GEHECHTHEIDSSTOORNISSEN ZELDZAAM -> CA> 1%
Gehechtheid: affectieve band die een persoon/dier tot stand brengt tussen zichzelf en de ander, die hen over tijd en ruimte met elkaar verbindt.
Intern werkmodel: hierin slaan mensen de opgedane ervaringen met gehechtheid en relaties op -> mentale representaties (= innerlijke
weergaven van gebeurtenissen en de waarderingen ervan). Zegt iets over relaties tussen kind en ouders en niet meer over nabijheid (baby’s).
Veilige ‘haven’ en veilige ‘basis’ -> veilig exploreren en terug komen. Betreft emotieregulatie.
Eerste maanden: lokgedrag. Matching. Emotionele beschikbaarheid. Gedrag van de ouder moet sensitief, responsief en continu zijn.
Veilig gehecht (Type B) Onveilig-vermijdend (Type A) 15% Onveilig ambivalent (Type C) 9% Gedesorganiseerde gehechtheid
- Laten zich - Minimaliseren van - Maximaliseren van (Type D) 15%
makkelijk gehechtheidsgedrag, gehechtheidsgedrag,onzeker - Geen coherent
troosten bij geen vertrouwen in over de beschikbaarheid van gehechtheidspatroon:
terugkomst beschikbaarheid van de de opvoeder chaotisch, tegenstrijdig;
- Snel weer opvoeder - Wil nabijheid, is aanhankelijk, - Onoplosbare paradox
exploreren - Geen contact zoeken passief of boos, probeert op (ouders bron van
- Goede balans - Schijnzelfstandigheid, zielige manier contact te geborgenheid en angst)
contact “gemakkelijk” kind, maar zoeken. - Combinatie A en C-gedrag
zoeken en is gestrest - Separatieangst, “hysterisch”, - Bij wat oudere kinderen
exploratie. - Probleem zit in de moeilijk troost baar. rolomkering, bazig etc.
62% “veilige haven”-kant van - Weinig exploreren - Sterke relatie
de cirkel van veiligheid - Probleem zit in de “veilige psychopathologie
- Doen alsof ze afstand basis”-kant van de cirkel van - Grote relationele
nodig hebben. veiligheid (maar ook problemen
ontroostbaarheid). - Mishandeling/
verwaarlozing etc.
Reactieve/geremde hechtingsstoornis (RAD) ca. 1% Ontremd-sociale hechtingsstoornis (DSED) onbekend, zeer zeldzaam
(Emotioneel teruggetrokken, geen hechtingsgedrag) (kritiekloos, oppervlakkig hechtingsgedrag naar iedereen/ongepast sociaal)
- Minimaal contact zoeken of laten troosten door Vier criteria waarvan er minimaal 2 aanwezig moeten zijn:
opvoeders wanneer gestrest. 1. Verminderde of afwezige terughoudendheid in benaderen en omgaan
- Persistente verstoring in sociaal-emotionele met onbekende volwassenen.
ontwikkeling minimaal 2 van de volgende drie 2. Extreem “intiem” fysiek of verbaal contact met onbekende
symptomen): volwassenen, dat niet in lijn is met leeftijd, cultuur, en sociale grenzen.
1. Amper sociale en emotionele reacties op anderen 3. Houdt geen contact met opvoeders in nieuwe situaties
2. Beperkte positieve gevoelens 4. Bereidheid om met onbekende volwassene mee te gaan
3. Episodes van onverklaarbare geïrriteerdheid, Moeilijk te behandelen
bedroefdheid, angst die voorkomen tijdens niet- Beide stoornissen:
bedreigende interacties met opvoeders. - Moet sprake zijn pathogene zorg (verwaarlozing/deprivatie, veel
Prevalentie van beiden in principe onbekend, zeldzaam. wisselende opvoeders, opgegroeid in instellingen).
Verschil met DSED: Kinderen RAD reageren goed op - Gedrag moet zijn ontstaan voor de leeftijd van 5 jaar.
behandeling -> zoals opname pleeggezin. - Kunnen vanaf de leeftijd van 9 maanden vastgesteld worden.
