Samenvatting internationaal strafrecht
_______________________________________________________________________
Hoofdstuk 1 boek
Internationaal strafrecht
In de (inter)nationale cultuur bestaat geen consensus over de precieze begripsinhoud
van het internationaal strafrecht. Het internationaal strafrecht wordt in het algemeen
aangeduid als het grensgebied waar het volkenrecht en het nationale straf(proces)recht
elkaar raken.
De primaire invalshoek is een nationale. Het gaat om bij internationaal strafrecht in
eerste instantie om problemen van nationaal recht die het gevolg zijn van
grensoverschrijdende strafbare feiten, verdachten of veroordeelden.
Droit pénal international
Rechtsmacht
De rechtsmacht is ten eerste belangrijk. Het internationaal recht gaat over de
bevoegdheid van de Nederlandse rechter om te oordelen over buiten Nederland begane
strafbare feiten. Vervolgens is belangrijk in welk land de berechting plaats dient te
vinden.
Interstatelijke coöperatie
De staten hebben elkaars hulp nodig bij de overdracht van personen, wederzijdse
rechtshulp, overdracht van strafvervolging en overdracht van tenuitvoerlegging van een
vonnis. Tussen de staten geldt wederzijdse erkenning van elkaars vonnissen en andere
rechterlijke beslissingen.
Vormen van interstatelijke coöperatie:
- Uitlevering
* Op basis van het Europees aanhoudingsbevel (EAB) vindt terbeschikkingstelling van
verdachten en veroordeelden plaats. Het heet eigenlijk overlevering en staat in de
Overleveringswet. Het doel is strafvervolging of tenuitvoerlegging van een straf.
- Wederzijdse rechtshulp
* Politiële rechtshulp is tactisch en operationeel en komt aan bod bij de opsporing van
verdachten en veroordeelden. Een politieagent in Nederland mag bijvoorbeeld een
verdachte die op de vlucht is naar Duitsland daar achtervolgen en arresteren.
* Justitiële rechtshulp is bijvoorbeeld het gebruik van dwangmiddelen uit het wetboek
van strafvordering bij een buitenlandse strafzaak (doorzoeking, inbeslagneming
privéwoning of horen van verdachten en getuigen).
- Overdracht van strafvervolging
* In dit geval wordt de hele strafzaak als zodanig door het ene land aan het andere
overgedragen.
- De overdracht van tenuitvoerlegging van de straf
* Deze vorm van rechtshulp is toepasbaar in gevallen waarin een veroordeelde zijn straf
beter kan ondergaan in een staat waar hij nauwe banden heeft. Hierbij kan gedacht
worden aan een staat waar hij verbonden mee is door woonplaats, gezin of nationaliteit.
Op deze manier wordt de resocialisatie ook bevorderd.
Droit international pénal
Hierbij gaat het om materieel of formeel recht van internationale herkomst ten aanzien
waarvan de staten de autonomie hebben verloren het recht zelf op te stellen of toe te
passen. Hiervan is sprake wanneer staten ondergeschikt zijn aan een groter verband
,waarin de deelnemers moeten voldoen aan bepaalde dwingende eisen van
supranationaal recht.
Denk hierbij aan
- de Europese Unie waarvan het communautaire deel organen heeft die supranationale
competentie hebben en daarvan ook zodanig gebruik maken dat het de
strafrechtspleging in de lidstaten beïnvloedt;
- internationale strafrechtspraak, omdat de internationale straftribunalen recht spreken
op basis van hun eigen uitleg van delicten als oorlogsmisdrijven, genocide en misdrijven
tegen de mensheid.
Supranationaal recht creëert dus recht waaraan soevereine staten moeten meewerken.
Een goede rechtsbedeling
Een goede rechtsbedeling verlangt dat bij strafbare feiten met een internationaal
element van geval tot geval wordt onderzocht welke staat het meest aangewezen is tot
vervolging en berechting van de verdachte en welke staat het meest tot executie van de
sanctie. Verschillende invalshoeken en belangen (die van de staten en van de verdachte)
spelen hierbij een rol. De staten overleggen dus welke staat het beste welke fase van het
proces voor zijn rekening kan nemen.
Het kan bijvoorbeeld zijn dat een feit het beste kan worden berecht waar het is
begaan in verband met bewijskwesties, maar het ook zijn dat de strafexecutie daar beter
kan geschieden waar de verdachte het beste kan resocialiseren (in de buurt van zijn
gezin en vrienden).
Hoofdstuk 1 artikel
Transnationaal crime
Transnationaal crime werd voor het eerst als term gebruikt bij een congres gehouden
om criminele verschijnselen te identificeren die grensoverschrijdende elementen hebben
en waarbij het recht van meerdere staten betrokken is, of die een impact hebben op een
ander land. De definitie is:
“Overtreding waarbij het begin, het plegen en/of directe of indirecte effecten meer dan
één land betrekken”.
