INDIVIDU EN IDENTITEIT
DEELTOETS 1
INHOUD
Hoofdstuk 1 Foundations for the study of psychology ...................................................................................... 4
3 fundamentele ideeën ................................................................................................................................. 6
1. Fysieke oorzaken van gedrag................................................................................................................. 6
2. Manier waarop iemand denkt veranderd over de tijd door ervaringen ................................................... 8
3. Gedachte en gedragingen zijn een product van evolutie ........................................................................ 9
Overview .................................................................................................................................................. 9
PSychologie en analyse(onderzoeks)niveaus ...............................................................................................11
werkgebieden .......................................................................................................................................... 13
Hoofdstuk 3 the biological bases of bahavior .................................................................................................. 15
Genen ......................................................................................................................................................... 15
Evolutie door natuurlijke selectie (DARWIN) ................................................................................................ 17
Genetische diversiteit ............................................................................................................................. 18
Verkeerde geloven bij evolutionair denken.............................................................................................. 18
Functionalisme (psychologische benadering) .......................................................................................... 19
Ethologie (soort-typisch gedrag) ................................................................................................................ 20
Soort-specifiek gedrag bij mensen .......................................................................................................... 20
twee vormen van vergelijking tussen soorten ......................................................................................... 21
Evolutionaire analyse van paring, agressie en helpen .................................................................................. 22
paring ..................................................................................................................................................... 22
geslachtsverschillen in agressie ............................................................................................................... 23
Patronen van helpen ............................................................................................................................... 24
Hoofdstuk 8: Basisprocessen van leren ........................................................................................................... 25
Behaviorisme ............................................................................................................................................. 26
Klassieke conditionering ............................................................................................................................. 26
duurzaamheid......................................................................................................................................... 28
Generalisatie en discriminatie ................................................................................................................. 28
Geconditioneerde angst, leuk vinden, honger en seksuele opwinding ..................................................... 29
geconditioneerde reactie op medicijen ....................................................................................................31
operant conditionering ............................................................................................................................... 32
Thorndike - puzzel-doos-procedure (1898).............................................................................................. 32
skinner .....................................................................................................................................................33
1
, principes van bekrachtiging .................................................................................................................... 34
Positief vs negatieve bekrachtiging en straf ............................................................................................ 34
Geconditioneerde bekrachtiger – secundaire bekrachtiger ..................................................................... 35
discriminatietraining, generalisatie, extinctie en spontaan herstel .......................................................... 35
Partieel reinforcement ............................................................................................................................ 35
behavior technieken ............................................................................................................................... 36
Cognitieve visie .......................................................................................................................................... 37
Klassieke conditionering .............................................................................................................................. 37
pavlov en opkomst behaviourisme ........................................................................................................... 37
wat wordt er geleerd bij KC ..................................................................................................................... 38
cognitieve visie op KC ............................................................................................................................. 39
Operante conditionering ............................................................................................................................ 41
Overjustification effect ........................................................................................................................... 41
spelen, verkennen en observeren ................................................................................................................ 42
Spelend leren .......................................................................................................................................... 42
Explorend/latent leren ............................................................................................................................ 43
Sociaal/ observationeel leren: leren door te kijken naar anderen ............................................................. 43
Hoofdstuk 5: mechanisme van motivatie en emoties ...................................................................................... 45
basisprincipes van motivatie en drives ........................................................................................................ 45
drive ....................................................................................................................................................... 45
5 categorieën van drives ......................................................................................................................... 46
Centrale drijfveertheorie (P.155) .............................................................................................................. 47
Honger voorbeeld ................................................................................................................................... 49
sleep drive .................................................................................................................................................. 50
Wat is slaap? > Stadia.............................................................................................................................. 50
Functie van slaap .................................................................................................................................... 51
Brein, hersenmechanisme en slaap – slaapmechanisme ......................................................................... 52
Emoties ...................................................................................................................................................... 53
brein en emoties ..................................................................................................................................... 56
hoofdstuk 9: Geheugen, aandacht en bewustzijn ............................................................................................ 58
informaite-verwerkend model (1960) ......................................................................................................... 58
zintuigelijk geheugen ................................................................................................................................. 59
aandacht................................................................................................................................................. 59
kortetermijngeheugen (of werkgeheugen) ................................................................................................. 61
executive functies ................................................................................................................................... 62
langetermijngeheugen ............................................................................................................................... 63
2
, herinneren als kennisrepresentatie ......................................................................................................... 63
Herinneren als proces ............................................................................................................................. 65
retrieval .................................................................................................................................................. 66
geheugen in de brein .................................................................................................................................. 67
Hoofdstuk 10: redeneren en intelligentie ........................................................................................................ 68
redeneren .................................................................................................................................................. 68
analogieën en inductie ................................................................................................................................ 69
analogieën .............................................................................................................................................. 69
Inductie .................................................................................................................................................. 69
deductie ..................................................................................................................................................... 70
intelligentie ................................................................................................................................................ 71
Testen ...................................................................................................................................................... 71
Algemene intelligentie ............................................................................................................................... 72
Fluid and crystallized intelligentie ............................................................................................................ 73
basis voor ‘g’: mentale snelheid en executive functies .............................................................................. 73
genen of omgeving ..................................................................................................................................... 74
nature, nurture en IQ verschillen ............................................................................................................. 74
verschil tussen (culturele) groepen ...........................................................................................................75
3
,HOOFDSTUK 1 FOUNDATIONS FOR THE STUDY OF PSYCHOLOGY
Basisvraag van de psychologie als wetenschap
Waardoor voelen, denken, en gedragen mensen zich zoals ze doen.
