Business en systeemdenken
Inhoud:
Hoofdstuk 1
Hoofdstuk 2
Hoofdstuk 3
Hoofdstuk 4
Hoofdstuk 5 (excl 5.4)
Hoofdstuk 6 (tot 6.3)
Boek: Schaveling ea, Systeemdenken, van goed bedoeld naar goed gedaan, ISBN13 9789052619200
1. Inleiding
Bij 5 denkstappen soms last van neveneffecten op langere termijn. Systeemdenken gaat over het doordenken
en de onbedoelde neveneffecten van onze goedbedoelde acties. ‘wat gebeurt dáár nu?’. Voorbeeld van
verassende gebeurtenissen van alledag waarin we vaak allerlei op het eerste gezicht onverklaarbare, soms
wrange zaken zien plaatsvinden: aanleggen van nieuwe wegen leidt niet tot minder files. Systeemdenken is een
goed hulpmiddel, omdat het zichtbaar maakt hoe die onbedoelde langetermijneffecten zijn ontstaan.
‘systemisch kijken’ geeft in dergelijke situaties vruchtbare inzichten, en kan ons weerhouden van de primitieve
reactie om anderen of de bureaucratie de schuld te geven, organisaties te zien als jungles met roofdieren en
prooien, en te roepen om een leider, een probleem die alle macht zou moeten krijgen.
1.1 systeemdenken
organisch geheel, systeem.
Systeemdenken is een methode om zicht te krijgen op de complexiteit in organisaties (of breder ) sociale
systemen.
Sociale systemen bestaan uit vaste patronen: onbewuste patronen. Soms hierdoor te weinig aandacht aan
kwaliteit voor iets. Vaak intern de patronen niet opgevallen omdat ze los van elkaar worden bekeken. Patronen
bouw je samen met de omgeving, de ander, op.
Zicht nodig op samenhang en de aard van de complexiteit in de omgeving. Systemen worden complex door
niet-lineaire relaties en terugkoppelingen die vaak niet direct zichtbaar zijn. Systeemdenken gaat over het
herkennen van patronen in ons dagelijks leven. Systeemdenken is een bekende en goed onderzochte methode
om complexiteit in organisaties in kaart te brengen en de oorzaken van hardnekkige, steeds terugkerende
problemen en patronen te achterhalen. Zo krijg je een gedeeld beeld van de onderliggende dynamieken die de
huidige situatie generen. Door de verschillende visies op de dynamiek en samenhang in het systeem expliciet te
maken, worden ook de voorstellen voor actie beter begrijpbaar en communiceerbaar.
Leren omgaan met de begrippen systeemdenken en het herkennen van systeempatronen. Je moet het
systeempatroon kennen om er op een gestructureerde manier los van te komen. Leren is het vermogen om je
gedrag te veranderen, als je niet weet hoe het nu is kan je het ook niet veranderen. Zonder
patroonherkenning: trial and error. Lerend vermogen vergroten en denken in termen van feedback: niet alleen
heeft een oorzaak een gevolg, maar ook heeft een gevolg weer invloed op de oorzaak.
Leren wordt beïnvloed door twee belangrijke componenten waarmee rekening moet worden gehouden:
- circulariteit: feedback als gevolg naar oorzaak;
- significante tijdsvertragingen in die feedbackloops; die onze acties lijken los te koppelen van
langetermijnconsequenties.
Zonder rekening hiermee houd je onbedoeld systemen in stand houden en problemen
steeds weer terug laten komen. Systemen blijven ook in stand doordat we een bepaalde
manier van denken hebben en bepaalde zaken als vanzelfsprekend beschouwen.
Systeemdenken gaat dus over de invloed van dat denken, over onze modellen van de
, wereld over hoe ons denken onze waarneming beïnvloedt en die gekleurde waarneming dus weer
ons denken.
1.2 structuur van het boek en de beperkingen van taal
Hoofdstukken vormen een versterkende feedback, maar heeft lineair karakter. Het cirkel- of
spiraalkarakter van deze opzet geeft uiting aan het lerend karakter van systeemdenken. Hopelijk een
versterkende feedbackloop. We communiceren over een onderwerp in een taal die daarvoor niet
ontworpen is. We kunnen woorden die in ons hoofd parallel lopen alleen achter elkaar zeggen (lijkt
mechanisch hierdoor).
1.3 enkele voorbeelden van systeemdenken ter introductie
Omgaan met werkdruk: werkdruk gaat plotseling omhoog, geen tijd om dingen fatsoenlijk af te werken,
binnen groep praten over uitweg, belofte voortaan afspraken nakomen. Verschijnselen hangen samen in
oorzakelijk verband, als je die ziet moet je ze
De gezamenlijke aangrijpingspunten overwegen. Je moet denken in termen van het hele systeem, het inzicht
In de samenhang tussen de verschijnselen maakt het mogelijk effectief in te grijpen. (aantal oplossingen
omhoog)
Oplossing ligt wss in het zich concentreren op het bereiken van consensus over prioriteiten en consequent de
prioriteitenlijst afwerken. Parkinson’s law: een ingreep die op het eerste gezicht bevreemding werkt, maar op
langere
termijn zeer effectief is, is om in zo’n situatie juist het aantal werknemers te verlagen. Het gevolg daarvan is
dat niemand meer tijd en zin heeft om zijn territoir te verdedigen en iedereen zich alleen met de essentiële dingen bezighoudt,
waarover iedereen het eens is dat ze moeten gebeuren (werkdruk neemt af)
Casus: Acme. Het grote probleem werd in stukjes gehakt en deelproblemen werden opgelost. Ze denken dus
dat de problemen los van elkaar ontstaan en dus los van elkaar moeten worden opgelost. als je op de manier
van systeemdenken naar de problemen kijkt, kun je deelproblemen in een samenhangend beeld
onderbrengen.
We zien dat de verkoopafdeling lost het probleem in de eerste instantie aardig op, maar 0p lange termijn op
organisatieniveau de zaak verslechterd.
Her trainen is nutteloos en het systeem kan het aantal klanten niet aan. Je moetaandacht besteden aan oude
klanten (behouden). Ook overwegen of een nieuw primair proces te ontwerpen dat is toegerust op nieuwe
klanten, waarbij eventueel met speciale wensen rekening gehouden wordt. Zo laat je zien wat er op
verschillende niveaus gebeurt en hoe die gebeurtenissen elkaar beïnvloeden. Zo maak je keuzes op het niveau
waar deze thuishoort: maak je strategische beslissingen. Eerst ongemerkt ergens in organisatie zonder dat
iemand wist wat er echt gebeurde of wat het systemisch effect ervan is. Gevolg is dat er doorgemodderd werd
met de middelen die bij een ander strategie thuishoorden. Dat is de kracht van het systematisch kijken: het
totale systeem onderzoeken. Je moet dus het hele systeem bekijken in plaats van de losse onderdelen. Bevat
