................................................................................................................9
3.7 Functioneel herstel (p.146)........................................................................................................................9
3.9 Persoonlijk herstel (p.154).......................................................................................................................10
3.10 Rollen professionals bij herstel (p.159).................................................................................................10
3.11 Afstemmen op de persoon (p.162).......................................................................................................11
3.12 Werken met de ICF (p.171)....................................................................................................................11
Inleiding in de psychische gezondheidszorg; hoofdstuk 4; zelfregulatie, zingeving en taal (p.179)..................11
4.1 Herstel in de psychische gezondheidszorg (p.180).................................................................................11
4.2 Noodzaak van zelfregulatie (p.182).........................................................................................................11
4.4 Executieve functies (p.186)......................................................................................................................12
4.4.1 Theorie van Russel Barkley over executieve functies (p.187)..............................................................12
4.5.1 Functies en capaciteiten in kaart brengen (p.190)...............................................................................13
4.5.2 Herstel van functies bevorderen (p.192)..............................................................................................14
4.6.1 Zingeving (p.194)..................................................................................................................................14
4.6.2 Zelfregulatie (p.195).............................................................................................................................14
4.6.3 Zingeving en relevantie (p.197)............................................................................................................15
4.6.4 Zingeving en taal (p.198)......................................................................................................................15
4.6.5 Betekenis van zelfspraak en innerlijk dialoog (p.198)..........................................................................15
4.7.1 Rol van verhalen (p.202).......................................................................................................................16
4.7.2 Zingeving als motor van persoonlijk herstel (p.203)............................................................................16
4.8 Zingeving als aspect van professioneel handelen (p.204).......................................................................16
4.8.1 Vakmanschap gaat in laagjes (p.205)...................................................................................................16
Inleiding in de psychische gezondheidszorg; hoofdstuk 5; ervaringsdeskundigheid (p.221).............................17
5.1 Bronnen van kennen en kunnen (p.221).................................................................................................17
5.2 Professionele kennis (p.224)...................................................................................................................17
, 5.3 Wetenschappelijke kennis (p.227)..........................................................................................................17
5.4 Ervaringskennis en -deskundigheid (p.231).............................................................................................18
5.5 Ervaringswerkers en ervaringsdeskundigen (p.237)...............................................................................18
5.7 Excursie: kenmerken van expertise (p.253)............................................................................................19
5.9 Ontwikkelen van een visie (p.264)..........................................................................................................19
Psychische aandoeningen; hoofdstuk 1; psychische aandoeningen (p.17).......................................................20
1.1 Positieve gezondheid (p.17)....................................................................................................................20
1.2 Psychische klachten (p.19).......................................................................................................................21
1.3 De medische benadering van psychische klachten (p.20).......................................................................21
1.3.1 Symptoomnetwerken (p.22).................................................................................................................21
1.3.2 Transdiagnostische factoren (p.25)......................................................................................................22
1.4 Het biopsychosociaal model (p.26).........................................................................................................23
1.5 De sociaalpsychiatrische benadering (p.29)............................................................................................23
1.6 Culturele aspecten van psychische klachten en psychische gezondheidszorg (p.32).............................23
Psychische aandoeningen; hoofdstuk 2; de herstelgerichte benadering in de hulpverlening (p.37).................24
2.1 Definitie van herstel (p.38)......................................................................................................................24
2.2 Herstel is een persoonlijk en uniek proces (p.38)...................................................................................24
2.3 Herstel verloopt min of meer in fasen (p.38)..........................................................................................24
2.4 Vier aspecten van herstel (p.41)..............................................................................................................25
2.5 Herstelfactoren (p.43).............................................................................................................................25
2.6.1 Kenmerken van herstelondersteunende hulpverlening (p.44)............................................................25
2.6.2 Elementen van goede herstelondersteunende hulpverlening (p.48)..................................................26
2.6.3 Herstelondersteunende hulpverlening – hoe begin je? (p.48)............................................................26
2.7 Diversiteit in de psychische gezondheidszorg (p.49)...............................................................................26
2.8 Stigmatisering en destigmatisering (p.52)...............................................................................................27
2.8.1 Stigmatisering in de context (p.53).......................................................................................................28
2.8.2 Tegengaan van stigmatisering (p.55)....................................................................................................28
Psychische aandoeningen; hoofdstuk 3; hoe ontstaan psychische aandoeningen (p.61).................................29
3.1.1 ‘Erklären’ versus ‘verstehen’ (p.62)......................................................................................................29
3.1.2 Het kwetsbaarheid-stressmodel (p.63)................................................................................................30
3.2.1 De rol van erfelijke aanleg (p.64)..........................................................................................................30
3.2.2 Het brein (p.70).....................................................................................................................................31
