Psychologie van arbeid en gezondheid
PB0214
Inhoudsopgave
Psychologie van arbeid en gezondheid PB0214..........................................1
Thema 1 – Introductie in de psychologie van arbeid en gezondheid...........2
Thema 2 – Gezondheidsindicatoren in relatie tot arbeid.............................9
Thema 3 – Van werkstress tot burn-out, werkverslaving en assessment. .23
Thema 4 - Van werkstress tot burn-out, werkverslaving...........................46
,Thema 1 – Introductie in de psychologie
van arbeid en gezondheid
Arbeid & Gezondheid psychologie is een samensmelting van de klinische
psychologie, gezondheidspsychologie en de A&O psychologie.
Er zijn twee centrale thema’s:
1. Het disfunctioneren van mensen op het werk
2. Bevorderen van welzijn, effectiviteit en prestaties oftewel
effectiviteit van medewerkers.
A&G psychologie richt zich specifiek op de onderstaande zaken:
Bestuderen en bevorderen van welzijn en gezondheid op het
werk. Zowel individueel welbevinden als objectiveerbare
werkkenmerken.
Veilig op het werk. Niet hoofdzakelijk het domein van een A&G
psycholoog echter veel interactie met bijvoorbeeld veiligheidskunde
over gedrag en veiligheid op het werk.
Lichamelijke, geestelijke gezondheid maar ook
gezondheidsgedrag zoals alcoholgebruik, pestgedrag en verzuim.
Geestelijke gezondheid bestaat hierbij volgens Warr uit: 1. Affectief
welbevinden, competentie, autonomie en aspiratie (aspire to). Aan
alle voorwaarden dient men te voldoen voor geestelijk welbevinden.
Werk & organisatie, niet alleen betaalde arbeid maar ook
vrijwilligerswerk. Het betreft gestructureerde, doelgerichte
activiteiten met een bepaald verplichtend karakter.
Wederzijdse beïnvloeding van werk op privé en privé op werk.
Er wordt vanuit verschillende perspectieven gekeken, niet alleen vanuit
het individu zoals een werknemer of werkgever maar ook vanuit sociale
systemen zoals teams en organisaties met als doel om optimale
afstemming tussen persoon en organisatie te bereiken.
Er zijn drie hoofdzakelijke niveaus van interventie:
1. Primair: Bron aanpakken om problemen te voorkomen, zoals
gehoorbescherming.
2. Secundair: Beperken van schade bij ontstaan van eerste symptomen.
3. Tertiair: Behandelen van problemen, verdere verslechtering voorkomen.
,Een A&O psycholoog houdt zich daarom bezig met zowel ‘gezonde’
werknemers als werknemers die zijn uitgevallen en re-integratie vereisen.
Binnen A&O ben je dus met alle drie niveaus van interventie bezig.
Veranderingen die samenhangen met A&O Psychologie
Er zijn een aantal veranderingen aan te wijzen die samenhangen met de
komst van de A&O psychologie. Deze veranderingen zijn op te delen in:
verandering in en rondom arbeid, sociaal-culturele veranderingen
EN veranderingen in Nederland.
Deze worden hieronder besproken:
Veranderingen in en rondom arbeid:
Intensivering van arbeid: Tussen 1977 – 1997 is jaarlijks het
werktempo met ongeveer 1,5% gestegen. Intensiteit van het werk is
een belangrijke factor.
Arbeidsinhoud: Door technologische, economische en
bevolkingsveranderingen is werk minder fysiek belast en meer
emotioneel en mentaal beladen. Hierdoor is een verschuiving
ontstaan van lichamelijke naar psychische klachten.
Organisatie: Constante veranderingen binnen organisaties zoals
downsizing, outsourcing en automatisering zorgen voor onzekerheid
en daarmee spanning.
Moderne Bedrijfsvoering: Nieuwe methode en strategieën zoals
agile verplaatsen verantwoordelijkheden naar lagere ‘niveaus’ in de
hiërarchie van de organisatie. Reguliere medewerkers krijgen meer
taken en verantwoordelijkheid.
Aantasting psychologisch contract: Contract staat onder druk
doordat er meer van werknemers wordt verwacht terwijl er gelijk
minder door organisaties wordt aangeboden. Geen vaste
contracten, loopbaanmogelijkheden, hogere regeldruk en
bijvoorbeeld vroegpensioen zijn minder toegankelijk.
Als investering/inspanning niet in balans is met opbrengsten
ontstaan mogelijk psychische klachten en uiteindelijk burn-out.
Sociaal-culturele veranderingen:
Arbeidsparticipatie: Er zijn zowel meer vrouwen, ouderen als
mensen met beperking begonnen met werken. Dit heeft geleid tot
allerlei veranderingen in zowel het werk als binnen organisaties.
Opkomst Dienstensector: De dienstensector is vrijwel
verdubbeld, kenmerkend is het werken met klanten, cliënten,
leerlingen en burgers. Dit is werk waarbij de emotionele belasting
hoger is dan in de industrie.
, Verruiming ziektebegrip: Door toenemende kennis van
psychologische concepten bij de algemene bevolking is het
ziektebegrip ruimer geworden. Oftewel, wat we als ‘normaal of
gezond’ beschouwen is smaller geworden.
Toegenomen verwachtingen: Men verwacht meer van het werk
op het gebied van zinvolheid en secundaire arbeidsvoorwaarden.
Individualisering: Men is minder betrokken bij sociale netwerken
zoals een vereniging of een kerk. Hierdoor is er afnemende sociale
steun aanwezig wat moeilijke situaties meer belastend kan maken.
Uitholling professionele autoriteit: Respect wordt niet meer
automatisch gegeven aan bepaalde beroepen en posities. Men moet
het verdienen door bekwaamheid en sociale vaardigheden. Mensen
zijn mondiger en assertiever geworden. Dit zorgt voor een noodzaak
voor meer sociale vaardigheden, bij gebrek kunnen psychische
problemen ontstaan.
Veranderingen in Nederland:
Arbowetgeving: De invoering van de Arbowet in 1983 maakt
welzijn op het werk ook wettelijk/juridisch van belang.
Psychische Arbeidsongeschiktheid: Psychische klachten tellen
in Nederland meer mee voor sociale verzekeringen en berekenen
van arbeidsongeschiktheid.
Gezamenlijke verantwoordelijkheid: Het verminderen van
verzuim en bevorderen van welzijn wordt steeds meer gezien als
een gezamenlijke verantwoordelijkheid van arbeiders, werkgevers
en de overheid.
Hoge Kosten: Toenemend ziekteverzuim brengt toenemende
kosten met zich mee. Verminderen van verzuim kan dus
economische voordelen opleveren.
Lange Traditie: Al vanaf 1960 is men in Nederland bezig met
overspannenheid en mentale gezondheid. Hierdoor is bezig zijn met
mentaal welzijn een traditie binnen Nederland.
Arbeid en Gezondheid Psychologie in de praktijk
Tijdens de 2e wereldoorlog werd in Engeland het Industrial Fatigue
Research Board opgesteld om werknemers in de wapenindustrie gezond
te houden en zo actief te houden. Ook bij soldaten werd
shellshock/combat fatigue geconstateerd. In deze periode en daarna
werd veel onderzoek gedaan naar de psychologische factoren. Zo
ontstond eind jaren 40 de sociotechnische benadering waarbij men
ervan uitgaat dat stressreacties het gevolg zijn van de sociale systemen
waarin de werknemer functioneert. Met deze benadering kan dus actief
