Inhoudsopgave
Thema 5: Interventies op het gebied van arbeid en gezondheid ....................................................... 4
Leerdoelen: ..................................................................................................................................... 4
Hoofdstuk 7, Counseling, coaching, en Online-interventiemethoden .................................................. 5
Inleiding ...................................................................................................................................... 5
Interventies op basis van zwaarte casuïstiek en inzet begeleidingsprofessional ............................... 6
Herkomst en werkende ingrediënten ............................................................................................. 6
Counseling als interventie ............................................................................................................ 7
Coaching als interventie ............................................................................................................... 8
Online interventies ..................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 8, Arbeidsre-integratie en arbeidsrehabilitatie ..................................................................12
Begripsbepaling ......................................................................................................................... 12
Arbeidsre-integratie ................................................................................................................... 13
Factoren van invloed op re-integratie........................................................................................... 17
Re-integratie-instrumenten......................................................................................................... 18
ELectiviteit van re-integratiestrategieën ...................................................................................... 20
IGLOO: An integrated framework for sustainable return to work in workers with common mental
disorders........................................................................................................................................20
Inleiding en doel van de studie .................................................................................................... 20
Theoretisch kader ...................................................................................................................... 21
Hypothesen ............................................................................................................................... 21
Methode .................................................................................................................................... 22
Resultaten ................................................................................................................................. 22
Discussie................................................................................................................................... 23
Conclusie en implicaties ............................................................................................................ 24
Hoofdstuk 9, Werk- en organisatiegerichte interventies .....................................................................24
Inleiding .................................................................................................................................... 24
Waarom werk- en organisatiegerichte interventies? ..................................................................... 24
Een model voor preventie en interventie ...................................................................................... 25
Wettelijk kader: het primaat voor primaire preventie .................................................................... 26
Hoe verhoudt de praktijk zich tot de theorie en de wet? ................................................................ 27
Overzicht van interventies .......................................................................................................... 27
Context van de interventies (‘manier waarop’) ............................................................................. 30
Hoofdstuk 10, Positieve interventies om welbevinden op de werkvloer te verhogen ............................31
Inleiding .................................................................................................................................... 31
De eLectiviteit van positieve-psychologie-interventies ................................................................. 31
Thema 6: Bevorderende factoren voor arbeid en gezondheid ......................................................... 35
Hoofdstuk 23, Succesvol ouder worden en duurzame inzetbaarheid op het werk ...............................36
Inleiding .................................................................................................................................... 36
Statistieken over welzijn en arbeidsparticipatie ouderen .............................................................. 36
Empirische resultaten: leeftijdgerelateerde veranderingen in belastbaarheid ................................ 37
Operationalisatie ouder worden op het werk................................................................................ 37
Leeftijdsverschillen in belastbaarheid en belasting: push en pull? ................................................ 39
Interventies om duurzame inzetbaarheid van ouderen te bevorderen ............................................ 42
"Succesvol ouder worden op het werk? Positief psychologische perspectieven op zelfmanagement op
het werk"........................................................................................................................................42
Inleiding .................................................................................................................................... 42
Zelfmanagement ........................................................................................................................ 43
1
, Zelfreflectie vermogen ................................................................................................................ 43
Veerkracht en adaptief vermogen ................................................................................................ 43
ZelfeLectiviteit ........................................................................................................................... 43
Levensloopgebeurtenissen en zelfmanagement .......................................................................... 43
Interventies voor zelfmanagement .............................................................................................. 43
Onderzoeksagenda .................................................................................................................... 44
Conclusie .................................................................................................................................. 44
"Succesvol ouder worden op het werk" ............................................................................................44
Inleiding .................................................................................................................................... 44
Werkvermogen ........................................................................................................................... 44
Theoretische achtergronden van succesvol ouder worden ........................................................... 45
Intrapersoonlijke en interpersoonlijke veranderingen ................................................................... 45
Levenslooptheorieën over succesvol ouder worden ..................................................................... 45
Job crafting en zelfregulatie ........................................................................................................ 45
Evidence-based interventies....................................................................................................... 46
Conclusie .................................................................................................................................. 46
