Samenvattingen van diagnostiek naar behandeling 1
Studiejaar 2019-2020
(Engelse artikelen zijn ook in het Engels samengevat)
College 1
Pameijer - Handelingsgericht classificeren in het onderwijs.
Ohan - Teachers’ and education students’ perceptions of and reactions to children with and
without the diagnostic label ‘ADHD’
Pameijer en Draaisma - Handelingsgerichte diagnostiek in de jeugdzorg hoofdstuk 1 t/m 3
College 2
Koomen & Spilt - Emotionele en gedragsproblemen
Vermande et al: Pesten
Pameijer: Hoofdstuk 4 – strategiefase
College 3
Kearney & Bensaheb - School absenteeism and school refusal behavior: A review and
suggestions for school-based health professionals
King, Ollendick, & Prins - Test-anxious children and adolescents: Psychopathology, cognition
and psychophysiological reactivity
College 4
Akin-Little - Chapter 1 behavioral consultation
Akin-Little - Chapter 8: School-wide positive behavior support.
Louwe – School wide positive behavior support; ook voor de scholen in Nederland het
antwoord?
Vernooy, van Minderhout, & Koomen - hoofdstuk 14: Didactisch en pedagogisch handelen
van leerkrachten
College 5
Stoltz, van London, Dekovic etc – Alles kidzzz: RCT naar een preventieve geïndiceerde
individuele interventie voor agressie op de basisschool
Colpin – Hoe werken antipestprogrmma’s?
Akin-Little – Chapter 4: the importance of treatment integrity in school-based behavioral
intervention
Pameijer en Draaisma hoofdstuk 5: onderzoeksfase
Pameijer en van Beukering hoofdstuk 6: Onderzoeksfase
College 6
Akin-Little - hoofdstuk 9: Proactive instructional strategies for classroom management
Hopman et al - Impact of the good behavior game on special education teachers
Vliek & Orobio de Castro - Stimulating positive social interaction: What can we learn from
TIGER (Kanjertraining)?
College 7
Pameijer & Draaisma hoofdstuk 6 – Integratie- en aanbevelingsfase
Pameijer & Draaisma hoofdstuk 7 – adviesfase en evaluatie
Pina et al. – Psychosocial interventions for school refusal behavior in children and adolescents
Barrett & Turner – Prevention of anxiety symptoms in primary school children: Preliminary
results from a universal school-based trial
,Week 1
Pameijer: Handelingsgericht classificeren in het onderwijs.
We classificeren veel leerlingen met labels in het onderwijs. Wat zijn de voor en nadelen van
dit classificeren? Steeds meer leerlingen krijgen een label, vaak met als extra voordeel dat een
PGB aangevraagd kan worden. Een label kan nadelen en voordelen hebben voor de leerling
en zijn omgeving. Het kan stigmatiserend zijn, maar ook ondersteunend. Hoe kunnen een
interne of ambulante begeleider die HGW werkt en een GZ-psycholoog die
handelingsgerichte diagnostiek verricht te werk gaan bij een vraag naar een classificatie? Hoe
kunnen deze professionals ervoor zorgen dat hun diagnostiek in het belang van het kind is en
de ouders en school ondersteunt?
Het kader: De uitgangspunten van HGW/HGD
Zes uitgangspunten voor HGW/HGD:
1. De onderwijs- en opvoedingsbehoeften van een leerling en ondersteuningsbehoeften
van een leerkracht of ouder staan centraal. Wat heeft dit kind nodig om een bepaald
doel te halen? Dit gaat in twee stappen: 1) Wat kan het kind al en wat willen we met
dit kind bereiken? Een label kan hierbij aangeven wat reële doelen zijn voor een kind,
2) Wat heeft dit kind extra nodig om dit doel te bereiken? Hierbij wordt gewerkt met
hulpzinnen: dit kind heeft … instructie nodig/opdrachten nodig/activiteiten
nodig/feedback nodig/groepsgenoten nodig/een leerkracht nodig die/ouders nodig die/
buitenschoolse hulpverlening die zich richt op…. De classificatie bepaalt dus het doel
van de begeleiding en de onderwijsbehoeften.