Een overtreding is ‘transnationaal’ wanneer aan de volgende voorwaarden is voldaan:
a. het is gepleegd in meer dan één Staat;
b. het is gepleegd in één Staat maar een substantieel deel van de voorbereiding,
planning of controle vindt plaats in een andere Staat;
c. het is gepleegd in één Staat maar betrekt een georganiseerde criminele groep die zich
bezig houdt met criminele activiteiten in meer dan één Staat, of
d. het is begaan in één staat maar heeft substantiële gevolgen in een andere Staat.
Transnationale criminaliteit omvat meerdere vormen van criminaliteit, zoals
witteboordencriminaliteit, georganiseerde criminaliteit en politieke criminaliteit.
Tegenwoordig vallen ook mensenhandel en corruptie eronder, maar ook schadelijke
grensoverschrijdende economische corruptie (die niet per se crimineel hoeft te zijn).
Puur lokale criminaliteit kan een zorg zijn voor andere staten omdat het voorwaarden
creëert die transnationale criminaliteit bevorderen.
Private crime
Transnationale criminaliteit is meestal kenmerkend door private delicten. Dit zijn
delicten, gepleegd door particulieren, individueel of in groepen, zonder betrokkenheid
van de staat. Het kunnen om natuurlijke personen en rechtspersonen gaan. Het kan ook
om individueel gedrag in de uitoefening van een beroep zijn (een agent die handelt in
strijd met het recht). Transnationale misdrijven worden gewoonlijk niet door de overheid
gesanctioneerd, tenzij de criminaliteit zo ernstig is dat het de autoriteit van de overheid
uitdaagt.
Economic crime
De meeste transnationale criminaliteit wordt geacht te worden gepleegd uit het oogpunt
van financieel gewin (het illegaal brengen van goedkoper goederen naar een andere
staat om daar te verkopen tegen een goede prijs). Het kan om van alles gaan: mensen,
,illegale goederen zoals drugs en wapens, maar ook om sigaretten, auto’s, informatie en
gestolen kunst. Het verschil in goederen leidt tot verschillende markten, waardoor
verschillende juridische reacties nodig zijn.
Economische ongelijkheid tussen staten is een belangrijke oorzaak voor transnationale
criminaliteit, omdat dit de vraag naar illegale producten uit het buitenland versterkt.
Armoede speelt een grote rol, maar ook politieke conflicten, cultuur en economische
mogelijkheden. Lage lonen betekent dat ongeoorloofde producten en diensten goedkoop
te produceren zijn. Sommige staten kunnen proberen criminaliteit aan te trekken
vanwege het voordeel van belastingheffing op financiële activiteiten (bijvoorbeeld
jurisdicties van het bankgeheim), terwijl anderen het kunnen proberen af te weren
vanwege de kosten voor slachtoffers (bijvoorbeeld de VS en drugsgebruik).
Ontstaan en verspreiden transnationale criminaliteit
Een aantal factoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van transnationale criminaliteit,
waar andere – niet samenhangende – factoren de verspreiding ervan kunnen verklaren.
De ineenstorting van het Colombiaanse drugskartel creëerde bijvoorbeeld voor de
Mexicanen de mogelijkheid om in plaats van alleen drugs in te voeren, het nu ook te
produceren. De reeks niet samenhangende factoren (armoede, corrupte politie) draagt
vervolgens bij aan het verspreiden van deze criminaliteit.
Legale en illegale handel
Legale en illegale markten zijn niet identiek in vorm, maar hebben soms wel een nauwe
relatie met elkaar (ze gebruiken bijvoorbeeld dezelfde banksystemen). Bij legale handel
is vaak toestemming van de overheid nodig om goederen in te voeren en moet er
eventueel wat geld betaald worden, maar bij illegale handel zijn ze aangewezen op
corruptie en intimiteit. Zij steunen dus vooral op persoonlijke relaties en
groepsloyaliteit. Geweld wordt soms gebruikt om de nakoming van contracten af te
dwingen. Legale markten kunnen steunen op het contract en andere legale dingen.
Politieke criminaliteit
Niet alle transnationale criminaliteit is achter economisch gewin aan. Er kan ook politiek
voordeel behaald worden door (dreiging met) geweld. Transnationale terroristen
smeden bijvoorbeeld een plot in één staat en brengen het tot werking in een andere
staat. Hun drijfveer is ideologie en religie. Geweld wordt als middel gebruikt om de
publieke opinie te beïnvloeden en de eigen politieke/ideologische doelen te bereiken.
Organisatie criminaliteit
Transnationale criminaliteit is nauw verbonden met organisatiecriminaliteit. Het is
echter geen verplichte verbondenheid: ook een individu kan transnationale criminaliteit
plegen.
