Samenvatting Verbintenissenrecht – Bo Baars
Week 1 – Ontstaan overeenkomst – art. 3:33 BW, art. 3:34 BW, art. 6:217 BW
Brahn/Reehuis H15 t/m 15.3.5. + Handleiding tot de beoefening van het Nederlands burgerlijk recht
verbintenissenrecht deel III.
- HR 17 december 1976, NJ 1977, 241, m.nt. G.J. Scholten
(Bunde/Erckens) (Misverstand). Moet de gemeente de inkomensbelasting ook betalen?
Er is sprake van een misverstand over welke betekenis aan het begrip belastingsschade moet
worden toegekend. De HR geeft in haar overweging een algemeen criterium om vast te
stellen of er een overeenkomst tot stand is gekomen, indien er een misverstand is
opgetreden. Zij stelt dat, indien partijen in hun overeenkomst een uitdrukking opnemen, die
ze beide verschillend interpreteren, er moet worden gekeken naar wat beide partijen over en
weer hebben verklaard en welke zin zij uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben
afgeleid. Ze mochten dit redelijkerwijs aan elkaar toekennen. Na dit algemene criterium
geeft de HR nog 4 criteria die hierbij een rol kunnen spelen:
1. Welke betekenis lag hier meer voor de hand?
2. Kann er worden gekeken of de uitdrukking een vaststaande technische betekenis
heeft, en kent de wederpartij deze?
3. Heeft een partij zich laten bijstaan door deskundige bijstand en de andere partij
hierover heeft ingelicht?
4. De betekenis die een van de partijen aan de uitdrukking toekende en zou leiden tot
een resultaat niet goed zou rijmen met wat de overeenkomst probeerde te beogen?
Oordeel HR: de gemeente hoeft de inkomensbelasting niet te betalen.
Er wordt uitleg gegeven over hoe een dergelijk misverstand in een overeenkomst
opgelost dient te worden. De vier criteria die de HR formuleert kunnen een rol spelen bij
de oplossing van een conflict.
- HR 11 december 1959, ECLI:NL:HR:1959:AG2042, NJ 1960, 230,
m.nt. Lehr (Eelman/Hin) (krankzinnigheid, vertrouwensleer). Kan de koopovereenkomst
worden vernietigd o.g.v. art. 3:34 BW of blijft deze in stand wegens art. 3:35 BW? De HR
overwoog dat er een aantal omstandigheden zijn die moeten worden beoordeeld:
1. Tegen welke prijs is de boerderij verkocht? Is deze prijs normaal?
2. Was Eelman ten tijde van de overeenkomst daadwerkelijk geestelijk gestoord?
3. Kan Hin zich beroepen op de schijn van bekwaamheid ban Eelman?
In casu kon Hin niet weten dat Eelman feitelijk onbekwaam was, de koopovereenkomst is
dus gewoon geldig. Rechtshandelingen van handelingsonbekwamen zijn altijd
vernietigbaar. Bij rechtshandelingen van feitelijk onbekwamen moet er worden gekeken
of de wederpartij gerechtvaardigd heeft vertrouwt op de bekwaamheid van de feitelijk
onbekwame. Als dat zo is, is de overeenkomst geldig.
- HR 18 juni 1982, NJ 1983, 723, m.nt. C.J.H. Brunner, (Plas/Valburg). Rechtsvraag: heeft
Plas recht op schadevergoeding wegens wanprestatie of een onrechtmatige daad? En omvat
de schadevergoeding ook gederfde winst? De rechtbank wijst de vordering van Plas B.V. toe,
het hof wijst vervolgens de vordering af. De HR stelt dat het afbreken van onderhandelingen
over een overeenkomst in bepaalde gevallen als in strijd met de goede trouw moeten
worden geacht. Dit is het geval als de onderhandelingen in een ver stadium zijn en als
partijen over en weer mochten vertrouwen dat uit deze onderhandelingen een contract zal
voortvloeien. In zo’n situatie is er plaats voor vergoeding van de gederfde winst. De HR zegt
dat er 3 verschillende stadia zijn wat kosten betreft:
1. Kosten die zijn gemaakt bij de eerste onderhandelingen
2. Kosten die worden gemaakt na het tijdstip waarop de opdrachtgever zich niet meer
kan terugtrekken uit de onderhandelingen.
1
Samenvatting Verbintenissenrecht – Bo Baars
, 3. Gederfde winst
HR zegt dat de onderhandelingen al bij het derde stadium waren aangekomen, dus dient
de gemeente de gemaakte kosten alsmede de gederfde winst te vergoeden. Rechtsregel:
indien de onderhandelingen door een partij worden afgebroken, dient de vraag of er een
schadevergoeding aan de andere partij moet worden betaald, te worden beantwoord
aan de hand van het stadium waar de onderhandelingen zich in verkeerde.