Differentiaaldiagnose: vermijdenderestrictieve voedselinnamestoornis, Comorbiditeit: taal-spraakachterstand, posttraumatische
ASS, verstandelijke handicap, ADHD, PTSS, gedragsstoornissen, angststoornissen, ADHD, ODD, CD, bipolaire stoornissen
stemmings-en angststoornissen.
Sekseverschillen: geen verschillen. Onveilig G. bij jongens -> meer kans op agressie/probleemgedrag. Bij meisjes -> kans op buitensluiten.
Culturele en maatschappelijke invloeden: culturele normen over opvoeding, westerse culturen bevorderen exploratie, aantal opvoeders van kind
(meer opvoeders = minder bang voor vreemden, en verschil in SES (niet te verwarren met cultuur). SES belangrijker voor hechting door stress.
Risicofactoren: Beschermende factoren:
- Kind: lichamelijke gebreken, prematuur, langdurige - Beschermingsfactoren op niveau van de ouders kunnen
ziekenhuisopnames, aangeboren stoornissen, moeilijk de risicofactoren bij een kind compenseren, maar kind
temperament, adoptiekind/pleegkind/institutie kan niet risicofactoren bij ouder compenseren.
- Ouder: eigen gehechtheid (interne werkmodel), verwaarlozing, Gehandicapt kind met gezonde ouders betere emotionele
mishandeling, psychische problematiek, ziekte, depressie, ontwikkelingskansen dan gezond kind dat door een ouder
echtscheiding, overlijden, wisselende opvoeders, tienermoeders, met problemen wordt grootgebracht.
alleenstaande moeders - Veilig autonome gehechtheid ouders, ondersteunende
- Omgeving: geen/gering steunend netwerk van gezin/moeder, lage huwelijksrelatie, sociale steun, geen instelling, zelfde
SES, armoede, werkloosheid, recente migratie/vluchten, aantal verzorgers etc.
plaatsingen pleegzorg.
Preventie Behandeling
Focus op de ouder! VIPP-interventie werkt goed. 4 thema’s: - Ambulante begeleiding/gedragswetenschappers
1. Exploratie versus gehechtheidsgedrag 2. Spreken namens het kind 3. - Psycho-educatie
Sensitieve keten 4. Delen van emoties - Video-feedback
- Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag
- Pleegzorg en adoptie als eerste vromen van interventie
voor kinderen met RAD (minder voor kinderen met DSED)
, ANGSSTOORNISSEN (internaliserend) -> meest voorkomende stoornis 15-20%
3 componenten: fysiologische veranderingen, gedrag en cognities
Normale ontwikkeling: 6 mnd-2jr: 2 jr-4jr: dieren, fantasie, 4-6jr: donker, 6-12jr: gewetensangst, beoordeling,
natuurverschijnselen bloed, spoken, kapper fantasiefiguren, verlies falen prestaties, “stel je voor”.
0-6mnd: fel licht, hard , separatie etc. lichamelijke integriteit 12-18jr: beoordeling andere geslacht,
geluid existentieel gevaar,
milieuramp/oorlog, sociale angst,
schaamte/schuld, dood, scheiding
Separatiestoornis Specifieke fobie Gegeneraliseerde Selectief mutisme: <1 % Agorafobie:
(SAS): 3-5% (meest 3,5% angststoornis (GAS) 2- jonge kind weigert te Angst voor openbare ruimtes,
voorkomend): Een extreme angst 4% praten tegen onbekende vervoersmiddelen etc. vaak
Excessieve angst bij de voor een dier of Zich buitensporig zorgen mensen en/of in gekoppeld aan paniekstoornissen.
gedachten te worden of situatie maken over onbekende situaties Obsessief-compulsief stoornis (OCS)
daadwerkelijk - Voor dieren (toekomstige) terwijl dit wel gewenst is. Niet meer onder angststoornissen ->
gescheiden worden van - Voor natuurlijke gebeurtenissen Vaak bij tweetaligen. >1 dwangstoornis. Wel duidelijke
thuis en/of de omgevingen en - Piekeren over meer mnd, niet alleen eerste raakvlakken. Dwanghandelingen
gehechtheidsfiguren. situaties onderwerpen tegelijk schoolmaand. Geen versus normale rituelen: OCS is
- Verzetten tegen elke - Voor bloed, - Piekeren is intens en gebrek aan taal etc. 3,5- onprettig, OCS belemmert
oppas, nachtje ergens injecties en duurt lang 5jr. meisjes. ontwikkeling, dwanghandelingen
slapen, naar school verwondingen - Oplossingen bedenken Paniekstoornis: kosten veel tijd. OCS blijft actief. OCS
gaan - Voor situaties voor de problemen Out of the blue. Geregeld vaak absurd.