- Voelen = de affectieve component
- Denken = de cognitieve component
- Gedrag = de annotieve component
Zijn de 3 belangrijkste componenten voor mensen als wezen.
Psychologie is de wetenschap van gedrag en psyche
➔ Gedrag = de observeerbare acties van een persoon of dier
➔ Psyche (geest) = verwijst naar individuele sensaties, waarnemingen, herinneringen, gedachte, dromen,
motieven, emoties en andere subjectieve ervaringen.
➔ Wetenschap = Alle pogingen om antwoord te krijgen op vragen dmv systematisch verzamelen en
logisch analyseren van observeerbare data.
Doel van psychologie -> Verklaren van mentale gedragingen en gedrag.
WAARHEID
Eerste vraag die een wetenschapper stelt -> wat is waarheid?
In het dagelijks leven zijn we altijd theorieën aan het toetsen, hypothese aan het toetsen.
- Bv gaat die auto langzaam genoeg dat ik nog kan oversteken.
- Wetenschap doet dat tuurlijk systematischer en analyseren.
Wat jij ziet als waarheid hangt af van:
- Hoe je denkt dat de wereld in elkaar steekt maakt heel erg uit wat jij vindt dat waarheid is.
o Als jij zegt de wereld bestaat ‘echt’
▪ Tafel bv
o Of je zegt de wereld bestaat ‘in mensen’
▪ Racisme
- Wat je vindt dat kennis eigenlijk is
o Is het alleen iets dat je zintuigelijk kan waarnemen?
▪ Tafel optillen, temperatuur meten, enz.
o Of ook interpretatie
▪ Dus met mensen in gesprek gaan
PARADIGMA
Een samenhangend geheel van ideeën over hoe de wereld in elkaar steekt, hoe echte goede kennis in elkaar
steekt en hoe we dat zouden moeten meten met welke onderzoeksmethoden -> noemen we een paradigma.
- Jouw idee hierover -> denk je binnen een bepaald paradigma.
o Manier waarop je de werkelijkheid ervaart.
Paradigma is een samenhangend stelsel van modellen en theorieën waarbinnen de werkelijkheid beschreven
wordt.
4
,Kan je zien als een bepaalde bril die je op hebt.
- Bril waarmee je naar een sociaal fenomeen kijkt bv
o Bestaat ‘echt’ → We kunnen het waarnemen
▪ Bestaat ‘in mensen’ → We kunnen het interpreteren.
Paradigma’s kunnen veel op elkaar lijken. Dat bv alleen de onderzoeksmethode verschilt. Paradigma’s kunnen
ook heel erg van elkaar verschillen.
Je kan alleen kijken naar welke van de paradigma’s beter wordt ondersteund door wetenschappelijk onderzoek.
Niets is de waarheid.
Verschil in paradigma’s voorbeelden
- Kwantitatief:
o Het bestaat ‘echt’ en we kunnen het zintuigelijk waarnemen.
o Vaak exacte wetenschappen (biologie, natuurkunde enz)
- Kwalitatief:
o Het bestaat ‘in mensen’ en we kunnen het interpreteren.
o Vaak sociale wetenschappen
Ook binnen de sociale wetenschappen heb je verschillende paradigma’s
- Skinner bv heel kwantitatief
o Psychologie bedrijven alsof het een exacte wetenschap is.
- Maninofsky kwalitatief
o Etnografisch veldonderzoek, leefde jarenlang bij een stam enz.
Ook hoe leren als fenomeen in elkaar steekt
- Skinner
o Alles is gedrag, allemaal te meten, geen mentale representaties
▪ Behaviorisme
- Tholman
o Nee als je leert heb je wel mentale representaties, zelfs dieren.
Behaviorisme en cognitivisme zijn bijtende paradigma’s. Zijn het over veel dingen eens, maar op een aantal
fundamentele theorieën zijn ze het oneens.
- Behaviorisme
o Er is alleen gedrag er bestaat niets aan gedachtes bij wat je leert
- Cognitivisme
o Er is toch sprake van denken tijdens het leren.
ONTSTAAN
Al eeuwen waren filosofen en fysiologen bezig met de vraag: waarom voelen, denken en gedragen mensen
zich zoals ze doen.