- HR 12 augustus 2005, ECLI:NL:HR:2005:AT7337, NJ 2005, 467; JOR
2006/31 m.nt. B.Wessels, (CBB/JPO Projecten). Gaat ook over de contractuele
aansprakelijkheid, de schadevergoedingsplicht na het afbreken van de onderhandelingen. De
HR heeft hier geformuleerd wat de beoordeling is van de aansprakelijkheid. Deze maatstaf
houdt in dat ieder van de onderhandelende partijen vrij is de onderhandelingen af te breken,
tenzij dit op grond van het gerechtvaardigd vertrouwen van de wederpartij in het
totstandkomen van de overeenkomst onaanvaardbaar zou zijn. Daarbij moet er rekening
worden gehouden met de mate waarin een de wijze waarop de partij die de
onderhandelingen afbreekt tot het ontstaan van het vertrouwen heeft bijgedragen, en met
de gerechtvaardigde belangen van die partij. Rechtsvraag: betreft de precontractuele
aansprakelijkheid, de maatstaf voor de schadevergoedingsplicht als een partij de
onderhandelingen heeft afgebroken. R.O. 3.6.
Uit het arrest CBB/JPO blijkt dat als maatstaf voor de beoordeling van de schadevergoedingsplicht bij
afgebroken onderhandelingen men in beginsel vrij is de onderhandeling af te breken, tenzij dit o.g.v.
het gerechtvaardigd vertrouwen van de wederpartij in het tot stand komen van de overeenkomst of
in verband met andere omstandigheden onaanvaardbaar is. Hier moet rekening worden gehouden
met de mate waarin de opzeggende partij aan dit vertrouwen heeft bijgedragen en met de
gerechtvaardigde belangen van deze partij. Hier kan ook worden gekeken naar de onvoorziene
omstandigheden. Wat betreft het vertrouwen is het doorslaggevend hoe op het moment van het
afbreken van de onderhandelingen moet worden geoordeeld tegen de achtergrond van het gehele
verloop van de onderhandelingen.
Toetsing:
- In de casus was Koolkonijn al 2 jaar in onderhandeling (gevorderd stadium, er was
overeenstemming over een pakket van eisen, inhoud en plaats.
- Er werd op directieniveau onderhandeld, iedereen is enthousiast
Koolkonijn mocht gerechtvaardigd vertrouwen op het totstandkomen van een overeenkomst, hier
heeft Bouwlust zelf aan bijgedragen. Koolkonijn had ook al voor 600 uur personeel ingezet.
Op basis hiervan is het onverwacht afbreken van de onderhandelingen onaanvaardbaar. De slechte
mediaberichten over wanpraktijken in de studentenflats van Bouwlust zijn geen gerechtvaardigd
belang en onvoorziene omstandigheden die te maken hebben met het project van Koolkonijn.
Conclusie het afbreken van de onderhandelingen is naar de maatstaven van redelijkheid en
billijkheid onaanvaardbaar en een onrechtmatige daad (art. 6:162 BW) jegens Koolkonijn. De opties
zijn dan ook: door onderhandelen of een schadevergoeding vorderen van de gemaakte kosten
(negatief belang) en de gederfde winst (positief belang).
Sheets werkcollege 1
Vermogensrechten absolute vermogensrechten (gelden tegenover iedereen en maken deel uit
van het goederenrecht) en relatieve vermogensrechten (gelden alleen t.a.v. bepaalde personen en
maken deel uit van het verbintenissenrecht).
2
Samenvatting Verbintenissenrecht – Bo Baars
, Gericht
Eenzijdig
Ongericht
Rechtshandeling
Bloot rechtsfeit
Overeenkomst
Rechtsfeit
Meerzijdig
Menselijke
gedraging Andere RH
OD
Andere gedraging
Rechtmatige
daad
Overeenkomst in het algemeen: art. 6:213 BW; meerzijdige rechtshandeling, een of meer partijen
gaan onderling een verbintenis aan.
Art. 6:217 BW een overeenkomst komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding. Aanbod en
aanvaarding zijn eenzijdige rechtshandelingen, art. 3:33 BW (een op een rechtsgevolg gerichte wil die
zich door een verklaring heeft geopenbaard.
Herroeping van een aanbod, art. 6:219 BW. Herroeping is mogelijk tenzij:
- Termijn voor aanvaarding
- Onherroepelijkheid op andere wijze blijkt
- Aanbod al aanvaard of mededeling al verzonden (= verzendtheorie)
De aanvaarding
- Mondeling aanbod: aanvaarding onmiddellijk tenzij..