Interviewfragment met professor De Lange: Duurzame inzetbaarheid en succesvol ouder worden ......46
Duurzamer inzetbaarheid ........................................................................................................... 46
Succesvol ouder worden ............................................................................................................ 47
Push en pull factoren.................................................................................................................. 47
Lichaamsbeweging als remedie tegen werkgerelateerde vermoeidheid, Gedrag & Organisatie (J. De
vries, 2019) ....................................................................................................................................47
Inleiding .................................................................................................................................... 47
Onderzoeksvraag en Hypothese .................................................................................................. 48
Doel, Opzet en Resultaten van de Studie ..................................................................................... 48
Procesevaluaties van de Interventiestudies ................................................................................. 48
Wederkerige Relatie tussen Lichaamsbeweging en Vermoeidheid ................................................ 48
ELectevaluaties van de Interventiestudies .................................................................................. 48
Discussie en Aanbevelingen voor Toekomstig Onderzoek ............................................................. 49
Stimuleer gezondheid, welzijn en duurzame inzetbaarheid van uw medewerkers. Toolkit voor
werkgevers (bijlage 2) (E. Rantala et al., 2020) ..................................................................................50
Interviewfragment met professor de Lange: Gezonde leefstijl. ...........................................................50
Wat kun je als werkgever erin betekenen ..................................................................................... 51
Burn-out en chronische stress .................................................................................................... 51
Hoofdstuk 26, Leiderschap en gezondheid op het werk .....................................................................51
Inleiding .................................................................................................................................... 51
Wat is leiderschap? .................................................................................................................... 51
Leidinggevenden als onderdeel van de werkomgeving .................................................................. 51
Het eLect van de werkomgeving op de mentale en fysieke gezondheid van medewerkers .............. 52
Het eLect van leidinggevenden op de gezondheid van hun medewerkers ...................................... 52
Interviewfragment met professor de Lange: Zelfmanagement, jobcrafting en leiderschap ...................54
Zelfmanagement ........................................................................................................................ 54
Jobcrafting ................................................................................................................................. 54
Leiderschap ............................................................................................................................... 55
Thema 7: Diversiteit, discriminatie en pesten................................................................................ 55
Leerdoelen: ....................................................................................................................................55
Hoofdstuk 22, diversiteit op het werk ...............................................................................................55
Diversiteit is een belangrijk thema............................................................................................... 55
Definitie van diversiteit ............................................................................................................... 56
Theoretisch perspectief op de gevolgen van diversiteit ................................................................. 56
Vooroordelen, stereotypering en discriminatie op het werk .......................................................... 56
2
, Diversiteitsbeleid ....................................................................................................................... 57
Naar e^ectief diversiteitsbeleid: Het bouwen van bruggen tussen wetenschap en praktijk. (N. Ellemers
et al., 2020) ....................................................................................................................................58
Inleiding .................................................................................................................................... 58
Onderzoeksvraag en Hypothese .................................................................................................. 58
Knelpunten in Diversiteitsbeleid ................................................................................................. 58
Wetenschap en Praktijk: Inhoudelijke Inzichten ........................................................................... 59
Wetenschap en Praktijk: Methodologische Inzichten.................................................................... 59
Naar een ELectief Diversiteitsbeleid ........................................................................................... 59
Uitdagingen en Conclusie ........................................................................................................... 59
Hoofdstuk 24, Pesten op het werk....................................................................................................60
Wat is pesten op het werk? ......................................................................................................... 60
Het meten van pesten op het werk .............................................................................................. 60
Pesten op het werk in kaart gebracht ........................................................................................... 61
Gevolgen van pesten op het werk ................................................................................................ 62
Antecedenten van pesten op het werk ......................................................................................... 62
Preventie van pesten op het werk ................................................................................................ 64
The dark side of working online: Towards a definition and an Emotion Reaction model of workplace
cyberbullying. (Vranjes et al., 2017) .................................................................................................65
Inleiding .................................................................................................................................... 65
Onderzoeksvraag en Hypothese .................................................................................................. 65
Conceptualisering van Werkplek-Cyberpesten ............................................................................ 66
Ontwikkeling van het Emotion Reaction Model ............................................................................ 66
Stressoren op de Werkplek als Oorzaak van Cyberpesten............................................................. 66
De Rol van Emoties .................................................................................................................... 66
Moderatoren: Controlewaardering en Emotieregulatie ................................................................. 67
Discussie en Toekomstige Richtingen .......................................................................................... 67
Insights into workplace bullying: Psychosocial drivers and e^ective interventions. (Escartín, 2016) .....67
Inleiding .................................................................................................................................... 67
