ZIDP OWE 11 Zorginnovatie in de praktijk periode 1
Te bestuderen literatuur voor de kennistoets
Voor de kennistoets dien je de volgende literatuur goed bestudeerd te hebben (naast de
inhoud van de hoorcolleges, kennisclips en de informatie van het HAN studiecentrum:
Bakker, E., & Van Buuren, H. (2019). Onderzoek in de gezondheidszorg (3e druk).
Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.
- Hoofdstuk 1 t/m 9 en hoofdstuk 15 t/m 16
Toetsmatrijs kennistoets ZidP Totaal 80 vragen
Thema’s aantal toetsvragen:
Cyclus praktijkonderzoek en EBP 6%
Data-analyse 15%
Dataverzameling en meetinstrumenten 15%
Literatuuronderzoek en probleemstelling 13%
Validiteit, betrouwbaarheid en zorgvuldigheidseisen 16%
Onderzoekspopulatie 8%
Onderzoekstype 15%
Kwaliteitszorg en implementatie 9%
Onderzoeksrapportage 3%
Bakker & van Buuren, 2019. Onderzoek in de gezondheidszorg.
,Hoofdstuk 1 t/m 9 en hoofdstuk 15 t/m 16 staat hieronder uitgewerkt!
Hoofdstuk 1: Onderwerp en probleemstelling
1.1 Een onderwerp kiezen
Bij de eerste verkenning van een onderwerp beantwoord je de volgende vragen:
o Past het onderwerp binnen het onderzoekskader van het vakgebied of de opleiding?
o Is het onderwerp geschikt om te onderzoeken met de gegeven randvoorwaarden?
Randvoorwaarden zijn: beschikbare gegevens, tijd, budget, begeleiding,
onderzoekspopulatie.
o Is het onderwerp – theoretisch of maatschappelijk – relevant?
o Wie heeft er belang bij dat dit onderzoek gedaan wordt?
o Wat is er bekend over het onderwerp? Is er al een bestaande theorie? Is er al eerder
onderzoek gedaan waarop je kunt voortbouwen?
o Is onderzoek naar het onderwerp ethisch verantwoord?
Door het onderwerp helder af te bakenen, voorkom je dat je tijdens het onderzoek
vastloopt, bijvoorbeeld doordat je een te grote hoeveelheid literatuur vindt.
Allereerst bepaal je de algemene discipline waarbinnen je het onderzoek uitvoert.
Binnen de gekozen discipline kies je welke aspecten van het onderwerp je gaat
onderzoeken.
1.2 Probleemstelling
Hierin bespreek je de aanleiding van het onderzoek en geef je een korte schets van de
situatie, het probleem of de onduidelijkheid die in dit onderzoek centraal staat. Vaak
vormt een klinisch probleem de aanleiding voor je onderzoek (niet altijd gaat het in je
onderzoek om een klinisch probleem). Hierbij ligt de nadruk meestal op één van de vier
domeinen:
oEtiologie: hierbij staat de vraag naar de oorzaken of determinanten (risicofactoren of
risico-indicatoren) van een aandoening centraal. Ook bijwerkingen als gevolg van een
behandeling horen hieronder.
oDiagnose: hierbij richt je je op de verschijnselen die een indicatie of voorspelling
geven van de aanwezigheid van een bepaalde aandoening.
oPrognose: hierbij bestudeer je de factoren die van invloed zijn op de verdere beloop
van de ziekte.
oTherapie of interventie: hierbij bekijk je de effectiviteit van een therapeutische
interventie of behandeling, of richt je je op de effectiviteit van een interventie om het
ontstaan van een ziekte te voorkomen (preventie).
1.3 Doelstelling
Na het schets van het probleem dat in het onderzoek centraal staat, volgt de
doelstelling(extern doel) en de vraagstelling (intern doel).
oDe doelstelling (extern doel) beschrijft waarom je dit onderzoek uitvoert en wat het
belang is van de kennis die dit onderzoek voortbrengt.
oHiermee geef je de relevantie van het onderzoek aan en leg je als onderzoeker een
verantwoording af voor het doen van dit onderzoek.
oDe vraagstelling (intern doel) beschrijft wát er wordt onderzocht. Hiermee geef je de
inhoud van het onderzoek weer.
Bij het schrijven van de relevantie van een onderzoek kan er onderscheid gemaakt
worden tussen theoretische- en maatschappelijke relevantie:
, Theoretische relevantie: wanneer het leidt tot nieuwe beschrijvingen of verklaringen
of als het een bepaalde theorie aan een kritische beschouwing onderwerpt. Een
onderzoek met hoge theoretische relevatie draagt vooral bij aan kennisvermeerdering,
dit wordt ook wel fundamenteel onderzoek genoemd.
Maatschappelijke relevantie: wanneer een onderzoek oplossingen voor mensen in
de maatschappij aandraagt. In de doelstelling beschrijf je dan hoe mensen van het
onderzoek kunnen profiteren. Bij onderzoek met een hoge maatschappelijke relevantie
wordt vaak gesproken over toegepast of praktijkgericht onderzoek.