- Nachtmerries, - Overig. ontbreekt minimaal 1mnd Posttraumatische stressstoornis
extreem piekeren, 8 jaar. 3,5%. Vaker - Het piekeren is moeilijk onverwachte (PTSS) Slachtoffer of getuige geweest
volstrekt van slag raken adolescenten, vaker te stoppen en kost veel paniekaanvallen van een traumatische gebeurtenis
bij een aanstaande meisjes. tijd. - Voortdurende (type 1: eenmalig, type 2: herhaling of
scheiding. _________________ Elke leeftijd, meestal ongerustheid over langdurig)
> 6 maanden. 7-9 Sociale vanaf jong. 11-13. Hoe volgende aanval. - Intrusieve symptomen
ontstaan. Vooral angststoornis ouder hoe vaker, - Onaangepaste – Herbeleving
meisjes Extreme angst voor meisjes. gedragsveranderingen in - Vermijdingsgedrag
een sociale situatie samenhang met aanval. - Veranderingen in cognities en
- Sociale situaties
stemming
vermijden
- Veranderingen in gespannenheid en
- paniekaanvallen
reactiviteit.
> volwassenen.
Differentiaal: depressie, slaapstoornissen, externaliserende stoornissen, Comorbiditeit: stemmingsstoornissen, slaapstoornissen,
ASS, reactieve hechtingsstoornis externaliserende stoornissen, middelengebruik, astma
Prevalentie: 15-20 % < 18jr. Sekse: meisjes 2x zo veel.
Erfelijkheid: multifactorieel, polygenetisch bepaald. Shared environment, non-shared environment. Gen-omgevingsinteractie.
Hechting/familiefactoren en opvoedgedrag.
Risicofactoren: Beschermingsfactoren
Kind – erfelijkheid, geremd temperament, prenatale programmering, - Het tegenovergestelde van de risicofactoren is doorgaans een
ambivalente of onveilige gehechtheid, overschatten gevaar en beschermingsfactor
onderschatten eigen vermogen, negatieve leerervaringen, angstsensitiviteit, - Kind – coping vaardigheden, veilige gehechtheid
walgingsgevoeligheid, de angststoornis zelf. BEHI - Gezin – sensitieve opvoedingsstijl, erkenning van ouders
Gezin – onveilige gehechtheid van de ouders, gebrekkig gezinsfunctioneren, - Omgeving – goede relaties met leeftijdgenoten, goede en
overmatige controle, gebrek aan sensitiviteit en warmte, negatieve vroegtijdige hulpverlening
cognities van de ouders
Omgeving – slechte contacten met leeftijdgenoten, lage SES van de ouders,
opgroeien in een langdurig stressvolle situatie
Preventie: Behandeling:
-Er is slechts een enkel primair (universeel) preventieprogramma - Psycho-educatie – uitleg van de stoornis
uitgevoerd. - Bij jonge kinderen: gedragsaanpak en samenwerking met ouders –
- Secundaire (selectieve) preventieprogramma’s zijn wel vaker verricht: ouders al co-therapeut, graduele blootstelling
VoorZorg, VIPP, algemene training van sociale vaardigheden op scholen - Bij schoolkinderen en adolescenten: ambulant en gebaseerd op
de principes van CGT
– Coping Cat (Dappere Kat), BANG, KWIK-taken, oudertraining
- PTSS wordt behandeld met Eye Movement Desensitization &
Reprocessing (EMDR)
- Medicamenteuze behandeling – mogelijke tweede optie of een
aanvulling van CGT