Onderzoeksvraag en Hypothese .................................................................................................. 67
Psychosociale Oorzaken van Werkplek-Pesten ............................................................................ 68
Typen Interventies en Preventiestrategieën .................................................................................. 68
Bevindingen uit Interventiestudies .............................................................................................. 68
Psychosociale Factoren die Interventies Beïnvloeden .................................................................. 68
Discussie en Aanbevelingen voor Toekomstig Onderzoek ............................................................. 68
Praktische Implicaties ................................................................................................................ 69
Conclusie .................................................................................................................................. 69
Thema 8: Technologie en baanonderzoek ...................................................................................... 69
Leerdoelen: ....................................................................................................................................69
Hoofdstuk 17, Technologie, gezondheid en welbevinden ...................................................................70
Inleiding .................................................................................................................................... 70
Technologie en arbeid in historisch perspectief ........................................................................... 70
ELect van technologie op gezondheid en welbevinden ................................................................. 70
Computerwerk en stress ............................................................................................................ 71
Veel ethisch vraagstukken omtrent de omgangsvorm van technologie .......................................... 72
De invloed van technologische vernieuwingen op de kwaliteit van werk en welzijn: een systematische
literatuurstudie. (Plomp, 2020) ........................................................................................................72
Onderzoeksvraag en Hypothese .................................................................................................. 73
Inleiding .................................................................................................................................... 73
Theoretisch Kader: Het Job Demands-Resources (JD-R) Model ..................................................... 73
Resultaten en Bevindingen ......................................................................................................... 74
Discussie................................................................................................................................... 74
3
, Conclusie en Praktische Implicaties ........................................................................................... 75
Hoofdstuk 25, Baanonzekerheid ......................................................................................................75
Definitie: wat is ‘baanonzekerheid’? ............................................................................................ 75
Prevalentie: over hoeveel werknemers gaat het? .......................................................................... 75
Antecedenten: waarom percipieert men de toekomst van de eigen baan als onzeker? ................... 76
Gevolgen van baanonzekerheid .................................................................................................. 76
Op zoek naar verklaringen........................................................................................................... 77
Niet voor iedereen hetzelfde: de rol van moderatoren................................................................... 77
Interventies: wat kunnen we doen? ............................................................................................. 78
De vergelijking van werklozen en baanonzekeren naar welzijn en gezondheid: een systematisch
literatuuroverzicht. (Schopf, De Witte, 2019).....................................................................................78
Inleiding .................................................................................................................................... 78
Theoretische Achtergrond .......................................................................................................... 79
Bevindingen Over Werkloosheid en Baanonzekerheid .................................................................. 80
Resultaten en Analyse ................................................................................................................ 80
Conclusie .................................................................................................................................. 81
Praktische Implicaties en Aanbevelingen ..................................................................................... 81
Thema 9: Onderzoek .................................................................................................................... 82
Leerdoelen: ....................................................................................................................................82
Hoofdstuk 11, Onderzoek binnen de psychologie van arbeid en gezondheid ......................................82
Inleiding .................................................................................................................................... 82
Crossectioneel onderzoek .......................................................................................................... 82
Longitudinaal onderzoek ............................................................................................................ 83
Dagboekonderzoek .................................................................................................................... 84
Experimenteel onderzoek ........................................................................................................... 84
Objectieve en subjectieve benaderingen ..................................................................................... 86
Derde variabelen ........................................................................................................................ 87
Meta-analyse ............................................................................................................................. 88
Multiniveauonderzoek ................................................................................................................ 89
Hoofdstuk 12, Interventieonderzoek in organisaties ..........................................................................89
Casestudies .............................................................................................................................. 89
Actieonderzoek .......................................................................................................................... 90
Evaluatieonderzoek .................................................................................................................... 91
Best-practice guidelines for positive psychological intervention research design. (Van Zyl et al., 2019) 91
Inleiding .................................................................................................................................... 91
Onderzoeksvraag en Hypothese .................................................................................................. 91
Best-Practice Richtlijnen voor PPI-Onderzoek.............................................................................. 92
Evaluatie ................................................................................................................................... 93
Conclusie .................................................................................................................................. 94
Thema 5: Interventies op het gebied van arbeid en
gezondheid
Leerdoelen:
1. Interventies indelen op basis van de zwaarte van de casuïstiek en de tijdsinvestering
van de professional
2. De werkzame elementen van coaching en counseling benoemen
3. De kenmerken en definitie van counseling en coaching geven
4
,4. De basishouding van de counselor beschrijven
5. Een coachingstraject omschrijven
6. Online toepassingen van coaching en counseling beschrijven.
7. De begrippen vocational rehabilitation, arbeidsintegratie, arbeidsre-integratie en
disability management beschrijven
8. De werkwijze van disability management beschrijven
9. Benoemen welke factoren van invloed zijn op de arbeidsre-integratie
10. Enkele instrumenten benoemen die ingezet kunnen worden voor een succesvolle
arbeidsre-integratie
11. Benoemen welke niveaus van hulpbronnen zijn opgenomen in het IGLOO model.
12. Uitleggen waarom werk- en organisatiegerichte interventies van belang zijn voor het
behoud van welbevinden van medewerkers
13. De wettelijke kaders van werk- en organisatiegerichte interventies benoemen en
uitleggen
14. Een aantal werk- en organisatiegerichte interventies benoemen en beschrijven
15. Het belang en de randvoorwaarden van de context waarbinnen interventies worden
geïmplementeerd benoemen en beschrijven
16. Het verschil uitleggen tussen primaire, secundaire en tertiaire preventie
17. Een aantal sterktes en zwaktes noemen van interventieonderzoek in de praktijk.
18. Verschillende positieve psychologische interventies die bijdragen aan het verhogen
van het welbevinden op de werkvloer (op individueel en organisatorisch niveau)
benoemen en beschrijven
19. De werkende mechanismen van de verschillende positieve psychologische
interventies uitleggen
20. De rol en toegevoegde waarde van de positieve psychologie binnen de
arbeidspsychologie toelichten en beschrijven
21. Reflecteren op de eXecten van twee positieve psychologische (mini-)interventies:
sterke punten en dankbaarheid.
Hoofdstuk 7, Counseling, coaching, en Online-interventiemethoden
Inleiding
- 17% van de Nederlandse werknemers ervaart burn-outklachten
- 10% van de Nederlandse werknemers voldoet niet aan de psychische eisen van het
werk
- 50% van de Nederlandse werknemers verwaarloost familieactiviteiten vanwege
werk
- Om medewerkers te faciliteren in hun ontwikkelwensen, functioneren en
(werk)geluk, kan een werkgever overwegen om werk- of taakaanpassingen door te
voeren, (bij)scholing aan te bieden of een individuele interventie in te richten
- Individuele interventies: traditioneel coaching en counseling, ook in online vorm
zoals e-counseling, e-coaching, apps en onlineprogramma’s
5
,Interventies op basis van zwaarte casuïstiek en inzet
begeleidingsprofessional
- Er zijn twee dimensies:
o Zwaarte van de casuïstiek
o Mate van tijdsinvestering van de begeleidingsprofessional
- Hoe ingewikkelder of omvangrijker een gewenste gedragsverandering of bepaald
problematiek is, hoe meer inzet van de begeleidingsprofessional gewenst is
- Bij zeer ernstige casuïstieken of psychische stoornis waarbij kortdurende
begeleiding niet afdoende is, is het zaak om door te verwijzen naar een therapeut
voor psychotherapie
o Meer ruimte voor langdurige individuele begeleiding en behandeling
- Counseling: een kortdurende individuele psychosociale begeleiding voor mensen
die in emotionele of sociale problemen zijn geraakt of dreigen te raken
- Coaching: is zinvol bij een ontwikkelingswens. Het is een creatief proces waarbij de
cliënt als partner worden geïnspireerd en uitgedaagd om tot zijn maximale
persoonlijke of professionele potentieel te komen
