Inhoudsopgave
T1.1........................................................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 4 .......................................................................................................................................................... 2
T1.2........................................................................................................................................................................... 7
Hoofdstuk 3 (3.1 t/m 3.3) ..................................................................................................................................... 7
Hoofdstuk 6 ........................................................................................................................................................ 28
T1.3......................................................................................................................................................................... 35
Hoofdstuk 4.1 ..................................................................................................................................................... 35
Hoofdstuk 7 ........................................................................................................................................................ 36
T1.4......................................................................................................................................................................... 38
Hoofdstuk 5 ........................................................................................................................................................ 38
T2.1......................................................................................................................................................................... 42
Hoofdstuk15 ....................................................................................................................................................... 42
T2.2......................................................................................................................................................................... 46
Hoofdstuk 16 ...................................................................................................................................................... 46
T2.3......................................................................................................................................................................... 52
Hoofdstuk 17 ...................................................................................................................................................... 52
T3.1......................................................................................................................................................................... 56
Hoofdstuk 9 ........................................................................................................................................................ 56
T3.2......................................................................................................................................................................... 58
Hoofdstuk 12 ...................................................................................................................................................... 58
T3.3......................................................................................................................................................................... 59
Hoofdstuk 13 ...................................................................................................................................................... 59
T4.1......................................................................................................................................................................... 64
Hoofdstuk 19 ...................................................................................................................................................... 64
T4.2......................................................................................................................................................................... 67
Hoofdstuk 20 ...................................................................................................................................................... 67
T4.3......................................................................................................................................................................... 75
Hoofdstuk 22 ...................................................................................................................................................... 75
T5.1......................................................................................................................................................................... 79
Hoofdstuk 25 ...................................................................................................................................................... 79
T5.2......................................................................................................................................................................... 83
Hoofdstuk 26 ...................................................................................................................................................... 83
T5.3......................................................................................................................................................................... 86
Hoofdstuk 11 ...................................................................................................................................................... 86
Hoofdstuk 27 ...................................................................................................................................................... 87
1
,T1.1
Hoofdstuk 4
Leg de seksuele responscyclus uit en wat er fysiologisch gebeurt met een man en vrouw.
‘Model om het geheel van fysiologische veranderingen tijdens seks samen te vatten’.
EPOR-model (Masters en Johnson): opwinding (excitement) – plateau – orgasme - resolutie
(ook wel ontspanning/herstel). De nadruk lag hierbij op fysiologische kenmerken.
o In geval van seksueel verlangen zal iemand gaan zoeken naar seksuele stimulatie,
die leidt tot een steeds verdergaande toename van seksuele opwinding.
o Na voldoende stimulatie, bereikt het individu de plateaufase, waarin men een
orgasme kan bereiken. Indien de stimulatie stopt, zal de opwinding echter weer
afnemen tot beginniveau.
o De fase van het orgasme duurt over het algemeen kort (5 tot 30 seconden) en werd
door Masters en Johnson omschreven als de subjectieve ervaring van de piek in de
fysiologische reactie op seksuele stimuli.
o In de resolutiefase na het orgasme treedt ontspanning op en herstel van het
seksuele vermogen. Bij mannen gaat deze meestal begeleid van een refractaire
periode waarin zij ongevoelig zijn voor seksuele stimulatie. Bij vrouwen kan
voortdurende stimulatie echter leiden tot een herhaald optreden van het orgasme.
Kaplan constateerde dat een terugkerende klacht in de hulpverlening was dat mensen wel in
staat waren tot seksuele opwinding, maar ondanks dat geen zin hadden in seks. Verlangen
en opwinding waren dus twee verschillende zaken. Op basis van dat argument voegde zij de
fase van verlangen toe aan het model. Bovendien bleek het onderscheid tussen opwinding en
plateau niet te maken en werden deze dus samengevoegd tot een fase (verlangen –
opwinding – orgasme – herstel).
Levin stelde een minder strak onderscheid tussen verlangen en opwinding voor.
Everaerd stelde dat verlangen ook een gevolg van opwinding kan zijn.
Een circulaire conceptualisatie van de seksuele responscyclus
Basson wees erop dat de cyclus start vanuit een positie van seksuele neutraliteit en dat zowel
seksuele als niet-seksuele factoren het op gang komen van de
seksuele responscyclus kunnen bewerkstelligen. Het is geen
lineaire sequentie en er zijn verschillende
seksueleresponssequenties mogelijk. Een circulaire
conceptualisatie doet meer recht aan intra-individuele en
interindividuele variatie in het activeren en doorlopen van de
cyclus. Daarbij kunnen opwinding en verlangen elkaar
wederzijds versterken.
Basson wees op het belang van intimiteit bij vrouwen als
stimulus voor de activering van de cyclus. Ander onderzoek
maakt duidelijk dat naast intimiteit ook andere motieven kunnen
leiden tot seksuele opwinding of seksueel verlangen (in het
bijzonder lust en plezier.
Vrouw
Opwindingsfase
- Ademhaling, bloeddruk en hartslag nemen toe.
- Spiercontracties treden op.
- Seksblos vanwege betere doorbloeding, tepelhof wordt groter, tepel wordt stijf en
borsten nemen in omvang toe.
2
, - Voorste deel van de baarmoeder gaat rechtop staan, buitenste schaamlippen van de
vagina gaan opzij en omhoog waardoor de vagina zich opent.
- De binnenste en buitenste schaamlippen zwellen op, waardoor het vaginakanaal
langer wordt.
- Clitoris zwelt eerst op, maar trekt zich eind van de fase juist terug.
Orgasme
- Al deze veranderingen bereiken een hoogtepunt.
- Spiercontracties worden heviger, met name in de anus, vagina en baarmoeder.