2. Er wordt gewerkt vanuit een transactioneel kader: Een kind ontwikkelt zich niet in
isolement, maar in wisselwerking met omgeving. Wat zijn de belemmerende en
beschermende factor van het kind én de onderwijs leer- en opvoedingssituatie. Dus
testen en observeren.
3. Positieve aspecten van kind, leraar, groep, school en ouders zijn van groot belang: kan
bestaan naast ernstige zorgen. Er zijn ernstige zorgen én er zijn sterke kanten.
Wanneer gaat het wel goed? Wat kan ze wel? Hoe minder positieve aspecten, hoe
ernstiger de problemen meestal. Positieve kenmerken zijn ook goed te benutten bij de
aanpak.
4. De professional werkt constructief samen met school, ouders en kind: we praten met
de leerkracht in plaats van over of tegen de leraar. Ieder geeft vanuit zijn eigen rol een
wezenlijke bijdrage.
5. Men werkt doelgericht: van vraag naar antwoord. Allen onderzoek doen als dat
noodzakelijk is.
6. De werkwijze is systematisch en transparant: professional werkt stap voor stap,
volgens fasen. Moet snel beslissingen maken, daarom zijne r formulieren en
checklists, die ondersteunen bij denken en handelen. Daarmee is het ook transparant;
het is voor betrokkenen inzichtelijk waarop de formulieren zijn gebaseerd.
Voor en nadelen van classificeren in het onderwijs
Nadelen:
1. DSM is ontwikkeld vanuit een medisch-psychiatrisch perspectief, waardoor ze
moeilijk zijn toe te passen in het onderwijs.
2. Kwaliteit van classificatie is afhankelijk van de deskundigheid van de diagnosticus die
beoordeelt of de symptomen aanwezig zijn. Veel criteria bevatten ‘vaak’. Er kunnen
daardoor verschillen zijn tussen professionals.
3. Sommige in de praktijk gehanteerde labels blijken onvoldoende wetenschappelijk
onderbouwd, zoals NLD
, 4. Aangezien een classificatiesysteem vooral kindkenmerken betreft, doet het geen recht
aan een transactioneel kader met afstemming tussen de
onderwijs/opvoedingsbehoeften en het onderwijsaanbod/de opvoeding. Diagnostiek
moet zich niet alleen op kindkenmerken richten. Kind krijgt dan de schuld en
gedragsproblemen zijn situatiegebonden.
5. DSM is een categoriaal systeem: alles of niet. ‘een beetje ADHD’ kan niet. Dit kan
betekenen dat van twee kinderen die net 1 punt verschillen, een wel financiering krijgt
en de ander niet. We zouden een dimensioneel systeem nodig hebben.
6. Kinderen ontwikkelen zich, waardoor hu problemen variëren door de tijd en zijn
gebonden aan levensfasen. In perioden dat het goed gaat zullen ze lager scoren en in
perioden dat het moeilijk is hoger scoren. In een slechte periode zou het kind dan een
classificatie toegekend krijgen en in een goede periode niet.
7. Label kan een excuus zijn om niet tot verandering in aanpak of extra zorg te komen.
Het is vaststaand en niet te veranderen is de visie. Werkt dan stigmatiserend en leidt
tot self-fulfilling prophecy.
8. Ethisch probleem: alleen focus op pathologie, geen positieve factoren.
Voordelen:
1. Helder begrippenkader voor de communicatie tussen deskundigen. Is transparant.
2. DSM bevat klinisch relevante beelden en de meest voorkomende stoornissen zijn erin
opgenomen.
3. Classificatie is onderdeel van het diagnostisch proces. is een objectieve
probleembeschrijving waarin symptomen zijn geordend of geclusterd.
4. Een label kan de acceptatie van kinderen met leer- en gedragsproblemen bevorderen.
Het is geen onwil, maar onvermogen.
5. Label kan een kind helpen meer grip op zijn mogelijkheden en beperkingen te krijgen.
Wanneer is classificeren in het onderwijs zinvol?