- Nadeel: beide vormen zijn vrij arbeidsintensief en relatief kostbaar
Herkomst en werkende ingrediënten
- Door beperkt onderzoek is kennis over de werkzame concepten en fundamenten
van interventievormen nog beperkt
- Psychotherapie: behandelingsvorm voor mensen met psychosociale problemen
en/of psychiatrische stoornissen
Bekendste therapieën
Gedragstherapie Gericht op het veranderen en aan en aanpassen van
ongezond gedrag
Cognitieve therapie Gericht op het veranderen en aanpassen van disfunctionele
gedachten
Psychodynamische therapie Gericht op het zichtbaar maken van onbewuste gedachten
en vergeten ervaringen
Schematherapie Gericht op het achterhalen en aanpassen van de oorsprong
van bepaalde gedragspatronen. Richt zich op
gedragspatronen (schema’s)
6
, Interpersoonlijke therapie Gericht op het begrijpen en veranderen van ongezonde
interacties met anderen
Cliëntgerichte therapie Gericht op inzicht en vergroten van de persoonlijke kracht
van de cliënt
Oplossingsgerichte therapie Gericht op inzicht en vergroten van persoonlijke kracht van
de cliënt
Acceptance en Commitment Waarbij de context en warden van cliënten centraal staan
Therapy (ACT)
- Er zijn twee benaderingswijzen om te beslissen welke soort psychotherapie het
beste resultaat oplevert
o Specifieke factoren: Deze benadering gaat ervan uit dat de eXectiviteit van
therapie afhangt van factoren die specifiek zijn voor de gekozen therapievorm.
Het succes wordt bepaald door de mate waarin deze specifieke factoren
bijdragen aan de uitkomst. De doelstelling van de therapie bepaalt dus in
hoeverre de therapie succesvol is.
o Generieke factoren: Deze benadering stelt dat therapie vooral eXectief is door
elementen die in vrijwel elke therapievorm voorkomen, de zogenoemde
generieke factoren (ook wel het 'dodo-eXect' genoemd)
- De 3 generieke factoren zijn:
1. Motivatie en hoop: zonder wil om te leren en (psychologisch) te groeien zal
therapie niet van de grond komen. Cliënten moeten de hoop en verwachting
hebben dat verandering mogelijk is
2. Therapeutische relatie: Een empathische therapeut die consistent aanwezig
is en steun biedt gedurende het proces is essentieel.
3. Therapeutische ingrediënten: het maakt niet uit wat de ingrediënten precies
zijn en op welk onderdeel van het leven de cliënt ze eXect hebben, zolang ze
gezond gedrag bewerkstellingen en de cliënt laten ervaren dat zijn klachten te
duiden zijn vanuit een bepaald kader en dat eraan te werken is.
- Het succes van therapie lijkt minder afhankelijk van de specifieke therapievorm,
en meer van factoren zoals de therapeutische relatie, de kenmerken van de cliënt
en therapeut, en de motivatie van de cliënt om te veranderen.
Counseling als interventie
- Wordt vooral ingezet voor medewerkers met negatieve gevoelens, moeheid en
gebrek aan energie, spanningsklachten, hoofdpijn of lusteloosheid
- Counseling gaat uit van disfunctioneren dat verholpen kan worden.
Klachtenreductie kan dus een belangrijk component zijn
- Kernwoorden counseling:
o Kortdurend: beslaat 1 tot 8 uur aan gesprekssessies. 1 sessie duurt 1 tot 1,5
uur. Geschikt voor mensen met klachten die te reduceren zijn in relatief kort
tijdsbestek van enkele maanden. Tijdens de intake moet dan ook gekeken
worden of de cliënt voldoende gezond is voor een counseling of doorverwezen
moet worden richting therapie.
o Individueel: een-op-eenbegeleidingsrelatie. De voortgang van de counseling,
gemaakte afspraken, problemen uit het verleden, problemen in de privésfeer
valt allemaal onder beroepsgeheim en mag de werkgever dus niet naar vragen.
7