Geglobaliseerde criminaliteit
Er wordt wel gezegd dat de Koude Oorlog heeft geleid tot ideale omstandigheden voor
transnationale criminaliteit, omdat grenscontroles zwakker werden en transport werd
goedkoper, sneller en gebeurde vaker. Communicatie werd internationaal en financiële
transacties ongereguleerd. De vrije handel overeenkomsten verminderde of verwijderde
de legale barrières voor handel. Niet alleen de val van de Sovjet-Unie heeft bijgedragen
aan meer transnationale criminaliteit, ook onvoldoende gereguleerde agrarische
markten en financiële markten hebben hier een rol in gespeeld. Nooit mag uit het oog
worden verloren dat er geen strikte scheiding moet zijn tussen transnationale
criminaliteit en politie bijvoorbeeld, omdat ook de politie vaak handelt met de gewaande
transnationale criminelen. Globale zakelijke handelingen kunnen veel gevaarlijker en
schadelijker zijn dan transnationale criminaliteit.
1.2.3. Categorizing transnational crimes (p. 9).
Transnationale criminaliteit doet meerdere belangen kwaad, meestal particuliere
belangen. Drugsgebruik heeft bijvoorbeeld een slechte invloed op de gebruiker en op de
maatschappij waarin hij leeft. Soms dient criminaliteit ook een positief belang:
, downloaden van films schendt het IE recht van de filmmaker, maar bevredigt de
gebruiker omdat hij geen films hoeft te kopen. Transnationale criminaliteit kan de
economische ontwikkeling in armere staten vertragen. Het kan de interne soevereiniteit
van staten ook ondermijnen doordat een ander systeem voor autoriteit wordt verzorgd.
Het kan zorgen voor orde en veiligheid in sociale omgeving waar de autoriteit van de
staat afwezig if of verwaarloosbaar.
Hoofdstuk 2 boek
Op strafrechtelijk terrein staat de soevereiniteit van de landen voorop. Ieder land
beschikt over zijn eigen strafrechtelijke wetboeken en strafrechtelijke normen en
bevoegdheden. Toch zijn de landen niet volledig geïsoleerd van elkaar: ze maken soms
gebruik van dezelfde begrippen (zoals opzet en legaliteit) en er worden
rechtsvergelijkingen gedaan. Ook zijn er gemeenschappelijke verdragen die zien op
strafrechtelijke samenwerking en op het voorkomen van specifieke vormen van
criminaliteit.
De lidstaten hebben hun soevereiniteit ten aanzien van bepaalde onderdelen en binnen
zekere grenzen overgedragen aan de EU. Hierdoor kent de EU een eigen,
communautaire rechtsorde. Het primaire Unierecht bestaat uit het VWEU en de VEU.
Het secundaire Unierecht bestaat uit verordeningen en richtlijnen. Gezamenlijk vormen
zij supranationaal recht en dat heeft voorrang boven nationaal recht, ook wanneer het
nationaal recht die voorrang niet expliciet toekent aan het Europees recht. Dit kan ertoe
leiden dat het nationaal recht buiten toepassing moet worden gelaten wanneer het
strijdig is met Europees recht. Een lidstaat kan worden gebonden aan regelgeving waar
het zelf niet mee heeft ingestemd.
Communautaire rechtsorde
Het communautaire karakter is kenmerkend voor de EU. In de arresten Van Gend &
Loos en Costa/ENEL heeft het Hof rechtstreekse werking van het Gemeenschapsrecht
aanvaard. Dit betekent dat uit het Unierecht rechten en plichten voortvloeien voor
lidstaten, ook wanneer deze rechten en plichten niet zijn omgezet. particulieren kunnen
hierdoor rechtstreeks rechten ontlenen aan het Gemeenschapsrecht, alsook
schendingen van dat recht aan de orde stellen bij de rechter.
In deze uitspraken is ook bepaald dat het Unierecht voorrang heeft op de nationale
rechtsorde: nationaal recht dat strijdig is met Unierecht, dient te wijken. Het Unierecht
is dus hoger dan het nationaal recht en werkt automatisch door.
Ontstaan Europese Unie
De Europese Unie werd met drie pijlers neergezet:
1. EGKS, EGA en EEG
2. Samenwerking buitenlands- en veiligheidsbeleid
3. Politiële en justitiële samenwerking strafzaken
Derde pijler (vroeger)
De lidstaten kozen ervoor om wat de derde pijler betreft enkel samen te werken op
overwegend intergouvernementele basis. Het was niet langer mogelijk om
besluitvorming voor het tot stand brengen van regelgeving te laten plaats vinden op
basis van gekwalificeerde meerderheid: unanimiteit was vanaf dat moment vereist.
Expliciete uitsluiting van rechtstreekse werking van kaderbesluiten
Ontbreken inbreukprocedure Europese Commissie in geval van de niet-correcte
naleving van de derde pijler door lidstaten. Dit kan tegenwoordig wel weer.
De commissie had in de derde pijler wel nog initiatiefrecht: recht om voorstellen voor
nieuwe regelgeving te doen. De lidstaten hadden dit echter ook, dus het was geen
exclusief recht. LET OP:de pijlerconstructie bestaat inmiddels niet meer. De EG is
volledig opgegaan in de EU.
Kaderbesluiten