Kan zinvol zijn wanneer problemen aanhouden, ondanks extra begeleiding van begeleiders.
Kind, leerkracht en ouders begrijpen de situatie daardoor beter. Wat kan het kind wel? En er
worden reële doelen gesteld. Een classificatie kan aangeven op welke manier de omgeving
beter op het kind kan inspelen. Leidt tot onderwijsbehoeften. Ieder kind heeft zijn eigen
behoeften, dus worden de algemene adviezen vertaald naar de specifieke situatie van dit kind
op deze school en uit dit gezin. Het is dus lang niet altijd nodig.
Handelingsgericht classificeren
Fase 1: Intake
Deze fase heeft twee doelen: 1) informatie verzamelen (wat gaan we doen?) en 2) afstemming
bereiken tussen de hulpvragers en de diagnosticus. Dus wat is de reden van aanmelding? Wat
zijn de hulpvragen? Welke zorgen hebben leraar, ouders en kind? Wat gaat juist goed? Welke
concrete oplossingen zien zij? Wat verwachten en wensen de betrokkenen van de
diagnostiek? Pas een vraag naar classificatie aannemen als die vraag in het belang van het
kind is en de beantwoording ervan noodzakelijk is.
Fase 2: Strategie
Wat weten we al? Wat moeten we nog weten? Waarom moeten we dat weten? Kijkt naar
gegevens, reflecteert op problemen en positieve aspecten. Kan de hulpvraag al beantwoord
worden of is hiervoor een classificatie nodig? Als er onvoldoende informatie is naar de
onderzoeksfase. Vaak ‘als-dan redenatie’ om tot een relevante onderzoeksvraag te komen.
, Fase 3: Onderzoek
Doelgericht verzamelen van gegevens om de vraag naar een bepaalde classificatie te
beantwoorden. Testen, interviewen, analyseren schoolwerk, observeren van interacties op
school en thuis, observeren van pedagogisch-didactische aanpak van de leerkracht en de
opvoeding van de ouders. Kijkt daarbij naar geschikte instrumenten, is iedereen betrokken,
zicht op positieve factoren van kind, vraag-antwoord gerichtheid.
Fase 4: Indicering
Fase van reflectie op onderzoeksgegevens: wat zijn de conclusies en wat betekent dat voor de
aanpak? Aandacht voor problemen en positieve aspecten kind in samenvatting? Aandacht
wisselwerking kind, onderwijsleer- en opvoedingssituatie? Duidelijk waarnaartoe?
Onderwijsbehoeften duidelijk? Duidelijk wat de diagnosticus als wenselijke aanpak
beschouwt?
Fase 5: Advies
Bevindingen bespreken op maat: afgestemd op deze leraar, deze ouders en dit kind. Is dat
herkenbaar voor ouders en leerkracht?
Passend onderwijs en indicatiestelling
Een DSM-classificatie is nu nodig voor extra zorg: financieel en SO. Dit kan leiden tot
overclassificeren. Dan krijg je valse positieven. Ze willen dan extra voorzieningen bieden,
maar kan ook tot een onterechte toename van bepaalde stoornissen leiden. Passend onderwijs
kan hier verandering in brengen: voor alle leerlingen staan kansen op de beste ontwikkeling
centraal. Doelen zijn de zorg aan kinderen te verbeteren en beperkingen van de bestaande
wet- en regelgeving op te lossen. Zo willen ze de positie van ouders versterken rond de
invulling van het zorgarrangement en besturen van scholen een zorgplicht op te leggen om
leerlingen passend onderwijsaanbod te bieden. Daarvoor moet wel de kwaliteit van het
onderwijsaanbod verbeteren. Leerkracht moet zich hier competent voor voelen. Classificaties
kunnen bij PO een rol spelen, maar het hoeft niet.
De vier functies van de toekomstige onderwijs/zorgloketten zijn 1) diagnosticeren en
indiceren, 2) adviseren van leerling, ouders en school, 3) ondersteunen van leerling, ouders en
school en 4) makelen zodat de leerling passend onderwijs krijgt.