- Schriftelijk aanbod: aanvaarding binnen redelijke termijn, art. 6:221 BW
- Aanvaarding is ook een wilsverklaring, art. 3:37 BW
Aanvaarding in bijzondere situaties: internettransacties (websites met herstelmogelijkheid, art.
6:227c lid 1 BW).
Wil en verklaring lopen uiteen:
- Oneigenlijke dwaling verspreking, grap, onjuiste overbrenging, misverstand
(Bunde/Erckens)
- Geestelijke stoornis wil wordt geacht te ontbreken bij verklaring onder invloed van een
(blijvende of tijdelijke) geestelijke stoornis, art. 3:34 BW. Rechtsgevolg: rechtshandeling is
vernietigbaar (lid 2).
Gerechtvaardigd vertrouwen, art. 3:35 BW
• Bij gerechtvaardigdvertrouwen wederpartij kan geen beroep worden gedaan op het
ontbreken van een met de wil overeenstemmende verklaring.
• Ook tegenover geestelijk gestoorde is beroep op art. 3:35 door wederpartij mogelijk.
• Rechtshandeling door handelingsonbekwame, geen beroep op art.3:35 BW mogelijk!
3
Samenvatting Verbintenissenrecht – Bo Baars
, • Derdenbescherming, art. 3:36 BW.
Goede trouw, art. 3:11 BW
• Onderzoeksplicht
• Correctie door redelijkheid en billijkheid (beperkende werking):
Beroep op art. 3:35 BW door wederpartij onaanvaardbaar
indien:
− ernstig nadeel bij diegene die schijn heeft gewekt
− en aanzienlijk voordeel bij wederpartij.
Schadevergoeding:
- Positief contractsbelang
Uitgangspunt: de situatie dat de overeenkomst wel zou zijn gesloten:
Schade: de gederfde winst en de gemaakte kosten die anders waren vergoed door
tegenpartij.
- Negatief contractsbelang
Uitgangspunt: de situatie dat de overeenkomst niet zou zijn gesloten:
schade: gemaakte kosten en eventueel gederfde winst uit een anders met een derde
gesloten contract.
Hoofdstuk 15 – Totstandkoming van overeenkomsten
Een overeenkomst komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding daarvan
Art. 6:217 BW, zelfs bij het kopen van een trui in de HEMA is er sprake van aanbod en aanvaarding.
Uit lid 2 van dit artikel volgt dat de bepalingen (over het aanbod en aanvaarding) van regelend recht
zijn, dit biedt de aanbieder de mogelijkheid om in zijn aanbod van de wetsartikelen af te wijken.
Aanbod wanneer de verklaring (voor het aanbod) de voornaamste elementen van de inhoud van
de eventueel te sluiten overeenkomst bevat, zodat een ‘ja’ voldoende is van de wederpartij om een
overeenkomst tot stand te laten komen.
Is een advertentie een aanbod? Als daar in staat ‘prijs nader overeen te komen’ is dit te vaag om als
aanbod te worden aangemerkt. Een enkele ja is niet voldoende om een overeenkomst te sluiten.
Een aanbod kan herroepelijk zijn, of onherroepelijk, art. 6:219 BW. De aanbieder kan een
herroepelijk aanbod zijn werking ontnemen door er op tijd op terug te komen. Door haar tijdig te
herroepen vervalt het aanbod, dit is alleen mogelijk zolang het aanbod niet is aanvaard of een
aanvaarding strekkende mededeling is verzonden.
Is het aanbod aanvaard, dan is de overeenkomst tot stand gekomen, kan hij niet meer worden
herroepen. Bij een onherroepelijk aanbod ontbreekt de mogelijkheid het aanbod rechtsgeldig te
kunnen herroepen. In lid 3 wordt een optiebeding gelijk gesteld met een onherroepelijk aanbod.
Vrijblijvend aanbod: hij kan o.g.v. art. 6:219 lid 2 BW nog na aanvaarding op zijn aanbod
terugkomen, door haar onverwijld te herroepen. Ondanks de aanvaarding is er toch geen sprake van
een overeenkomst.
Terstond direct
Onverwijld zonder vertraging, snel, maar niet onmiddellijk
Bekwame spoed nog minder haast
Een aanbod kan op verschillende manieren vervallen:
Aanbieder kan een tijdsbepaling opnemen wanneer het komt te vervallen, als er een termijn
is opgenomen hebben we in beginsel te maken met een onherroepelijk aanbod. Maar er kan
anders worden bepaald.
4
Samenvatting Verbintenissenrecht – Bo Baars