3.2.3 Stress (p.77)..........................................................................................................................................33
3.3.1 Persoonlijkheidskenmerken (p.82).......................................................................................................35
3.3.2 Cognitieve functies (p.85).....................................................................................................................36
3.3.3 Regulatie van emoties en impulsen (p.87)...........................................................................................37
3.3.4 Copingstrategieën (p.90)......................................................................................................................38
3.4.1 Het gezin van herkomst (p.92).............................................................................................................38
3.4.2 Sociaal-economische en maatschappelijke factoren (p.96).................................................................39
Psychische aandoeningen; hoofdstuk 6; depressie (p.133)...............................................................................40
6.1 Depressieve-stemmingsproblematiek (p.133)........................................................................................40
6.2 Oorzaken van een depressie (p.135).......................................................................................................41
6.3 Het beloop van een depressie (p.137).....................................................................................................41
6.4.1 Depressie (p.139)..................................................................................................................................42
6.4.2 Persisterende depressieve problematiek, voorheen dysthymie en chronische depressie (p.142).....42
6.4.3 Specifieke vormen van depressie (p.143).............................................................................................42
6.5 Gevolgen voor het sociale netwerk (p.144)............................................................................................43
6.6.1 Preventie van depressie (p.145)...........................................................................................................43
6.6.2 Begeleiding in het eerste stadium van een depressie (p.146).............................................................43
6.6.3 Overweldigd door de aandoening (p.149)............................................................................................44
6.6.4 Worstelen met de aandoening (p.151)................................................................................................44
6.6.5 Leven met de aandoening (p.155)........................................................................................................45
6.6.6 Leven voorbij de aandoening (p.155)...................................................................................................45
Psychische aandoeningen; hoofdstuk 9; psychose (p.201)................................................................................45
1
, 9.1.1 Veranderede beleving van de werkelijkheid (p.201)............................................................................45
9.1.2 Waarneembare uitingen van psychotisch zijn (p.205).........................................................................46
9.1.3 Het psychosespectrum (p.212).............................................................................................................47
9.1.4 Oorzaken van psychosegevoeligheid en het ontstaan van een psychose (p.214)...............................48
9.2.1 De aanloopfase (p.216).........................................................................................................................48
9.2.3 Overweldigd zijn door de psychose (p.220).........................................................................................49
9.2.3 Worstelen met de psychose(gevoeligheid) (p.224)..............................................................................50
9.2.4 Leven met psychosegevoeligheid (p.228)............................................................................................51
9.2.5 Leven voorbij de psychose (p.232).......................................................................................................52
9.2.6 Soms komt het niet meer goed (p.234)................................................................................................52
Psychische aandoeningen; hoofdstuk 12; autisme (p.285)................................................................................52
12.1.1 Moeite met sociale interacties (p.286)...............................................................................................52
12.1.2 Gehechtheid aan vaste patronen en stereotiep gedrag (p.287)........................................................53
12.1.3 Oog voor detail, moeite met het geheel (p.288)................................................................................53
12.1.4 Gebruik van taal (p.288).....................................................................................................................53
12.1.5 Motorische onhandigheid (p.289)......................................................................................................53
12.1.6 Zintuigelijke verschijnselen (p.289)....................................................................................................53
12.1.7 Talenten (p.290).................................................................................................................................53
12.1.8 Autisme bij jongens en meisjes (p.291)..............................................................................................54
12.1.9 Bijkomende lichamelijke, sociale en psychische klachten (p.291).....................................................54
12.1.10 Genderidentiteit en seksuele voorkeur (p.293)...............................................................................54
12.1.11 Autisme en verstandelijk beperking (p.293)....................................................................................54
12.1.12 Autistische kenmerken in de loop van het leven (p.294).................................................................55
12.2.1 Biologische verklaringen (p.294)........................................................................................................55
12.2.2 (Ontwikkelings)psychologische verklaringen (p.298).........................................................................56
12.3.1 Ouders van kinderen met autisme (p.302).........................................................................................57
12.3.2 Vriendschappen en intieme relaties (p.303)......................................................................................57
12.4.1 Begeleiding van kinderen en jongeren met autisme (p.305).............................................................57
12.4.2 Begeleiding van (jong)volwassenen met autisme (p.308)..................................................................59
Inleiding in de psychische gezondheidszorg; hoofdstuk 1; overzicht
en achtergronden (p.17)
1.1 Psychische problemen (p.17)
Psychische functies liggen ten grondslag aan ons gedrag. We spreken van psychische problemen als
de persoon zijn of haar psychisch functioneren als onaangenaam en niet gemakkelijk veranderbaar
ervaart. Meestal is er sprake van een kluwen van problemen.
1.1.1 Stoornissen (p.20)
De psychische functies zijn bij een stoornis vaak voor langere tijd, soms levenslang, verstoord geraakt
of hebben zich niet goed ontwikkeld. De processen in de hersenen zijn uit balans, die disbalans is
duurzaam en het is vaak niet mogelijk, zeker niet door de betrokkenen zelf, om die disbalans weer te
corrigeren. Dan komt de psychische gezondheidszorg in beeld.
