Hoorcollege 3: De Gouden Eeuw van de Republiek der Verenigde
Nederlanden 1609-1713
1: De Gouden Eeuw: grootheid en verdeeldheid, trots en verwijt
- Het Stadspaleis als centrum van de wereld.
- Amsterdam explodeert in de zeventiende eeuw in inwonersaantal en omvang.
- Fronton voor- en achterzijde; grootheid van Amsterdam uitgedrukt. Centrum stedenmaagd
Amsterdam, daaromheen symbolen van steden/rivieren die goederen aanbieden aan
Amsterdam -> Amsterdam economische en culturele centrum van de wereld.
- Machtsstrijd aan de rand van burgeroorlog.
- Hele Gouden Eeuw machtsstrijd. Steden en provincies zoveel spanning (religieuze en
politieke), balanceren op de rand van burgeroorlog.
- Wordt anders aangekeken vanuit verschillende provincies naar project van eenheid.
Particularisme werd beschermd door provincies.
- Moord op gebroeders De Witt (1672); keerzijde/schaduwkant van Gouden Eeuw.
- Publieke waardering: helden, ondernemers en veroveraars, of schurken die geen eer verdienen?
- Beeld van helden en VOC-mentaliteit slaat om naar belangstelling achter de façade van
roem -> slachtoffers, tegenstanders, waren het wel echt helden?
- Bekladding standbeeld Jan Pieterszoon Coen -> oorlogsmisdadiger in plaats van held. Is
weghalen een vorm van geschiedvervalsing? Moet het standbeeld blijven staan?
1.1: Gouden Eeuw: een wonder en omstandigheden
- In 1588 bijna kansloos, in 1648 grootmacht -> militair herstel, snelle economische ontwikkeling door
migratie, vloot, stedelijke economie, beheersing handelsroutes.
- Groei Amsterdam vooral door instroom vanuit zuidelijke Nederlanden. Deze mensen namen
hun netwerken, kennis, geld en handelscontacten mee.
- Handelsroutes door de Noord- en Oostzee, daarnaast ook handelsroutes naar Azië en Zuid-
Amerika.
-> Binnen halve eeuw uitgegroeid tot grootmacht en economisch centrum van de wereld.
- Economische centrum van de wereld: zeehandel, transport, financiën, productie, koloniale handel
-> daardoor tevens militair vermogen.
- Vloot altijd beschermen van opgebouwde belangenposities.
- Beurs in Amsterdam (1611); financieel centrum handelsactiviteiten.
- Door financiële rijkdom mogelijkheid om legerkracht in te kopen en zichzelf te verdedigen.
- Culturele, intellectuele en technologische bloei, voorbeeldsamenleving.
- Binnenkant stadhuis op de Dam (wereldkaarten in de vloer verwerkt).
- Antoni van Leeuwenhoek -> microscoop.
- Mogelijk door internationale constellatie:
- Spanje staat in neergang -> krachten overspannen, kleinere rol.
- Engeland en Frankrijk in opkomst ofwel onderlinge problemen dat ze er niet aan toe komen
met de Republiek af te rekenen.
2: Periodisering
- 1590-1609 -> Heroveren van grondgebied (noorden, oosten, zuiden).
- 1609-1621 -> Bestand met Spanje, maar intern machtsconflict.
- Spanje andere belangen, niet bezighouden met Republiek. Bestuurders Republiek willen
periode geen oorlog.
- 1621-1648 -> Herovering Noord-Brabant, Maastricht; opbouw handelsimperium overzee; Vrede van
Westfalen/Münster.
- 1648 eerste moment waarop Europese mogendheden een vredesregeling sluiten die erkent