Houd bij het formuleren van de doelstelling rekening met de volgende punten:
oHet onderzoek moet haalbaar zijn.
oDe gewenste consequenties liggen binnen het bereik van de onderzoekers.
oDe formulering van de doelstelling is specifiek, niet te vaag of te breed.
1.4 Vraagstelling
De vraagstelling van een onderzoek bevat één of meerdere onderzoeksvragen, waaruit
meestal een aantal deelvragen is afgeleid. Verschillende vraagtypen zijn afhankelijk van welk
doel je met een onderzoek wilt bereiken. De vraagtypen:
Definiëren: Aangeven van bepaalde kenmerken van het onderwerp.
Bijvoorbeeld: Wat wordt verstaan onder een verhoogd cholesterolgehalte?
Beschrijven: Het gaat om de eigenschappen of kenmerken van het onderwerp.
Bijvoorbeeld: Hoe vaak komt een verhoogd cholesterol voor bij mannen onder
de 40 jaar in Nederland?
Vergelijken: Het gaat om verschillen tussen twee of meer groepen of situaties.
Bijvoorbeeld: Verschilt het cholesterolgehalte van allochtone mannen onder de
40 jaar van die van autochtone mannen onder de 40 jaar?
Verklaren: Het gaat om de oorzaken van gevonden verschillen of verbanden. Met
verklarend onderzoek ga je na of een verband causaal is (oorzaak-gevolgrelatie).
Bijvoorbeeld: In hoeverre is een gevonden verschil in cholesterolgehalte tussen
autochtone en allochtone jonge mannen toe te schrijven aan een verschil van
voedselinname van onverzadigde vetzuren?
Voorspellen: Het gaat om het voorspellen van de gevolgen van een bepaalde aandoening
of maatregel.
Bijvoorbeeld: Gaat een stijging van het aantal jonge mannen met een
verhoogd cholesterol in Nederland gepaard met een hoger sterftecijfer als
gevolg van hart- en vaatziekten in de komende 20 jaar?
Evalueren: Het gaat om het onderzoeken van het effect van een maatregel of interventie.
Bijvoorbeeld: Wat is het effect van het geven van voedingsadviezen aan jonge
mannen met een verhoogd cholesterolgehalte om het cholesterolgehalte te
verlagen?
Voorschrijven: Het gaat om het opstellen van maatregelen of richtlijnen.
Bijvoorbeeld: Wat is het beste beleid bij jonge mannen met een verhoogd
cholesterolgehalte?
Formuleren van een onderzoeksvraag:
Om een onderzoeksvraag duidelijke en concreet te kunnen formuleren kan er gebruik
worden gemaakt van het PICO-systeem:
oP: Patiënt: over welke patiënten wil je met het onderzoek uitspraken doen? Wat zijn
de kenmerken van de personen over wie het onderzoek gaat?
, oI: Intervention: interventie of behandeling waarvan je het effect onderzoekt, de
etiologische of prognostische factor waarvan je de relatie met de uitkomst onderzoekt
of de diagnostische test die je wilt onderzoeken.
oC: Comparison: een andere behandeling, factor of test, waarmee je de onderzochte
interventie, factor of test wilt vergelijken.
oO: Outcome: welke uitkomst staat centraal in het onderzoek? Welke uitkomst
verwacht je?
Valkuilen bij het formuleren van onderzoeksvragen:
De vraag…
- Ontbreekt; je omschrijft wel een doelstelling maar geeft niet precies aan wat je gaat
onderzoeken.
- sluit niet goed aan op de doelstelling; je vraag heeft betrekking op een anders aspect van
het onderzoek dan bedoeld in de doelstelling.
- is te vaag; je geeft niet concreet genoeg aan binnen welke populatie je het onderzoek gaat
uitvoeren, of welke uitkomsten je wilt meten.
- is te algemeen geformuleerd; als de vraag te breed geformuleerd is, kan het onderzoek nog
alle kanten op gaan. Vragen die beginnen met ‘waarom’, ‘waardoor’ of ‘op welke wijze’ zijn
te open, waardoor je nooit weet of je antwoord alle oorzaken of redenen bevat.
- is te specifiek geformuleerd; als de vraag te specifiek geformuleerd is, is het nauwelijks
mogelijk een antwoord op deze vraag te vinden.
- is niet eenduidig geformuleerd; de vraag bevat teveel aspecten, waardoor hij niet te
beantwoorden is.
- is niet enkelvoudig geformuleerd; de vraag bestaat uit meerdere vragen. Dergelijke vragen
kun je beter opsplitsen in een aantal deelvragen.
- bevat onbewezen of onjuiste veronderstellingen; de vraag is niet neutraal geformuleerd.
Meestal formuleer je, naast een onderzoeksvraag, een aantal deelvragen. Hiermee deel je
het onderzoek op in beter hanteerbare eenheden.
Voor een logische opbouw begin je met de minst complexe deelvragen. De eerste
deelvraag gaat meestal over de definitie van het probleem, daarna volgt een deelvraag
over de prevalentie (hoe vaak komt het voor?).
Valkuilen bij het formuleren van onderzoeksvragen:
oDe vraag ontbreekt
oDe onderzoeksvraag sluit niet goed aan op de doelstelling
oDe onderzoeksvraag is te vaag
oDe onderzoeksvraag is te algemeen geformuleerd