Psychische problemen kunnen na verloop van tijd overgaan in een psychische stoornis, en juist dit
geleidelijke proces maakt het moeilijk om een grens aan te geven. De stoornissen zijn door diverse
wetenschappers in categorieën ingedeeld maar het is belangrijk om te weten dat er heel veel variatie
mogelijk is en dat een psychische stoornis bij iedereen net weer iets anders verloopt, en dat van de
tijd en afhankelijk van de omstandigheden waarin hij of zij functioneert.
- Variatie is er ook in termen van licht of ernstig, tijdelijk of duurzaam (chronisch), behandelbaar of
niet-behandelbaar.
Veelvoorkomende tekens of symptomen van psychische stoornissen zijn de volgende:
- Zich verdrietig of down voelen; weinig zin hebben in dagelijkse activiteiten;
- Zich gedurende langere tijd heel zenuwachtig of gestrest voelen;
2
, - Verwarrende gedachten, verstoringen in de geheugenfuncties;
- Verhoogde gevoeligheid voor zintuigelijke prikkels zoals geluiden of geuren;
- Het vermijden van sterk stimulerende omgevingen of situaties;
- Heel impulsieve acties ondernemen of dwangmatig opnieuw zelfde handelingen verrichten;
- Verward gedrag (thuis maar ook in de openbare ruimte); heel druk of juist opmerkelijk gedrag;
- Overdreven emotionele uitlatingen of door emoties gedreven gedragingen;
- Excessieve vrees of veel zorgen hebben; extreme gevoelens van schuld en chronische angst;
- Extreme (cyclische) veranderingen in de stemming;
- Zich terugtrekken van vrienden en (sociale) activiteiten; geen interesse tonen in andere mensen;
- Heel erg moe, weinig energie hebben om iets te ondernemen en problemen ervaren met slapen;
- Los komen te staan van de realiteit (wanen), wantrouwen en achterdocht of hallucinaties;
- Moeite om met dagelijkse problemen om te gaan of met normale maar stressvolle activiteiten;
- Veel moeite hebben om andere mensen te begrijpen (inleven); zich mede daardoor niet
adequaat kunnen gedragen in sociale situaties of kunnen communiceren;
- Misbruik maken van middelen als alcohol of drugs of andere vormen van verslavingen (gokken);
- Een overdreven of juist opmerkelijk afwezig gevoel van eigenwaarde; inadequate
zelfgewaarwording (de eigen problemen niet als zodanig kunnen ervaren of percipiëren);
- Opmerkelijke, ongunstige veranderingen in de eetgewoonten;
- Opmerkelijke veranderingen in de seksuele behoeften en activiteit;
- Overdreven boosheid, vijandigheid of geweld;
- Suïcidale gedachten.
Het komt voor dat psychische symptomen eerst manifest worden in fysieke problemen, zoals pijn in
de buik, de rug of het hoofd. Ook kunnen ze tot uitdrukking komen in moeilijk aan somatische
oorzaken te relateren lichamelijke klachten.
1.2 Vooruitzichten (p.23)
De vooruitzichten voor het oplossen van psychische problemen in het algemeen zijn nog redelijk
gunstig. Vaak hebben we het dan over herstel, alsnog minder positief vooruitzicht als het gaat om
genezing. Over het algemeen is er meer reden voor optimisme en hoop dan voor pessimisme en
fatalisme.
Bij psychische aandoeningen is het zo dat de persoon zelf een belangrijk aandeel kan hebben in het
herstelproces. Zonder eigen initiatief en steun vanuit de familie of vrienden is het heel moeilijk om
grip te krijgen op de eigen psychische processen.
- Eigen initiatief, zelf ander gedrag willen aanleren, moeilijkheden zelf overwinnen blijven
belangrijk en de laatste jaren is daar ook veel meer oog voor gekomen.
1.2.1 Chronisch versus herstel (p.25)
Volgens leerboeken over psychiatrie en psychopathologie hebben diverse psychische stoornissen
vaak een chronisch beloop. Genezing is in de psychiatrie een weinig gebruikte term. Echter is het
mogelijk dat mensen in de tussentijd zoveel vaardigheden geleerd hebben, zoveel inzichten hebben
verkregen in hoe de psychische aandoening bij hen uitpakt en wat ze zelf kunnen doen om minder
last te hebben van hun symptomen, dat ze in veel opzichten een normaal leven leiden.
- In zo’n geval is de stoornis bijna een handicap waar men mee heeft leren leven waarbij het leven
verder zijn normale beloop heeft gekregen.
Belangrijk is dat de samenleving bereid is in de psychische zorg te investeren en dat er gemotiveerde
werkers zijn, hoog opgeleid, die, samen met de betrokkenen en hun naasten, aan de slag gaan om de
vooruitzichten te optimaliseren.
Aan de andere kant is er een aanzienlijke groep die, in klinisch opzicht, geen verbetering ervaart
omdat geen enkele therapie een bevredigend resultaat oplevert of heeft opgeleverd. Er zijn veel
mogelijkheden om steun te genereren vanuit de sociale omgeving of om de omgeving zodanig aan te
passen dat de persoon daarin op een heel plezierige wijze kan leven.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper li-xiatonneijck. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,19. Je zit daarna nergens aan vast.