Wundt
In 1879 opende hij het eerste officiële psychologie laboratorium en schreef het eerste leerboek erover. Veel
mensen zeggen dat toen de psychologie als discipline begon. Maar voordat hij dat deed, waren die
basisideeën al veel verder daarvoor gelegd.
5
,3 FUNDAMENTELE IDEEËN
1. Gedrag en mentale ervaringen hebben fysieke oorzaken en kunnen dus onderworpen worden aan
wetenschappelijke analyse
a. Dualisme (Descartes)
i. I think therefor I am.
b. Materialisme (Hobbes)
c. 19e-eeuwse fysiologie
2. De manier waarop een persoon zich gedraagt, denkt en voelt, verandert over tijd door de ervaringen van
de persoon en zijn omgeving.
a. Empirisme
i. All knowledge obtained through senses – not inherited.
b. Nativisme
3. De lichamelijke machine, die gedrag en mentale ervaringen produceert, is een product van evolutie door
natuurlijke selectie
a. Evolutietheorie: natuurlijke selectie.
Dus 3 grondslagen:
- Fysieke oorzaak
o Dualisme
o Materialisme
o 19-eeuwse fysiologie
- Oorzaak in de omgeving
o Empirisme
o Nativisme
- Natuurlijke selectie
o Evolutietheorie: natuurlijke selectie
1. FYSIEKE OORZAKEN VAN GEDRAG
DESCARTES’ DUALISME: FOCUS OP HET LICHAAM
Dualisme -> mensen bestaan uit 2 delen:
• Materieel lichaam
o Deel van de natuurlijke wereld
o Kan wetenschappelijk onderzocht worden
• Immateriële ziel
o Bovennatuurlijke entiteit
o Opereert volgens eigen wil en niet volgens natuurwetten
▪ Kan daarom niet worden onderzocht.
Lichaam is een machine en kan bewegen zonder ziel.
- Zeer complex gedrag kan door puur mechanische dingen plaatsvinden, zonder tussenkomst van de ziel.
- Niet-menselijke dieren hebben geen ziel.
o “Elke activiteit die door mensen wordt uitgevoerd en niet kwalitatief verschilt van het gedrag van een
niet-menselijk dier, kan in theorie plaatsvinden zonder de ziel.”
6
, Mensen kunnen denken dieren niet.
- Hierdoor maken we bewuste overwegingen en oordelen
- Denken moet reageren op zintuigelijke input
- Denken moet in staat zijn bewegingen van het lichaam te sturen door op spieren in te werken.
o De ziel (ookal niet fysiek) werkt in op een locatie in het lichaam
▪ Orgaan tussen de 2 hersenhelfte (pijnappelklier)
o Structuren (neuronen/zenuwen) brengen sensorische informatie via fysieke middelen naar de
hersenen, waar de ziel de informatie ontvangt en er via niet-fysieke middelen over nadenkt.
Beperkingen
- Filosofie: hoe kan een niet-materiele entiteit (de ziel) een materieel effect hebben (bewegen)
- Psychologie: hele domein van het denken en alle gedragingen die door het denken worden geleid, vallen
buiten het bereik van wetenschappelijke analyse als ze het product zijn van een eigenzinnige ziel.
HOBBES: MATERIALISME
- Alles is materie.
- De geest of ziel is een betekenisloos concept en er bestaat niets anders dan materie en energie.
- Al menselijk gedrag kan worden begrepen door fysieke processen in het lichaam, vooral in de hersenen.
- Bewust denken is puur een product van de machinerie van de hersenen en daarom onderworpen aan de
natuurwetten.
19 E -EEUWSE FYSIOLOGIE
- Studie van de menselijke machinerie
- 2 ontdekkingen
o Toenemend begrip van reflexen
o Het lokaliseren van de functies van het brein.
1. Toenemend begrip van reflexen
Reflexologie -> al het menselijke gedrag is een reflex op iets.
- Francois Magendie
o Zenuwen die het ruggenmerg binnen komen hebben 2 routes
▪ 1. Overbrengen van boodschap naar het centrale zenuwstelsel vanaf de sensorische receptoren van
de huid.
▪ 2. Overbrengen van boodschappen naar het centrale zenuwstelsel om de spieren te bedienen.
- I.M. Sechenov
o Ieder menselijke handeling, een kind dat lacht bv, kan in theorie worden opgevat als een reflex.
o Alle menselijke acties worden geïnitieerd door stimuli in de omgeving.
o Stimuli werken in op de sensorische receptoren van een persoon en zetten een keten van
gebeurtenissen in het zenuwstelsel in beweging.
o Die culmineert (het hoogtepunt bereiken) in de spierbewegingen die de actie vormen.
2. Het lokaliseren van functies in het brein
Het idee dat specifieke delen van de hersenen specifieke functies vervullen bij de productie van mentale
ervaringen en gedrag.
7