- Verwijding van de pupillen door adrenalineafgifte.
Herstelfase
- Snelle omkering van alle veranderingen, alleen de baarmoeder herstelt langzaam. De
baarmoedermond blijft nog 20-30 min geopend.
Man
Opwindingsfase
- Hetzelfde als bij de vrouw.
- Soms tepelerectie.
- Penis neemt bij opwinding snel toe in lengte en omtrek.
- Scrotum trekt samen en wordt platter.
- Testes worden opgetrokken en naar einde van de fase neemt de omvang van de
testes met max. 50% toe.
Orgasmefase
- Veranderingen bereiken een hoogtepunt.
- Verwijding van de pupillen door adrenalineafgifte.
- Door sterke contracties van ampul, prostaat en zaadblazen wordt de emissie van het
sperma in werking gezet.
- Contracties van de penisurethra (plasbuis) en de spieren rond de penis zorgen voor
expulsie van het ejaculaat.
Herstelfase
- Snelle omkering van alle veranderingen, alleen verslapping van de penis en de
verdwijning van de tepelerectie duurt langer.
Dit bevestigt dat opwinding en plateau eigenlijk dezelfde fases zijn, terwijl de fasen van
orgasme en herstel echt een ander karakter en een andere functie hebben. Seksueel verlangen
komt in dit fysiologische plaatje niet voor.
Twee andere perspectieven op verlangen gaan uit van het informatieverwerkingsperspectief
en het persoonlijkheid theoretisch perspectief een verklaring bieden.
Beschrijf hoe seksuele prikkels in ons systeem verwerkt worden
Fase 1: seksuele opwinding
Kan ontstaan door stimulatie van de genitaliën, door een seksuele stimulus, of een
herinnering of fantasie in het brein. Er worden dan via efferente banen vanuit het
ruggenmerg prikkels verzonden naar de genitaliën. Dit gebeurt hoofdzakelijk via het
parasympatisch deel van het autonome zenuwstelsel, dat een belangrijke rol speelt bij erectie
van penis en clitoris, en bij lubricatie van de vagina. Ook diverse klieren, de baarmoeder en
de zaadblaasjes staan deels onder invloed van dit deel van het zenuwstelsel. Deze organen
worden echter ook beïnvloed door efferente banen van het sympathisch deel van het
3
, autonome zenuwstelsel, dat de werking van het parasympatisch zenuwstelsel kan
tegengaan.
Fase 2: seksuele activiteit
Als gevolg van de stimulatie van de genitaliën, worden prikkels vanuit sensorische
zenuwuiteinden via afferente banen naar het ruggenmerg verzonden en tevens naar hoger
gelegen delen van het centrale zenuwstelsel, inclusief de hersenen. Dit veroorzaakt via het
parasympathisch zenuwstelsel een verhoging van de seksuele opwinding tot een
drempelwaarde bereikt wordt. Als deze bereikt is, dan treden specifieke efferente banen van
het sympathisch zenuwstelsel in werking. Deze stimuleren diverse organen, maar met name
bij de man ook de hals van de urineblaas, de zaadblaasjes en de prostaat, waardoor de
emissie van sperma op gang komt.
Fase 3: orgasme
Dit leidt tot slot tot de derde fase, waarbij efferente prikkeling vanuit het somatisch
zenuwstelsel leidt tot spiercontracties van de buikwand en de bekkenbodem die samengaan
met de beleving van een orgasme en ook leiden tot ejaculatie.
In het boek wordt dus wel expliciet genoemd de beleving van het orgasme, maar niet de
beleving van het verlangen. Op basis van de incentive-motivatietheorie is echter wel te
veronderstellen dat verlangen optreedt op het moment dat de hoger gelegen delen van het
centrale zenuwstelsel zich mengen in de fase van seksuele opwinding. Dat kan dus gebeuren
als er een initiële prikkel vanuit de hersenen optreedt, of wanneer fantasieën of
herinneringen worden ontlokt door afferente prikkels uit de erogene zones. Het verlangen is
dan het psychologisch fenomeen dat de seksuele opwinding begeleidt, net zoals het orgasme
een psychologisch fenomeen is dat de spiercontracties begeleidt tijdens de ejaculatiefase.
Leg het informatieverwerkingsperspectief en persoonlijkheid theoretisch perspectief uit met
bijbehorende modellen
Informatieverwerkingsperspectief
Hoe wordt een situatie of stimulus als seksueel gedetecteerd en waargenomen; hoe wordt
seksualiteit geleerd en opgeslagen in ons geheugen; hoe worden we ons seksueel bewust; en
hoe nemen we seksuele beslissingen en bereiden we seksuele actie voor, zodat we in staat
zijn tot adequate actie en communicatie?
Het seksuele systeem: de psychobiologische make-up van mensen waardoor ze de
capaciteit/gevoeligheid hebben om seksueel te kunnen responderen.
Informatieverwerkingsmodel van de werking van het seksuele systeem (Janssen, Everaerd
en Spiering): een seksuele stimulus wordt ‘bewerkt’ en getransformeerd tot een seksuele
ervaring.
- De informatie wordt zowel verwerkt langs een automatische en onbewuste route, als
langs een bewuste route.
- De hoofdprocessen zijn enerzijds evaluatie, interpretatie en waardering van seksuele
stimuli; anderzijds het voorbereiden en (eventueel) uitvoeren van een seksuele
respons.
Facetten van het seksuele systeem:
Aandacht en geheugen: seksuele ervaring is het resultaat van vier stappen:
(1) er is een seksuele stimulus die het seksuele systeem activeert,
(2) in dat seksuele systeem wordt de aandacht vanuit het werkgeheugen gericht op die
seksuele stimulus, zodat
4
